بسیاری از افراد در سرتاسر جهان برای شروع یک روز پرانرژی و پرمشغله به کافئین وابسته هستند. در حقیقت آنها وعده صبحگاهی خود را با حداقل یک فنجان قهوه یا چای آغاز می‌کنند تا بتوانند خواب و کسالت را از خود دور کنند. کافئین به عنوان یک محرک محبوب در دسترس همگان است و با توجه به تاثیری که بر روی سیستم عصبی مرکزی شما می‎گذارد، به طرق مختلف بر روی بدن موثر است. دسترسی به کافئین به قدری ساده است که افراد زیادی بدون در نظر گرفتن شرایط بدنی و علائم احتمالی کافئین از آن استفاده می‌کنند. تاثیرات کافئین بر بدن و ذهن، تنها مربوط به بیدار نگه داشتن شما نخواهد بود بلکه این ماده محرک بر بخش بخش بدن شما موثر است. لازم است که اطلاعات بیشتری درباره تاثیرات کافئین بر بدن به دست آورید تا بتوانید در مورد میزان مصرف روزانه خود تصمیمات منطقی و درستی بگیرید.

کافئین یک ماده محرک بی‌مزه و بدون ارزش غذایی است؛ این بدان معناست که این احتمال وجود دارد که بدون اطلاع شما برخی غذاها و داروهای مصرفی حاوی کافئین باشند. این ماده محرک تاثیرات بسیار زیادی بر روی بدن و سیستم عملکرد عصبی شما دارد؛ یکی از این علائم این است که انرژی روزانه شما را افزایش خواهد داد. البته مصرف بیش از اندازه کافئین می‌تواند باعث بروز وابستگی یا اعتیاد به این ماده شود و شما به منظور دریافت انرژی روزانه خود مجبور به مصرف بیشتر و بیشتر شوید. در نتیجه در این شرایط شما مجبور می‌شوید کافئین بیشتری مصرف کنید و در صورتی که این میزان به بدن شما نرسد، علائم ترک وابستگی به کافئین را تجربه خواهید کرد. طبق تحقیقات به دست آمده مصرف 400 میلی‌گرم کافئین در روز برای بزرگسالان بی‌خطر است. حتما به این نکته دقت کنید که میزان کافئین موجود در یک فنجان قهوه بسته به نوع دم کردن آن، اندازه و رنگ دانه‌های قهوه، مارک قهوه و سایز فنجان متفاوت است. همچنین 400 میلی‌گرم کافئین مجاز در روز برای افراد با شرایط سلامتی و جسمانی معمولی مناسب است؛ اگر شما بیماری خاصی دارید، از داروی خاصی مصرف می‌کنید یا نسبت به کافئین حساس هستید، این میزان برای شما کمتر خواهد بود.

بدن شما به کافئین مصرفی روزانه عادت می‌کند و در صورتی که میزان همیشگی به آن نرسد، شما احساس خستگی، کسالت، کمبود انرژی و مواردی از این دست خواهید داشت. همچنین عوامل بسیار زیادی مانند توده بدنی، سن و سلامت کلی بر میزان تحمل شما نسبت به کافئین موثر است. در صورتی که تمایل دارید کافئین مصرفی روزانه خود را کاهش دهید، بهتر است تعداد فنجان‌های قهوه خود را کم کنید اما یک دفعه آنها را قطع نکنید. قطع یک‌دفعه کافئین می‌تواند باعث بروز علائم ترک کافئین شود و این علائم برای شما ناراحت‌کننده باشد. جالب است بدانید که با خرید قرص کافئین می‌توانید انرژی روزانه خود را تامین کنید و کمتر از نوشیدنی‌های حاوی کافئین استفاده کنید؛ این مکمل‌ها می‌توانند در زمان کاهش مصرف کافئین نیز به شما کمک کنند.

کافئین و سیستم عصبی مرکزی

همان‌طور که بالاتر نیز اشاره کرده‌ایم، کافئین به عنوان محرک سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کند. هنگامی که تاثیرات کافئین به مغز شما می‌رسد، بالاترین درجه هوشیاری و انرژی را ایجاد می‌کند. در این شرایط شما بالاترین میزان انرژی را تجربه خواهید کرد و احساس خستگی و خواب‌آلودگی شما از بین می‌رود. به همین دلیل است که از این ماده محرک در داروهایی که برای درمان خواب‌آلودگی، سردرد و میگرن تجویز می‌شوند، استفاده می‌کنند. جالب است بدانید که طبق گزارشات به دست آمده افرادی که به طور منظم از قهوه و کافئین استفاده می‌کنند، کمتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل قرار دارند و در نهایت خطر خودکشی آنها کاهش می‌یابد. در واقع این مزایا برای افرادی در نظر گرفته خواهد شد که چای یا قهوه کافئین‌دار مصرف کنند؛ در صورتی که از نوشیدنی‌های کم کافئین استفاده می‌کنید، این آمار برای شما صادق نخواهد بود.

قهوه‌های کافئین‌دار در دسته نوشیدنی‌های سالم و محبوب قرار می‌گیرند اما مانند بسیاری از خوراکی‌های سالم، مصرف بی‌رویه آن می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. مصرف بیش از اندازه کافئین می‌تواند باعث بروز سردرد یا تشدید میگرن شود؛ این عوارض به دلیل وابستگی به کافئین ایجاد می‌شود و زمانی که از این نوشیدنی استفاده نکنید یا میزان مصرفی خود را کاهش دهید، علائم مربوط به ترک کافئین در شما بروز می‌کند.

سایر علائم ترک کافئین عبارتند از:

·         تحریک‌پذیری

·         خواب‌آلودگی

·         اضطراب

·         لرزش

در برخی مواقع مصرف بیش از اندازه کافئین می‌تواند علائم خاصی ایجاد کند. به طور کلی عوارض و علائم مصرف زیاد کافئین بسیار نادر است اما در برخی افراد این موارد دیده شده است.

علائم مصرف بیش از حد کافئین عبارتند از:

·         توهمات

·         استفراغ

·         گیجی

مصرف دوز بالای کافئین ممکن است باعث تشنج و در نهایت مرگ افراد شود. در واقع این میزان از کافئین در قرص‌های لاغری یا برخی نوشیدنی‌های انرژی‌زا موجود است که می‌تواند علائم و عوارض مصرف کافئین را تشدید کند. به خاطر داشته باشید که میزان کافئین مجاز در روز برای افراد معمولی در حدود 400 میلی‌گرم در نظر گرفته شده است پس بهتر است میزان کافئین موجود بر روی بسته‌بندی نوشیدنی‌های انرژی‌زا و قرص‌های لاغری را بررسی کنید. شما می‌توانید با در دست داشتن این اطلاعات تعداد نوشیدنی‌های حاوی کافئین یا قرص‌های لاغری را به دقت بررسی نمایید و در صورت دوز بالا، آنها را مصرف نکنید.

کافئین و دستگاه گوارش

کافئین میزان اسید معده را افزایش می‌دهد و ممکن است باعث سوزش سر دل و اختلال در فعالیت دستگاه گوارش شود. کافئین در بدن شما ذخیره نمی‌شود بلکه در کبد پردازش شده و در نهایت توسط ادرار خارج می‌گردد؛ به همین علت است که پس از مصرف یک فنجان چای یا یک فنجان قهوه کافئین‌دار، ادرار افزایش می‌یابد. دفع زیاد ادرار باعث کاهش آب بدن شما می‌شود پس می‌توانیم بگوییم که نوشیدن قهوه و چای، نه تنها نمی‌تواند جای نوشیدن آب را بگیرد بلکه باعث دفع شدید مایعات از بدن شما خواهد شد. اگر در زمان مصرف کافئین دچار اختلالات گوارشی یا دفع شده‌اید، در این خصوص با پزشک خود مشورت کنید؛ این احتمال وجود دارد که مصرف کافئین برای شما مضر باشد.

کافئین و سیستم گردش خون

کافئین از طریق معده شما جذب شده و به سرعت وارد خون می‌شود. این ماده محرک برای مدت زمان کوتاهی فشار خون را بالا می‌برد؛ این موضوع در اثر افزایش آدرنالین یا انسداد موقت هورمون‌ها ایجاد خواهد شد. مصرف کافئین در طولانی‌مدت نمی‌تواند باعث افزایش فشار خون شما شود اما در صورتی که بیماری فشار خون دارید، این احتمال وجود دارد که مصرف کافئین باعث بروز ریتم نامنظم قلب شود. اگر شما بیماری خاصی دارید، حتما در مورد مصرف کافئین و میزان مجاز روزانه خود با پزشک متخصص مشورت کنید. مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند باعث بروز ضربان نامنظم قلب و مشکلات تنفسی شود. همچنین در موارد انگشت‌شمار مصرف بیش از حد کافئین ممکن است منجر به مرگ ناشی از تشنج یا مشکلات قلبی شود. برخی محققان معتقدند که مصرف کافئین در دوزهای بالا می‌تواند در جذب و متابولیسم کلسیم اختلال ایجاد کند و در نهایت باعث پوکی استخوان شود.

کلام پایانی

به طور کلی مصرف کافئین برای شما مزایای بسیاری دارد. شما می‌توانید از نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا قرص‌های کافئین برای تامین انرژی روزانه خود استفاده کنید. در نظر داشته باشید که مصرف بی‌رویه کافئین می‌تواند عوارض و علائم ناراحت‌کننده‌ای ایجاد کند و بر روی بدن شما اثر بگذارد. همچنین این احتمال وجود دارد که در زمان بارداری، کافئین در جریان خون حرکت کرده و وارد جفت شود. با توجه به محرک بودن این ماده، در برخی مواقع کافئین باعث افزایش ضربان قلب و متابولیسم جنین خواهد شد. پیشنهاد ما به شما این است که در مصرف روزانه کافئین، اعتدال داشته باشید تا از مزایای آن بهره‌مند شوید.