روزنامه ابتکار
1397/05/30
مناقشه گازی تهران و عشق آباد به دادگاه داوری بین‌المللی می‌رود ژئوپلتیک مغفول ایران در جدال انرژی با ترکمنستان
محمدرضا ستاریهر چند یکی از مهمترین مزیت‌های عشق آباد در همکاری با تهران، استفاده از ظرفیت ژئوپلتیک ایران برای ترانزیت و سوآپ گاز است، اما پروژه ترانس خزر از طریق دریای خزر و نیز پروژه تاپی برای انتقال گاز به پاکستان و هند نشان دهنده دیدگاه غیر استراتژیک ترکمن‌ها به ایران است.
دولت ترکمنستان روز گذشته اعلام کرد که به پیشنهاد شرکت ملی گاز ایران، رسما حل مناقشه گازی با این کشور را تسلیم دادگاه داوری بین المللی کرده است. بنا بر گزارش خبرگزاری دولتی ترکمن، دولت عشق‌آباد تصریح کرده با توجه به بی نتیجه ماندن چندین مرحله مذاکره با ایران در خصوص حل و فصل بدهی گاز فروخته شده، پیشنهاد ایران را برای ارجاع موضوع به دادگاه بین‌المللی می‌پذیرد تا از این مسیر یک راه حل عینی برای مناقشه گازی میان دو کشور پیدا شود.
ماجرا از کجا کلید خورد؟
زمستان سال 1395 شرکت ترکمن‌گاز اعلام کرد که در صورت عدم پرداخت بدهی 1.8 میلیارد دلاری ایران به این کشور، گاز صادراتی خود به ایران را قطع خواهد کرد. هر چند پس از اعلام این مساله دو طرف در ظاهر توافقاتی در جهت ادامه همکاری‌های گازی داشتند و مساله بدهی‌های ایران را در فاز دیگری مورد پیگیری قرار دادند، اما دو روز بعد از اعلام این توافق ظاهری، ترکمن‌ها طی اقدامی غافلگیر کننده، اقدام به قطع گاز ایران کردند.
در همان زمان دولت ترکمنستان معتقد بود که این کشور علیرغم انجام تعهدات خود طبق قرارداد 1997 مبنی بر صادرات گاز طبیعی به ایران، نسبت به مطالبات مالی خود ناراضی است و در همین راستا علاوه بر تعهدات طرف ایرانی، خواستار پرداخت دیرکرد این مبالغ نیز هست. در مقابل این ادعا، شرکت ملی گاز ایران در همان سال طی بیانیه‌ای اعلام کرد، مطالبات جاری و بخشی از بدهی قبلی خود را به مبلغ 4.5 میلیارد دلار پرداخت کرده و به واسطه تحریم‌های ایران، هر چند امکان پرداخت مستقیم پول ممکن نبوده، اما صدها میلیون دلار برای صادر کنندگان کالا و خدمات از طرف شرکت ملی گاز ضمانت‌نامه صادر شده است. از حدود 20 سال پیش، از طریق قرارداد میان تهران و عشق آباد بخشی از گاز مصرفی استان‌های شمالی ایران از ترکمنستان تامین میشود که این امر علاوه بر سال 1395 در سال 1386 نیز همزمان با افزایش چندین برابری قیمت گاز از سوی ترکمن‌ها و آغاز تحریم‌های ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد، منجر به قطع گاز در زمستان آن سال شد. در این میان علاوه بر کلید خوردن مناقشه گازی میان دو طرف، مساله پایگاه نظامی آمریکا در ترکمنستان، خط لوله تاپی و خط لوله ترانس خزر برای دور زدن ایران و روسیه برای صادرات انرژی به اروپا با همکاری جمهوری آذربایجان سبب ناپایداری‌هایی در روابط تجاری میان دو کشور شد. هر چند یکی از مهمترین مزیت‌های عشق آباد در همکاری با تهران، استفاده از ظرفیت ژئوپلتیک ایران برای ترانزیت و سوآپ گاز است، اما پروژه ترانس خزر از طریق دریای خزر و نیز پروژه تاپی برای انتقال گاز به پاکستان و هند نشان دهنده دیدگاه غیر استراتژیک ترکمن‌ها به ایران است.
چرا ترکمن ها شیرهای گاز را می بندند؟
در همین راستا و با توجه به همین نگاه غیر استراتژیک است که کارشناسان معتقدند ترکمن‌ها هر گاه مایل باشند می‌توانند شیرهای گاز به سمت ایران را ببندند. این مساله دو بار در سال‌های 1386 و 1395 از طرف ترکمنستان آن هم در زمستان مسبوق به سابقه است. این کارشناسان چنین مساله‌ای را فارغ از حجم مناسبات سیاسی و اقتصادی میان دو کشور، مربوط به بحث مزیت نسبی در سیاست خارجی کشورها می‌دانند. با توجه به موقعیت منحصر به فرد ایران از لحاظ ژئوپلتیک، مساله سوآپ همسایگان شمالی یا قراردادهای گازی که به واسطه جزئیات آن به راحتی قابل نادیده گرفته شدن نیست، ایران را قادر می‌سازد تا علاوه بر ایجاد مزیت نسبی، عملاً بحث تحریم‌ها و یا بازگشت احتمالی آنها را متوقف کند.
به عنوان نمونه در همین قراردادهای LNG که مانند قراردادهای نفتی نیست، احداث پالایشگاه، خطوط ارتباطی، تاسیسات مایع‌سازی و ترمینال‌های دریافت، قراردادهایی بلند مدت و غیر قابل توقف را ایجاد می‌کند. در این رابطه اگر ایران نسبت به قراردادهای فروش، ترانزیت و سوآپ سیاستی دیگر را در پیش می‌گرفت، امروز نه تنها موضوع تحریم‌های ایران از کارکرد خود ساقط می‌شد، بلکه فقط با ترانزیت یا سوآپ گاز ترکمنستان به خلیج فارس از مزیت فیزیکی خط لوله‌ها با استفاده از موقعیت ژئوپولتیکی، می‌شد علاوه بر کسب درآمد، حلقه‌ای درگیر از پنج کشور را برای تحریم ناپذیر شدن ایران ایجاد کرد.
حال با توجه به این نکات ارجاع مناقشه گازی ایران و ترکمنستان به دادگاه بین‌المللی در صورت پیروزی ایران نیز به واسطه غیر الزام آور بودن احکام این دادگاه تنها جنبه مثبت افکار عمومی پیدا می‌کند و حتی به عقیده برخی از کارشناسان ممکن است به دلیل زمان‌بر بودن دادرسی، امکان صدور گاز ترکمنستان به ایران را تا زمان اعلام حکم نهایی متوقف کند.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب در پیامی به حجاج:
سیاست آمریکا جنگ‌افروزی و کشتار مسلمانان به‌دست یکدیگر است
حامد وکیلی
نهادِ جدیدِ «پاسخگویی»!
هیچکس مسئولیت پلاکاردهای عجیب تجمع اعتراضی مدرسه فیضیه قم را بر عهده نمی‌گیرد
کی بود؟ کی بود؟ من نبودم!
«ابتکار» جریان مهاجرت از کلانشهرها به حاشیه شهر‌ها را بررسی می‌کند
چون به گَردَش نمی‌رسی واگرد
مناقشه گازی تهران و عشق آباد به دادگاه داوری بین‌المللی می‌رود
ژئوپلتیک مغفول ایران در جدال انرژی با ترکمنستان
«ابتکار» سود و زیان ورود گردشگران عراقی به ایران را بررسی می‌کند
گردش دینار در سرزمین ریال
«ابتکار» از تلاش تندروهای بهارستان برای انداختن توپ استیضاح وزیر اقتصاد به زمین دولت گزارش می‌دهد
بزرگترین گردهمایی رسانه‌های کشور امسال برگزار نمی‌شود
پایان باز نمایشگاه مطبوعات
رئیس قوه قضائیه:
۱۲۰ متهم مفاسد اقتصادی اخیر در بازداشت هستند
فریبا نادری بازیگر تلویزیون در گفت‌وگو با «ابتکار»:
از گرگ‌های جامعه می‌ترسم هنگام بازی در «گمشدگان» باردار بودم
رئیس قوه قضائیه:
۱۲۰ متهم مفاسد اقتصادی اخیر در بازداشت هستند
