روزنامه آفتاب یزد
1397/07/09
یارانه یا سبد کالا؟ مسئله این است!
آفتاب یزد- گروه اقتصادی: در آشفته بازار اقتصادی کشور، بدیهی است که دولت در‌اندیشه اخذ تدابیر و اجرای سیاست‌هایی باشد که بتوانند به عنوان مرهمی برای زخم‌های کنونی جامعه استفاده شوند. یکی از این سیاست‌ها، جایگزینی یارانه‌ها با بسته حمایتی دولت است که نخستین بار نیز نیست که مطرح میشود. در تازه ترین اخبار مربوط به این طرح، روز گذشته رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، از ارائه بسته حمایتی دولت به عنوان جایگزین یارانه‌ها که 11 میلیون نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد، خبر داد. سلمان خدادادی در این راستا و در تشریح جزئیات بسته حمایتی دولت از مردم گفت: «قرار بر این شده است که دولت ۱۱ میلیون نفر از جمعیت کشور را تحت پوشش قرار داده و کارت آنها را شارژ کرده و برای هر کدام از آنها یک بسته حمایتی در نظر بگیرد و اینروند جایگزین طرح هدفمندسازی یارانه‌ها
خواهد شد.» چنین طرحی جای بحث و بررسی بسیار دارد و احتمال موفقیت آن از سوی کارشناسان و مسئولان قابل بررسی است. باید دید که آیا تبدیل نقدینگی به کالا در شرایط کنونی راهکار مناسبی محسوب میشود یا خیر.
> پیشینه جایگزینی یارانه نقدی با یارانه کالا
بحث جایگزینی یارانه نقدی در گذشته نیز چندین بار مطرح شده بود و نخستین بار جایگزینی آن با یارانه کالا در سال 1392 مطرح شد. در این راستا علی‌محمد احمدی، عضو سابق کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفته بود: «احتمالا دولت در بودجه سال 93 روشی ترکیبی را برای اجرای هدفمندی یارانه‌ها در پیش می‌گیرد. هم اکنون دولت بین روش‌های مختلف پرداخت یارانه مردد است و ممکن است در بودجه سال 93 به صورت ترکیبی عمل کند یعنی به بخشی از مردم به صورت نقدی یارانه پرداخت کند، به بخشی کالا بدهد و بخشی را هم حذف کند.»
نماینده سابق مردم دهلران در مجلس اظهار کرده بود: «هیچ کس با کوپنی کردن اقتصاد موافق نیست. ارائه کالا با کوپن فرق دارد. دولت می‌تواند کارت خرید کالای خاصی برای هر کس تعریف کند و معادل سهم نقدی فرد برای او اعتبار بگشاید و این مبلغ تنها در ازای خرید کالا قابل استفاده باشد. در این صورت هم فرد می‌تواند کالایی را که در رشد خانواده موثر است، استفاده کند و هم از پرداخت نقدی وتبعات اقتصادی آن جلوگیری میشود.»
این در حالی است که پس از آن نیز بارها توسط کارشناسان اقتصادی و برخی مسئولان انتقاداتی نسبت به پرداخت یارانه نقدی و نحوه پرداخت آن صورت گرفت. در این رابطه، بسیاری معتقد بودند که پرداخت این یارانه به همه افراد و اقشار جامعه اقدامی نادرست در شرایط کنونی اقتصاد کشور است.
> جایگزینی طرح تامین کالاهای اساسی
با پرداخت یارانه نقدی
دامنه این انتقادات طی سال‌های گذشته گسترش یافت تا اینکه نهایتا کار به جایی رسیده که احتمالا به زودی سبد کالایی به جای یارانه نقدی ارائه میشود. درحالی که روز شنبه اخباری از مجلس مبنی بر توقف طرح «تامین کالاهای اساسی» در رسانه‌ها پیچید، اخبار جدید خبر از جایگزینی این طرح به جای پرداخت یارانه نقدی دارد.
روز گذشته محمد خدابخشی، نماینده مجلس شورای اسلامی درباره طرح تامین کالاهای اساسی گفت: «در کمتر از یک ماه گذشته طرح دو فوریتی با عنوان «تامین کالاهای اساسی» با 63 امضا ارائه کردند که به دلیل مخالفت دولت، رای کافی در کمیسیون برنامه و بودجه اخذ نکرد. استدلال اصلی هم از جانب نمایندگان دولت، مخالفت شخص رئیس جمهور عنوان شد، با این دلیل که دولت توان تامین کالاهای اساسی با ساز و کارهای موجود را دارد و این اقدام صرفاً موجبات نگرانی مردم را فراهم می‌کند.»
سلمان خدادادی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس در توضیحات این طرح گفت: «سهشنبه این هفته از رئیس سازمان برنامه و بودجه، رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها، رئیس کمیته امداد و سرپرست وزارت کار دعوت شده تا گزارش نحوه توزیع سبد معیشت و حمایت دولت از اقشار مختلف را برای این کمیسیون توضیح دهند. به نظر می‌رسد دولت در زمینه سبد معیشت متمرکز عمل نکرده و پراکندگی وجود دارد چرا که اگر مثلاً کمیته امداد می‌خواهد مسئولیت این کار را بر عهده بگیرد پس چرا سخنگوی دولت گزارش می‌دهد.»
رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس افزود: «از مسئولان این حوزه دعوت کردیم تا به مجلس گزارشی دهند که جامعه هدف این طرح حمایتی چطور انتخاب شده، گروه‌های هدف برمبنای
چه اطلاعاتی شناسایی شده‌اند و قرار است به
چه کسانی و چگونه کمک‌ها تعلق گیرد.»
سلمان خدادادی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس در ادامه از ارائه بسته حمایتی دولت به عنوان جایگزین یارانه‌ها که یازده میلیون نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد، خبر داد و گفت: «قرار بر این شده که دولت 11 میلیون نفر از جمعیت کشور را تحت پوشش قرار داده و کارت آنها را شارژ کرده و برای هر کدام از آنها یک بسته حمایتی در نظر بگیرد و این روند جایگزین طرح هدفمندسازی یارانه‌ها خواهد شد.»
> شفاف‌سازی جزئیات بسته در روز سه شنبه
این نماینده مردم در مجلس دهم یادآورشد: «ما برای اینکه در این زمینه شفاف‌سازی شده و دستگاه‌های متولی در این مورد گزارشی ارائه دهند، روز سهشنبه نشستی با حضور رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، مسئولان کمیته امداد امام خمینی(ره)، سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها که منابع لازم برای ارائه این بسته حمایتی را تامین
می‌کند، برگزار خواهیم کرد تا در مورد
جزئیات این بسته شفاف‌سازی کنند.»
رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، در مورد سهم کارگران از این بسته حمایتی، تاکید کرد: «البته کارگرانی که تحت پوشش دستگاه‌های حمایتی اعم‌از کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی قرار داشته باشند از این بسته بهره‌مند خواهند شد، اما اینکه سایر کارگران نیز سهمی از این بسته داشته باشند، موضوعی است که در روز سهشنبه مشخص خواهد شد.»
> احتمال بروز رانت خواری
و سوء استفاده‌های مالی
واضح است که طرح مذکور از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است و می‌تواند ابعاد مثبت یا منفی بسیاری در بر داشته باشد. به طور کلی، عدم تداوم ارائه نقدینگی که تا به حال به خانوارها پرداخت می‌شده، ممکن است برنامه ریزی آنها برای معیشت‌شان را با مشکل مواجه کند. علاوه بر اینکه باید در نظر گرفت، بسیاری از هم‌وطنانی که جزو اقشار آسیب پذیر هستند، بخشی از امور مالی زندگی خود را از طریق مبلغ ناچیز یارانه‌ها مدیریت می‌کنند.
موضوع دیگری که در این راستا باید به آن توجه شود، احتمال بروز رانت خواری و سوء استفاده‌های مالی توسط افرادی است که در اجرای طرح مذکور دخیل خواهند بود. اینکه مبلغ هنگفت و قابل توجهی بابت خرید کالا هزینه شود، در اقتصاد بیمار کشورمان یقینا از کنترل نهادهای نظارتی خارج خواهد شد و سودجویان دولتی یا غیردولتی با سوء استفاده از شرایط موجود، اقدام به کسب منفعت شخصی خواهند کرد. به طور مثال، خرید کالاهای مربوطه با زد و بندهای خاص از شرکت‌ها و تولیدکنندگان خاص در ازای پورسانت‌های نجومی صورت خواهد گرفت و در این میان کالایی که قرار است با کیفیت B به مردم ارائه شود، به کیفیت D تقلیل یابد و مابه التفاوت آن به جیب افراد مذکور سرازیر شود.
> ناهماهنگی و پراکندگی طرح
در این میان انتقادات دیگری نیز می‌تواند به این طرح وارد باشد که نماینده مردم ملکان در مجلس شورای اسلامی در این راستا اظهار داشت: «در این مورد یک ناهماهنگی و پراکندگی وجود دارد، کما اینکه پیش از این هم ماهانه 1100میلیارد تومان بابت یارانه بدون تعیین جامعه هدف صورت می‌گرفت و مشخص نبود که در این زمینه به وضعیت همه افراد رسیدگی شده است یا نیازمندان شناسایی شده‌اند یا اینکه جامعه هدف در جریان این موضوع هستند که از این طریق تحت پوشش قرار دارند؟»
وی تصریح کرد: «تاکنون ابهاماتی در جهت ارائه بسته‌های حمایتی وجود داشته است، چرا که گاه کمیته امداد امام خمینی(ره) در قالب سبد کالا به قشر کم درآمد جامعه کمک کرده است یا گاه سازمان بهزیستی، دولت یا وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این زمینه ورود کرده و در شرایط کنونی هم دولت از طریق سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور وارد عمل شده است و این امر نشان می‌دهد که یک سردرگمی در ارائه خدمات حمایتی چه در قالب سبد کالا و چه مبالغی پول وجود دارد.»
> تامین کالری مورد نیاز خانوارها
اما در مقابل، برخی کارشناسان نیز معتقدند که طرح جدید دولت درباره جایگزینی یارانه‌ها می‌تواند مفید بوده و به وضعیت معیشتی خانوارها سر و سامانی بدهد.
هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی در این راستا به آفتاب یزد گفت: «با توجه به شرایط فعلی اقتصاد ایران، نکاتی که در ادامه ذکر میشود می‌تواند مفید باشد. براساس آمار مرکز آمار ایران، نرخ تورم خوراکی‌ها بالاتر از میانگین تورم 5/13 درصدی هست که در نیمه اول امسال بانک مرکزی اعلام کرده است. بنابراین نگرانی از باب تامین حداقل کالری برای خانوارها به خصوص برای دهک‌های پایین درآمدی و خانوارهای تحت پوشش نهادهای امدادی و حمایتی وجود دارد.»
حق شناس افزود: «طبیعتا در این شرایط، پرداخت پول نمی‌تواند مشکل این افراد را حل کند. تازه اگر علاوه بر دریافتی حال حاضر، به این افراد پولی نیز پرداخت شود، معلوم نیست که صرف تامین نیازهای روزانه شود. در این شرایط اگر دولت این توانمندی را داشته باشد که سبد کالا تحویل خانوارها بدهد، طبیعتا بیشتر به هدف نزدیک است.»
> حذف سطح تقاضا
و حذف گرانی‌های ناشی از افزایش تقاضا
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: «مضاف بر اینکه در شرایط غیرعادی، معمولا صف‌های طولانی برای خرید شکل می‌گیرد و افراد بیش از نیازشان خرید می‌کنند، تامین کالاهای دهک‌های پایین درآمدی، هم سطح تقاضا را حذف خواهد کرد، هم بخشی از گرانی‌های ناشی از افزایش تقاضا را حذف می‌کند و هم تضمینی است برای تامین حداقل کالری خانوارهای دهک‌های پایین جامعه. بنابراین با توجه به شرایط فعلی اقتصادی جامعه ایران، این می‌تواند گامی برای آرامش خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی کشور باشد.»
حق‌شناس در مورد اظهارنظرهای انتقادی نسبت به طرح مذکور گفت: «با توجه به اینکه نرخ خوراکی‌ها بیش از میانگین تورم شش ماهه اول امسال افزایش یافته است، دهک‌های پایین جامعه ممکن است توسط پول نقد نتوانند سبد کالایی موردنیاز خود را تامین کنند. اما در صورتی که دولت این کار را به عهده گیرد، تامین این سبد به شکل کالا قطعی است و ارتباطی به تورم و قیمت ندارد.» وی ادامه داد: «نکته دوم این است که ممکن است که این پول توسط خانوارها صرف موضوعات دیگری شود. اما امروز آنچه که به معنی واقعی برای دهک‌های پایین جامعه اهمیت دارد، تامین کالری موردنیاز است.»
به طور کلی، واضح است که گذشته از مزایا یا معایبی که طرح مذکور می‌تواند به دنبال داشته باشد، باید قبل از اجرا تحت بررسی‌های دقیق کارشناسانه قرار بگیرد و در این راستا هر گونه کوتاهی می‌تواند نتایج دردناکی برای اقتصاد و جامعه ایران به ارمغان بیاورد.
سایر اخبار این روزنامه
دفع جنگ روانی به روش مناسب
چگونه لیر نجات پیدا کرد؟
دخالت دولت در اقتصاد اشتباه است
نابغه‌ای که دیده نمی‌شود!
یارانه یا سبد کالا؟ مسئله این است!
راه‌حل مشکلات حاکمیت قدرتمند قانون است
ثبت نام آقازاده‌های دندانپزشک بدون کنکورکذب است
کیهان در مورد کره‌شمالی عذرخواهی می‌کند؟
خرید و فروش کدملی؛ 8 میلیون تومان
