روزنامه خراسان
1397/08/12
کشف 100 وانت «کتاب قاچاق» سرباز کردن یک زخم کهنه
«قاچاق کتاب»، پدیده مذمومی که این روزها اخبار متعددی درباره آن منتشر میشود، مربوط به امروز و دیروز نیست؛ سال‌هاست که صنعت نشر کشور از این بیماری رنج می‌برد و کسی برای درمان قاطع آن اقدام نمی‌کند. قاچاق کتاب یا همان انتشار کتاب، بدون مجوز و اجازه مسئولان ذی‌ربط و صاحبان حقوق، تنها به بدنه صنعت نشر آسیب نمی‌زند، بلکه پدیدآورندگان را هم دلسرد می‌کند و سبب‌ساز روی آوردن به تخلفات دیگری، مانند کتاب سازی و جعل میشود. آتشی که قاچاقچیان کتاب به جان فرهنگ کشور می اندازند، دامن خیلی‌ها را می‌گیرد و بسیاری را از نان خوردن می‌اندازد و آسیب دیدن این افراد، یعنی روی زمین ماندن مهم ترین و تأثیرگذارترین فرایند تقویت فرهنگ و دانش در جامعه. در گفت‌وگو با محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران که اتحادیه متبوع وی، این روزها پرچم مقابله با قاچاق کتاب را بلند کرده است، ابتدا ارائه تعریفی را برای «قاچاق کتاب» درخواست کردم. او پس از بیان تعریف، در گفت‌وگو با خراسان، از چالش‌هایی سخن گفت که در مسیر مقابله با قاچاق کتاب وجود دارد؛ از ناآشنایی برخی مسئولان ذی‌ربط با قوانین مربوط به حقوق مؤلفان و مصنفان و حتی بیگانه بودن برخی از اهالی نشر با این قوانین تا تخلفات برخی از اعضای خانواده صنعت نشر کشور و تلاش‌هایی که این اتحادیه با حمایت وزارت ارشاد و قوه قضاییه، برای مبارزه با این پدیده نکوهیده، سازمان داده است.معمولاً از واژه «قاچاق» برای تشریح و تعریف انواع خاصی از جرایم و تخلفات استفاده میشود و شاید استفاده از آن در کنار واژه کتاب، کمی دور از ذهن باشد. اگر ممکن است، ابتدا تعریفی از مفهوم «قاچاق کتاب» برای خوانندگان خراسان ارائه کنید.
حق با شماست. شاید از باب تسامح، این عنوان برای پدیده‌ای که قرار است از آن صحبت کنیم، انتخاب شد و در همان ابتدا هم، برخی از دوستان به انتخاب این واژه خرده گرفتند. واژه «قاچاق»، واژه‌ای ترکی و معنای آن «گریزان» است و به طور عمومی در مباحث حقوقی، به مواردی اطلاق میشود که فرد مجرم به واسطه گریز از قانون، مرتکب بزهی میشود. اگر به معنای این واژه دقت کنیم، در می‌یابیم که با موضوع مدنظر ما و بحث های مربوط به چاپ و نشر غیرقانونی کتاب، بی‌ارتباط نیست. معنای «قاچاق کتاب»، انتشار کتاب، بدون مجوزهای دولتی و اجازه صاحبان اثر است.
تا جایی که بررسی کردم، طبق خبرها و گزارش‌های منتشر شده، مقابله جدی با پدیده قاچاق کتاب از سوی شما و همکارانتان و همچنین، نهادهای مربوط مانند وزارت ارشاد و قوه قضاییه، از اسفندماه سال قبل شروع شده است. پیش از این تاریخ هم، اقداماتی برای مقابله با قاچاق کتاب انجام داده بودید؟
قضیه قاچاق کتاب، از حدود سه سال قبل، به عنوان یک مسئله مهم و تأثیرگذار بر صنعت نشر کشور، در هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتاب فروشان مورد توجه قرار گرفت. ما به این نتیجه رسیدیم که اگر جلوی روند رو به رشد این پدیده گرفته نشود، عوارض و عواقب وخیمی برای صنعت نشر کشور در پی خواهد داشت. متعاقب این تصمیم، جلسات متعددی با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم. در دی‌ماه سال 1395، تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت ارشاد و اتحادیه ناشران و کتاب فروشان امضا و مقرر شد کارگروهی برای مقابله با این پدیده تشکیل شود که پنج نفر از اعضای این کارگروه، از اعضای اتحادیه ناشران و کتاب فروشان بودند و دبیرخانه آن هم در محل اتحادیه ایجاد شد. در گام نخست، با موضوع جا انداختن این پدیده، به عنوان پدیده‌ای مذموم و ضدفرهنگی روبه‌رو بودیم. ما در شرایطی این کار را آغاز کردیم که حتی برخی از مؤلفان و ناشران، اعتقاد داشتند که چنین کاری صحیح نیست و به نوعی، محدود کردن آزادی بیان است! جا انداختن اهمیت این موضوع در میان صاحبان حق، اقدام بسیار مهمی بود که ما تاحدودی موفق به انجام آن شدیم.ناشران ما از طرح شکایت ابا داشتند و نمی‌خواستند زیاد درگیر این موضوعات باشند؛ چون معتقد بودند که از کارشان می‌افتند و نمی‌توانند به سایر امور بپردازند. تلاش برای آگاه و راضی کردن آن ها به طرح شکایت علیه قاچاقچیان کتاب، اقدام دیگری بود که در این مدت، در جهت تحقق آن گام برداشتیم. ناشران پذیرفتند مسئله‌ای که پیش روی آن هاست، مسئله‌ای حاد و خطرناک است. کشفیات اخیر که در برخی موارد شامل 100 وانت نیسان کتاب قاچاق می‌شد، نشان داد که چه آسیب مالی هنگفتی از طریق همین اقدام خلاف، به بدنه صنعت نشر کشور وارد میشود و به همین دلیل، ناشران هم برای ورود بیشتر و مؤثرتر در این عرصه، ترغیب شدند.
می‌توانید برای پدیده قاچاق کتاب، آماری را ارائه کنید که نشان دهد طی سال‌های قبل چه حجم از محصولات ناشران کشور،به صورت غیرقانونی چاپ و عرضه شده است؟
حجم قاچاق کتاب بسیار بالاست؛ آن‌قدر که نمی‌توان آمار دقیقی برای آن ارائه کرد یا دست کم ما هنوز چنین آماری را در اختیار نداریم. اما گزارش‌هایی که منتشر میشود، حاکی از رواج و شیوع این پدیده زشت، حتی در بدنه صنعت نشر کشور دارد. یعنی ما در صنف خودمان هم، افراد یا شرکت‌هایی را داریم که درگیر این کار خلاف شده‌اند. این در حالی است که تنها حدود 10 درصد از کارهای ناشران ما، مجال رسیدن به چاپ دوم را پیدا می‌کند. قاچاقچیان کتاب، با این اقدام، هم به بدنه نشر کشور لطمه می‌زنند و هم پدیدآورندگان میراث مکتوب را ناامید می‌کنند. به هر حال، سهمی از فروش کتاب، به صورت قانونی، به پدیدآورنده تعلق می‌گیرد.
قاچاق کتاب، قطعاً یک کار غیرقانونی است و قانون گذار هم برای جلوگیری از آن و همچنین تنبیه مرتکبان، از شما حمایت می‌کند. پس تشکیل کارگروه و ... چه معنایی دارد؟ آیا نمی‌توانستید رأساً برای استیفای حقوق صنف خودتان اقدام کنید؟
ببینید، موضوع فقط قانون نیست. هر چند از تصویب قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان، حدود 50 سال می‌گذرد و طبعاً، نیازمند بازنگری و اصلاحاتی است؛ اما مسئله ما تنها روزآمد بودن قانون نیست. مسئله مهم این است که قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان، در میان مسئولان امر، اعم از برخی مسئولان قضایی و انتظامی، چندان شناخته شده نیست و حتی بین مؤلفان و مصنفان هم جا نیفتاده است. کافی است شما در یکی از شبکه‌های مجازی که اتفاقاً تعدادی از پدیدآورندگان هم در آن ها عضویت دارند، پیامی بگذارید مبنی بر این‌که به فایل فلان کتاب نیاز دارید؛ آن وقت می‌بینید که تعدادی از همین صاحبان حق، چگونه حقوق دیگر هم صنفان خود را زیر پا می‌گذارند و فایل پی‌دی اف آثار دیگران را در اختیار شما قرار می‌دهند. من معتقدم که در عرصه مقابله با قاچاق کتاب، چالش ما بیش از آن‌که قانونی باشد، فرهنگی است. خیلی‌ها به واقع این اقدام را جرم تلقی نمی‌کنند و همین رویکرد، قاچاقچیان را به ادامه کارشان ترغیب می‌کند. از طرفی، همان‌طور که اشاره کردم، خیلی از ناشران به دلیل اطاله و هزینه‌های دادرسی، ترجیح می‌دهند اصلاً به سراغ پیگیری حقوق خودشان نروند.
برای رفع این مشکل، کاری هم انجام داده‌اید؟
بله، یکی از کارهایی که ما در پی انجام آن بودیم، دنبال کردن شکایت ناشران از طریق اتحادیه بود. ما در چارچوب کارگروه صیانت از حقوق ناشران، هزینه‌های دادرسی را از محل بودجه‌ای که در اختیار داریم، تأمین می‌کنیم که دیگر ناشران به بهانه اطاله دادرسی و هزینه‌های آن، از خیر شکایت نگذرند. اما در همین عرصه هم، با مشکلاتی مواجه هستیم. به ناشران اعلام کردیم که به دفترخانه بروند و برای پیگیری شکایت به ما وکالت بدهند، اما تنها سه ناشر داوطلب این کار شدند و همین سه تا هم، بعداً از خیر کار گذشتند! می‌بینید که متأسفانه، ما هنوز هم برای حرکت در این مسیر، با مشکلاتی در داخل صنف خودمان روبه رو هستیم.
به موضوع فعالیت تعدادی از ناشران در عرصه قاچاق کتاب اشاره کردید. این موضوع تا چه حد جدی است؟
خیلی جدی است! در همین نمایشگاه اخیر کتاب تهران، به ناشری برخوردیم که 40 عنوان کتاب ناشران دیگر را، منتشر و در نمایشگاه عرضه کرده بود. با این روش که ترجمه یکی از مترجمان را، بدون این‌که حتی یک کلمه از آن کم کند، با نام مترجم دیگری به وزارت ارشاد داده و مجوز گرفته بود! این کتاب‌ها در نمایشگاه عرضه می‌شد. ما با این ناشر برخورد کردیم و پس از تعطیلی غرفه او، امتیازش را هم لغو کردیم.
مردم چطور می‌توانند بفهمند که یک کتاب، به صورت قاچاق و غیرقانونی به آن ها عرضه شده است؟
بهترین راه برای فهمیدن این موضوع، خود کتاب است. حداکثر تخفیفی که ناشران به کتاب فروشان، برای عرضه کتاب می‌دهند، 25 درصد است. وقتی خریدار می‌بیند که تخفیف، بیش از 25 درصد قیمت پشت جلد کتاب را شامل میشود، باید این مسئله را دریابد که به احتمال زیاد، یک کتاب قاچاق را در دست گرفته است.
خبر مرتبط
یک میلیون جلد کتاب قاچاق کشف شده است
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: هم اکنون، مهم ترین مشکل ما در حوزه کتاب، قاچاق کتاب است و تاکنون یک میلیون جلد کتاب قاچاق کشف شده است. به گزارش ایسنا، محسن جوادی در حاشیه افتتاح سیزدهمین نمایشگاه کتاب اصفهان، افزود: یکی از سیاست‌هایی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دنبال می شود، این است که در کنار هر کار فرهنگی، باید پیوست اقتصادی نیز وجود داشته باشد و ما به طور جدی این سیاست را دنبال می کنیم.
سایر اخبار این روزنامه
ماجرای سیب زمینی های سمی
نمی خواستیم تجربه کودتای 28 مرداد برای انقلاب اسلامی تکرار شود
گفت وگو با راننده تاکسی مشهدی که 700 میلیون ریال اشیای قیمتی زائر عراقی را به او بازگرداند
کشف 100 وانت «کتاب قاچاق» سرباز کردن یک زخم کهنه
نابودگر بی درمان همچون شیشه و ریتالین!
چرا کارزار تحریمی آمریکا فروپاشید؟
عقب نشینی تحریمی آمریکا
زلزله پدیده ادامه دارد
دستور 5 بندی به بانک ها درباره انتقال وجه
تقویت کادر فنى و تیم دواى درد آبى ها!
ماموریت ممکن یا غیرممکن شاهزاده
خراسان جنوبی تشنه ، پترگان لبریز آب
یگان حفاظت آستان قدس رضوی تشکیل شد
پایانی بر کابوس مشق شب؟
