روزنامه جمهوری اسلامی
1397/08/15
تهران، شهر همزیستی ادیان مروری بر تاریخچه چهارراه ادیان تهران و زندگی مردم یک محله با ادیان مختلف
شهر تهران، اگرچه شهری شلوغ و پر هیاهوست اما در میان این همه هیاهو تاریخچه‌ای با قدمت طولانی نیز دارد که یادآور خاطرات تلخ و شیرین گذشتگان است و در بعد گردشگری و بافت تاریخی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد بطوریکه این بخش از تاریخ شهر و چه بسا تاریخ کشور و ملت با غفلت مواجه شده است و علیرغم تلاش‌های محدودی که برای پرداختن به آن صورت گرفته همچنان مغفول مانده است. امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که در محله‌های قدیمی و با بافت‌های کهنه شهر تهران ساکن باشد و تاریخچه‌ای از محل زندگی خود را بداند.، مگر افرادی با سن و سال بالا که فارغ از ساخت‌و‌سازهای فراوان محله‌ها که هر روزه بافت قدیمی محلات را برهم می‌زنند، علاقه‌مند به گذشته شهر باشند و دوران جوانی و نوجوانی و میان‌سالی خود را در میان کوچه پس‌کوچه‌های قدیمی شهر جستجو کنند و با خاطرات آن زندگی کنند.برخی از محلات تهران گذشته از خاطرات آنها، از جامعه‌شناسی و فرهنگ زندگی مسالمت‌آمیز تاریخچه‌ای شگفت دارند. یکی از این محلات قدیمی که امروزه در مرکز مبادلات اقتصادی شهر و هیاهوی رفت و آمدهای فراوان قرار دارد، محله‌ای بنام قدیمی «چهارراه ادیان» است که متاسفانه اکنون بسیاری از ساکنین این محله نیز با تاریخچه آن آشنایی ندارند. محور اصلی این محله، خیابان سی تیر است.
خیابان سی تیر تهران، از سمت جنوب از خیابان امام‌خمینی شروع و در میانه با تقاطع خیابان جمهوری اسلامی ادامه یافت و در خیابان میرزا کوچک‌خان که انتهای آن به دیوار سفارت کنونی روسیه می‌رسد، تمام میشود. این خیابان که از خیابان‌های قدیمی و تاریخی شهر تهران محسوب میشود، به دلیل نقش مهمی که در برخی رویدادهای سیاسی و اجتماعی کشور داشته مشهور است، اما همین خیابان در تقاطع خود با خیابان جمهوری اسلامی به دلیل قرار گرفتن چند عبادتگاه از ادیان مختلف در آن، «چهارراه ادیان» نیز نامیده میشود. خیابان سی تیر با کمتر از یک کیلومتر طول، یکی از پرجاذبه‌ترین خیابان‌های تهران است. این خیابان در منطقه 12 شهری تهران قرار گرفته و از چند سال قبل با عملیاتی عمرانی سنگفرش شده است و با دکه‌هایی به شکل ارابه‌های قدیمی و کهن که به پذیرایی از عابرین و بازدیدکنندگان مشغول هستند، تزئین یافته است.
وقتی از خیابان امام خمینی وارد سی تیر می‌شوید، موزه ایران باستان نخستین ساختمانی است که نظرها را به خود جلب می‌کند و در کنار آن باغ‌هایی قرار دارد که در دوران قاجار ویلاهای سران محسوب می‌شدند و سپس به دوایر دولتی تبدیل شدند. از جمله این باغ‌ها دفتر قوام‌السلطنه بوده که امروزه به موزه آبگینه تبدیل شده است.
کتابخانه ملی، باشگاه افسران و وزارت جنگ نیز ازجمله اماکن همان دوره هستند که در ضلع شرقی خیابان سی تیر قرار دارند، انتهای این خیابان به باغ امین‌السطان منتهی میشود که بعدها سفارت شوروی سابق شد و امروز سفارت روسیه است.
خیابان سی تیر، قدمتی به اندازه تاریخ مشروطه دارد، اما آرامش آن حکایت اتحاد و همبستگی مردم در طول روزهای پرشور و هیجان تاریخ است چرا که این خیابان، خیابان ادیان است. جایی که پیروان ادیان مختلف ابراهیمی در کنار هم روزگار سپری می‌کنند. خیابانی که نیایش گاههای ادیان مختلف را در خود جای داده از مسجد گرفته تا کنیسه، آتشکده و کلیسا. نمادهایی که همه آنها بر وجود اتحاد، تالیف قلوب، زندگی مسالمت‌آمیز و عشق و مهربانی تاکید دارند.
مسجد حضرت ابراهیم خلیل‌الله(ع)
مسجد حضرت ابراهیم خلیل‌الله، در کنار موزه آبگینه و در انتهای کوچه سمت راست خیابان سی تیر قرار دارد و محل عبادت مسلمانان است. نامگذاری این مسجد به نام حضرت ابراهیم(ع) از درایت و معنایی قابل توجه برخوردار است چراکه حضرت ابراهیم(ع) نماد ادیان توحیدی است و نقش نام این پیامبر عظیم‌الشان بر این مسجد بی‌تناسب از ترکیب دینی این خیابان نیست. مسجد که بنام «مسجد مجدالدوله» نیز شناخته میشود، دارای چهار شبستان است و زمانی علامه آیت‌الله حاج‌شیخ محمدتقی آملی استاد فقه و اخلاق، امام جماعت این مسجد بزرگ تهران بوده است. این مسجد درحال حاضر در ایام محرم مرکز برگزاری جلسات و هیئات و مراسم تکیه لولافروشان است که صنف آنها در خیابان جمهوری اسلامی و میدان حسن‌آباد فعالیت می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های این مسجد، برگزاری مراسم و ختم‌های فرهنگی است، بطوریکه مراسم ختم افرادی مانند جلال آل‌احمد، رشید یاسمی و اقبال آشتیانی در این مسجد برگزار شده است. احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر تهران که تهران‌گردی‌هایش معروف است، چندسال قبل از تهیه سندی مستقل برای خیابان سی تیر و مساجد و کلیساها و کنیسه و آتشکده آن خبرداده و حتی در برهه‌ای مطرح شدن تغییرنام خیابان به خیابان ادیان را اعلام کرده بود.
مدرسه و آتشکده فیروز بهرام
مدرسه و آتشکده زرتشتی «فیروز بهرام» روبروی کلیسای ارامنه «حضرت مریم» در سمت چپ خیابان قرار دارد و کمی پائین‌تر از آن کلیسای «حضرت پطرس» قرار دارد. این آتشکده نزدیک به یک قرن قدمت دارد و گفته میشود آتش آن از شهر یزد می‌آید. ساختمان فیروز بهرام با الهام از ساختمان تخت جمشید و متاثر از باستان‌شناسی ایران بنا شده است و فردی بنام بهرام که پسرش فیروز در دریا غرق شده بوده و از زرتشتیان مقیم هند بوده به یادبود آن پسر این بنا را ساخته است. بعدها دبیرستان فیروز بهرام نیز در مجاورت این عمارت ساخته میشود. در این عمارت تالارهایی به نام ایرج و خسرو و بهمن و سپس ساختمانی جهت برگزاری مراسم زرتشتیان و فعالیت انجمن زرتشتیان در شمال آتشکده ساخته شد.
کنیسه حیّم
پیش از مشروطیت که یهودیان در محدوده‌هایی به نام کلونی‌ها زندگی می‌کردند و تنها اجازه داشتند در این محدوده‌ها کنیسه بسازند، از کلونی‌ها خارج شده و وارد فضای شهری گردیدند. کنیسه‌های قدیمی تهران بیشتر در خیابان و چهارراه سیروس یافت میشود که قدمتی تقریباً دویست ساله دارند، اما کنیسه حیّم در تحولات مشروطه و زمانی که یهودیان در مجلس دارای نماینده شدند شکل گرفت. این کنیسه با حدود 100 سال قدمت توسط «حیّم» که لغت‌نامه‌های او هم شناخته شده هستند ساخته شد. بعدها در اطراف این کنیسه خانه‌های یهودی به تدریج ساخته شد. بعدها و در زمان جنگ جهانی دوم که موج گسترده‌ای از یهودیان به ایران آمدند، مهاجران لهستانی یک کنیسه نیز ویژه خود ساختند که سالها بعد این کنیسه هم در اختیار یهودیان ایرانی قرار گرفت.
کلیسای پطرس
با روی آوردن اقلیت‌ها به خیابان سی تیر، ارامنه نیز کلیسای پطرس را در این خیابان تاریخی ساختند و به این ترتیب مسیحیان هم به تدریج به ساخت و ساز خانه در اطراف این کلیسا پرداختند. در کنار این کلیسا موزه اسقف آرداک مانوکیان قرار دارد که از سال 1383 ساخت آن آغاز و در سال 1388 گشایش یافت. در این موزه که برای معرفی مسیحیان ایران ساخته شده، لباس‌ها، کتاب‌های مقدس مسیحی، نقره‌کاری‌ها، صنایع دستی، معرفی‌نامه کلیساهای ایران و... به نمایش گذاشته شده است.
وجود این اماکن دینی در خیابان سی تیر و چهارراه ادیان علاوه بر اینکه، این محله را به محله‌ای جذاب، دیدنی و گردشگرپذیر تبدیل کرده، از آن نمادی برای زندگی مهربانانه و مسالمت‌آمیز برای مردمانی با مذاهب و ادیان مختلف ساخته است. البته امروزه مهاجرت‌ها، جمعیت اقلیت‌ها را در این خیابان کمتر کرده، اما وجود کلیسا، آتشکده، چند مدرسه زرتشتی، کلیمی و ارمنی و کنیسه و مسجد همچنان بسیاری از پیروان این آئین‌ها را به محل می‌کشاند.
علاوه بر اینها، همجواری و همسایگی و حسن سلوک مردم این محله در کنار یکدیگر زبانزد است. بالای در یک مغازه قابسازی در این خیابان، بیش از همه تابلویی با کلمات: «گفتار نیک، پندار نیک، کردار نیک» با تصویری از زرتشت به چشم می‌خورد. صاحب مغازه از مشتری‌هایش بسیار راضی است و تاکید دارد که تاکنون با هیچیک از مشتری‌ها و همسایه‌ها به خاطر تفاوت مذهب و دین مشکلی پیدا نکرده است.
ارمنی‌های ساکن خیابان سی تیر و چهارراه ادیان نیز از خوش حساب‌ترین مشتری‌های مغازه‌های این خیابان و محله هستند. میوه‌فروش سی تیر، دفتر حساب و کتاب‌های مشتری‌هایش پر است از اسم «مادام»هایی که از او جنس خریده‌اند و وجود اطمینان زیاد از خوش حسابی‌های مشتری‌ها هیچ مشکلی را برای او به وجود نیاورده است.
در جمع بندی ملاحظه آنچه در این منطقه از شهر تهران وجود دارد باید گفت: محله چهارراه ادیان، تنها یک محله معمولی از آدم‌ها، مغازه‌ها و کوچه‌ها نیست، بلکه محله‌ای جذاب هم برای اهالی تهران و هم برای گردشگرانی است که از دیدن موزه‌ها، سفارتخانه‌ها، کافه‌ها، رستوران‌های قدیمی لذت می‌برند، اما مهم‌تر از آن در این محله مردمانی هستند که با مذاهب، ادیان و عقاید مختلف و مجموعه‌ای از مراکز مذهبی متعلق به خود، در یک نشانی مشترک و یک خیابان و محله جمع شده‌اند و با صفایی مثال‌زدنی در کنار یکدیگر روزگار می‌گذارنند. محله‌ای به نام چهارراه ادیان.
*خیابان سی تیر، قدمتی به اندازه تاریخ مشروطه دارد، اما آرامش آن حکایت اتحاد و همبستگی مردم در طول روزهای پرشور و هیجان تاریخ است چرا که این خیابان، خیابان ادیان است
*نامگذاری این مسجد به نام حضرت ابراهیم(ع) از درایت و معنایی قابل توجه برخوردار است چراکه حضرت ابراهیم(ع) نماد ادیان توحیدی است و نقش نام این پیامبر عظیم‌الشان بر این مسجد بی‌تناسب از ترکیب دینی این خیابان نیست
*وجود این اماکن دینی در خیابان سی تیر و چهارراه ادیان علاوه بر اینکه، این محله را به محله‌ای جذاب، دیدنی و گردشگرپذیر تبدیل کرده، از آن نمادی برای زندگی مهربانانه و مسالمت‌آمیز برای مردمانی با مذاهب و ادیان مختلف ساخته است
* همجواری و همسایگی و حسن سلوک مردم این محله در کنار یکدیگر زبانزد است
*محله چهارراه ادیان، تنها یک محله معمولی از آدم‌ها، مغازه‌ها و کوچه‌ها نیست، مهم‌تر از آن در این محله مردمانی هستند که با مذاهب، ادیان و عقاید مختلف و مجموعه‌ای از مراکز مذهبی متعلق به خود، در یک نشانی مشترک و یک خیابان و محله جمع شده‌اند و با صفایی مثال‌زدنی در کنار یکدیگر روزگار می‌گذارنند
سایر اخبار این روزنامه
بیانیه مشترک اتحادیه اروپا در واکنش به از سر گیری تمامی تحریم‌های آمریکا علیه ایران
از شرکت‌های اروپایی دارای روابط و معاملات تجاری مشروع با تهران حفاظت می‌کنیم
با ارسال نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل
ایران خواستار مقابله جهانی با تحریم‌های یکجانبه آمریکا شد
دکتر ظریف در مجلس اعلام کرد
آمریکا مجبور شد از ادعاهایش در مورد تحریم ایران عقب‌نشینی کند
یونیسف: یمن به جهنمی برای کودکان تبدیل شده است
رئیس‌جمهور در دیدار معاونین و مدیران وزارت امور اقتصادی و دارایی:
ترامپ را هم مثل صدام شکست می دهیم
واکنش اخلاق مدارانه حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی به نامه آیت‌الله محمد یزدی
بسته‌های حمایتی شکاف میان درآمد و هزینه را پر می‌کند؟
دهن‌کجی دلارهای میدان فردوسی به تحریم‌های ترامپ
وزیر اقتصاد:
ابزار‌های کافی را برای عبور از شرایط فعلی داریم
تهران، شهر همزیستی ادیان
مروری بر تاریخچه چهارراه ادیان تهران و زندگی مردم یک محله با ادیان مختلف
زلزله سیاسی در دربار سعودی
وزیر امور خارجه:
لازمه گفتگو با آمریکا اتخاذ رویکرد جدید از جانب واشنگتن است
در نخستین روز برگزاری رزمایش ولایت 97
سامانه موشکی «تلاش» 3 هدف هوایی را زد
در دیدار مدیرکل اروپای وزارت خارجه با سفرای اروپایی مطرح شد
ایران برای مقابله با تروریسم آمادگی کامل دارد
