روزنامه قانون
1397/08/27
اتحاديه اي مقابل تحريم
در اين روزهايي كه آمريكا سعي دارد جمهوري اسلامي را در حصار تحريمي خود قرار دهد و عربستان ميكوشد ايران را در ميان اعراب منفي جلوه دهد، سفر برهم صالح پيامهاي فراواني براي منطقه و جهان دارداولين سفر منطقهاي برهم صالح، رييس جمهور عراق و هيات همراهش به تهران میتواند تداوم پررنگ روندی از مصالحه و دوستی مفید میان دو کشوری باشد که در تاریخ همسایگی روابط پر فراز و نشیبی داشته اند در همين حال نگاهي به پيشنيه اين روابط داريم. جمهوری عراق در سال 1920 استقلال یافت. تا پیش از آن یکی از ایالات یابه گفته عثمانيها يكي از سنجاق های امپراطوری عثمانی بود. پس از پایان جنگ جهانی دوم و شکست عثمانی سرزمینهای تحت حاکمیت آن میان انگلستان و فرانسه تقسیم شدند. وینستون چرچیل، وزیر دریاداری وقت بریتانیا که از وجود منابع عظیم نفت در موصل وکرکوک مطلع شده بود و نمیخواست این منابع درون سرزمین های جمهوری نوباوه ترکیه قرار بگیرند(در آن روزها سوخت نیروی دریایی بریتانیا از ذغال سنگ به نفت تغییر یافته بود) کشور عراق را به وجود آورد. اگر به نقشه عراق دقت کنید خطوط مرزی در مناطق غیر همجوار با ایران چنان صاف ترسیم شده اند که انگار نه عوارض طبیعی که حاصل خط کشی دقیق هستند. در آن زمان اولین حاکمان عراق مستقل، نه عراقی که از حجاز و عربستان آمده بودند. ملک فیصل اول، نخستين پادشاه عراق فرزند شریف حسین حاکم مکه در زمان جنگ جهانی اول بود که با وعده پادشاهی بر تمام سرزمینهای عربی با لورنس انگلیسی علیه عثمانی متحد شده بود، اما بازی را در فردای جنگ به سعودیهایی که از نجد آمده بودند واگذار کرد. در آن زمان انگلیسیها برای جبران مافات پادشاهی اردن و عراق را به فرزندان شریف سپردند. در زمان پادشاهی فیصل، رضاشاه پهلوی هم در ایران قدرت را به دست گرفت و سعی داشت برای حفظ امنیت پیوند های وثیق منطقه ای با همسایگان ایجاد کند.
پهلوي و دوران نوين روابط
رضاشاه برای موفقیت پیمان عدم تعرض «سعدآباد(1316)» که عراق هم جزوی از آن بود تاکید داشت که اختلافات ارضی و مرزی با این کشور سریع و سهلگیرانه مرتفع شود. ولی نوری سعید، نخست وزیر عراق که از نیروهای شناخته شده بریتانیا در عراق حتی از زمان عثمانی بود، از این فرصت استفاده کرد و هم خانقین را ضمیمه عراق کرد که امروز منابع نفتی عظیمی دارد و هم حق کشتیرانی ایران در اروند محدود به پنج کیلومتر از ساحل کشور شد. پیمان «عدم تعرض سعد آباد» هم با وقوع جنگ جهانی دوم و اشغال خاک ایران توسط قوای متفقین بلاموضوع بودن خود را نشان داد چرا که قوای بریتانیاییـهندی از عراق هم وارد خاک کشورمان شدند.
روابط حسنه دو خاندان سلطنتی تا آنجا پیش رفت که در برهه ای شایعه ازدواج شهناز پهلوی دختر محمدرضاشاه که مادری مصری و عرب تبار(ملکه فوزیه خواهر ملک فاروق شاه مصر) داشت، با ملک غازی ولیعهد وقت عراق هم به شدت بالا گرفته بود و ثریا اسفندیاری همسر دوم شاه هم در کتابش به این موضوع اشاره می کند. در ماجرای کودتای نافرجام بیست و پنج مرداد علیه دولت ملی دکتر مصدق هم شاه حین فرار از کشور اولین مقصد را بغداد انتخاب می کند و مورد تفقد و توجه ملک غازی دومین پادشاه عراق هم قرار می گیرد. البته بايد به اين نكته نيز اشاره كرد كه غازی در یک تصادف ساختگی با برخورد به جسر (پل ) بغداد جان داد و ملک فیصل دوم پادشاه عراق شد.
ناسيوناليسمهاي عرب و ماجرايي نوين
با بالا گرفتن تب جمال عبدالناصر در جهان عرب کودتاهای مکرری به تبعیت و مشابهت از او صورت میگرفت. در سال 1958 سرهنگ عبدالکریم قاسم علیه خاندان سلطنتی دست به کودتای خونینی در عراق زد و پادشاه و نخست وزیر به طرز فجیعی به قتل رسیدند. قدرت گرفتن قاسم چپگرا روابط ایران و عراق را وارد دورهای از بحران کرد و زخمهای کهنه دوباره سرباز کرد. بر سر پیوستن به مصر و زیر بیرق جمال عبدالناصر قرار گرفتن میان عبدالکریم قاسم و عبدالسلام عارف نزدیکترین همپیمانش اختلافات عمیقی ایجاد شد و عارف که یک بار تجربه کودتای ناموفق داشت اینبار پیروز شد و قاسم را به قتل رسانید و به پیکر بی جانش مقابل تلویزیون ملی عراق هتک و اهانت صورت گرفت. در دوره عبدالسلام عارف هم روابط ایران و عراق تیره بود . ایران در اردوگاه غرب عنصر کلیدی بود و جزوی از پیمان سنتو و عراق عضو پیمان ورشو و متحد مهم شوروی! جالب اینکه تا قبل از کودتای عبدالکریم قاسم نام پیمان «سنتو» «بغداد» نام داشت؛ چراکه حکومت پادشاهی عراق هم جزو آن بود و در زمره متحدان غرب دستهبندی میشد. حسین علا نخستوزیر وقت ایران با سر بانداژ شده که ناشی از ترور نافرجامش توسط فدايیان اسلام بود، در بغداد این پیمان را از طرف ایران امضا کرده بود.
حذف و اضافه مفيد
در ادامه و با سقوط مشکوک هواپیمای عارف، برادرش عبدالرحمان عارف رييس جمهور عراق شد و روابط با ایران رو بهگرمی نهاد. عبدالرحمن عارف به همراه همسرش به تهران آمد و دوران او دوره تنش زدایی و گرمی روابط بغداد و تهران بود. در سرزمین کودتاها چندان روی ثبات و تداوم حکومتها نمیتوان حساب کرد. این بار کودتای احمد حسن البکر دایی صدام حسین، قدرت را به طور کامل به حزب بعث منتقل کرد و دوران سیاهی در روابط دو همسایه ایجاد شد.
رويارويي صدام و شاه
شاه ایران از کردهای معارض بارزانی و طالبانی در عراق حمایت میکرد و صدام حسین هم به برخی معارضان ایرانی یاری می رساند و تیمور بختیار پایه گذار ساواک که هوس کنار زدن ارباب و قبضه کردن تمامی قدرت به سرش زده بود، هم راهی عراق شده بود و در پناه پول و امکانات بعثیها به مخالفت با پهلوی میپرداخت. ساواک، بختیار را در استان دیاله عراق ترور کرد. ایران اعلام کرده بود که توافق قبلی درباره اروندرود را به رسمیت نمی شناسد و عراق هم آن را رود سرزمینی عراق نامید و اعلام کردند کشتیهای ایرانی اگر قصد تردد دارد باید با پرچم عراق اقدام به اینکار کنند. تنش تا جایی بالا گرفت که ناوچه ایرانی ابنسینا کشتیهای ایرانی را اسکورت ميكرد ودرگیریهای مختصر مرزی هم رخ داد. سرانجام در اجلاس سران اوپک در الجزایر با میانجیگری هواری بومدین میزبان، صدام حسین که در آن موقع معاون رييسجمهور عراق بود با شاه ایران به تفاهم معروف الجزیره دست یافتند. پیامد این تفاهم عمیقترین نقطه اروندرود (تالوگ) به عنوان مرز دو کشور شناخته شد و طرفین هم قول دادند دست از حمایت از نیروهای معارض در کشورهای یکدیگر بردارند. برخي ميگويند كه بومدین هم برای شیرینی توافق از شاه ایران آزادی علی شریعتی، معلم و متفکر ایرانی وهم دانشگاهیاش در پاریس را از زندان ساواک طلب کرد، که منجر به آزادی شریعتی شد. البته این برای صدام یک تنفس بزرگ بود چرا که تاحدودي در آستانه شکست ازکردهای عراقی قرار داشت و با قطع حمایت ایران از كردها توانست به پیروزی بر آنان دست یابد. بارزانی رهبر وقت بارزانیها و پدر مسعود بارزانی به تبعید به ایران آمد وتا نزدیکی وفاتش در کرج زندگی کرد. وقوع انقلاب اسلامی و بینظمیهای ناگزیر در ایران، فرصت را برای عراق صدام حسین مناسب دید تا به مطامع چندین سالهاش دست پیدا کند.
عراق و شيطنتهاي زمان انقلاب
جالب اینکه رهبر انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی(س) چندسال رادر نجف گذرانده بود و طبق روایت سید حسین نصر، فیلسوف و رييس دفتر فرح دیبا در ابتدای شعله ور شدن آتش انقلاب در ایران، در سفر فرح به عراق، صدام پیشنهاد ترور امام خمینی(س) را مطرح میکند كه به هرحال اين رويداد اتفاق نميافتد. جنگ تحمیلی هشت ساله و عوارض آن بخش تاریک و پررنگی از تاریخ روابط دو کشور را تشکیل میدهد. عراق همواره بهعلت ساحل محدود و محاط بودنش در خشکی سعی در بیرون آمدن از این حقارت استراتژیک داشته و در این میان کمتردر طول حیات محدودش همسایه قابل اعتمادی برای ایران ،کویت و حتی عربستان بوده است. پس از حمله سال 2003 آمریکا وبریتانیا به عراق، نوعی پراکندگی قدرت و دموکراسی نیم بند در این کشور پدیدآمده است. بازی عجیب تاریخ این که آمریکاییها به خرج دلار و سربازشان دشمن جرار تهران را در بغداد از میان برداشتند و بخش مهمی از قدرت در عراق را به دوستان و متحدان ایران سپردند. امثال نوری الجواد مالکی و جریان صدر و حکیم و حتی طیفهايی از کردها در طول دوران بعثیها در ایران اقامت داشتند و بعد از زوال بعثی ها اگر چه روابط گه فراز ونشیبهایی مثل درگیری های مرزی یا خدشه وارد کردن جلال طالبانی فقید به معاهده الجزایر را به خود دیده اما بهترین دوران خود را سپری کرده و میکند. حضور پررنگ ایران در مقابله با داعش که حیات سیاسی ،اقتصادی عراق را به مخاطره افکنده بود وهمینطور راهپیمایی گسترده مذهبیـسیاسی اربعین پیوندهای وثیق میان طرفین را به رخ کشیده است.
جبران تاريخ
حالا و در روزگاری که ایران در میانه تحریمهای ناجوانمردانه قرار گرفته است، نقش عراق میتواند بی بدیل و انکارنشدنی باشد. اگر عراقیها نخواستند یا نتواستند به مفاد پیمان «عدم تعرض سعد آباد» پایبند باشند، میتوانند حالا و پس از هفتاد و اندی سال به مدد حضور اقلیم کردستان عراق و تجربه جابهجایی گسترده کالا و همینطور حضور فعال و هوشمندانه در بازار نفت و کنترل تولید با کمک ذخایر عظیمی که در اختیار دارند، دوطرفه بودن این برادری را به اثبات برسانند. این یک فرصت تاریخی است که نباید به آسانی هدر داده شود.
حسن روحانی، روز شنبه به طور رسمی از برهم صالح، ريیس جمهور عراق در مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد استقبال کرد. در این مراسم پس از نواخته شدن سرود ملی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق، روسای جمهور دو کشور از یگان تشریفات سان دیده و سپس هیاتهای عالیرتبه همراه را به یکدیگر معرفی کردند. روسای جمهور ایران و عراق پس از این مراسم وارد محل مذاکرات دوجانبه شدند.
مسئولان مصمم براي همكاري با عراق
رهبر معظم انقلاب در دیدار برهم صالح، با ابراز خرسندی از برگزاری موفقیتآمیز انتخابات پارلمانی در عراق و انتخاب رييسجمهور و نخستوزیر و مسئولان دیگر و ایجاد ثبات و استقرار تاکید کردند: راه غلبه بر مشکلات و مقابله با توطئههای بدخواهان، حفظ اتحاد ملی در عراق، شناخت صحیح دوست و دشمن و ایستادگی در مقابل دشمن وقیح، تکیه بر نیروی جوانان و حفظ و تقویت ارتباط با مرجعیت است. رهبر انقلاب اسلامی در ابتدای دیدار با تبریک به برهم صالح به دلیل برگزیده شدن برای مسئولیت بزرگ ریاستجمهوری در کشور مهم عراق، به ارتباطات ریشهدار و عمیق و تاریخی دو ملت ایران و عراق اشاره کردند و گفتند: ارتباطات دو ملت بینظیر است که نمونه بارز آن، پیادهروی بزرگ اربعین است. حضرت آیتا... خامنهای با اشاره به حضور بیش از دو میلیون زائر ایرانی در راهپیمایی اربعین امسال، خاطرنشان کردند: دلهای همه زائران ایرانی بعد از بازگشت، مملو از تشکر از مهماننوازی مردم عراق بود و این نشانگر بزرگواری حداکثری عراقیها در میزبانی از زائران ایرانی است و این مهماننوازی و ارتباط همراه با مهر و محبت میان دو ملت جز با زبان هنر قابل بیان نیست. رهبر انقلاب اسلامی با تشکر صمیمانه از رييسجمهور، نخستوزیر و دیگر مسئولان و ملت عراق به دلیل مهماننوازی کمنظیر در ایام اربعین، به رنج و محنت مردم عراق در دورانهای گذشته اشاره کردند و گفتند: اکنون که ملت عراق بعد از دورانهای استبدادی، صاحب کشور است و استقلال و حق رای و انتخاب دارد، برخی دولتها و کشورهای بدخواه به دنبال آن هستند تا مردم عراق طعم این پیروزی و دستاورد بزرگ را نچشند و عراق و منطقه، رویِ آرامش را نبینند.حضرت آیتا... خامنهای تاکید کردند: تنها راه مقابله با این توطئهها، حفظ و تقویت اتحاد میان گروههای عراقی اعم از عرب و کُرد و شیعه و سنی است. رهبر انقلاب اسلامی، شناخت دقیق و صحیح دوست و دشمن را در سیاست خارجی بسیار مهم ارزیابی و خاطرنشان کردند: برخی دولتها در منطقه و در خارج از منطقه بهشدت نسبت به اسلام، شیعه و سنی و عراق، بغض و کینه دارند و در امور داخلی عراق دخالت میکنند که باید در مقابل آنها با قدرت ایستاد و درخصوص ایستادگی در برابر دشمن وقیح و صریح، بههیچوجه ملاحظه نکرد.حضرت آیتا... خامنهای درخصوص همکاریهای دوجانبهی میان ایران و عراق تاکید کردند: مسئولان جمهوری اسلامی برای گسترش همکاریها با عراق بسیار مصمم و محکم هستند و من هم به این موضوع عمیقا معتقدم. ایشان با اشاره به ظرفیتهای فراوان دو کشور برای گسترش همکاریها، افزودند: عراقِ عزیز، قوی، مستقل و پیشرفته برای ایران بسیار مفید است و ما در کنار برادران عراقی خود خواهیم بود. ایشان ضرورت حفظ و تقویت ارتباط با مرجعیت را بسیار مهم خواندند و گفتند: ارتباط با مرجعیت، در مراحل و مقاطع مختلف، کارساز و گرهگشا خواهد بود. رهبر انقلاب اسلامی تکیه بر جوانان را زمینهساز انجام کارهای بزرگ دانستند و افزودند: نمونه بارز نتایج فوقالعاده تکیه بر جوانان، شکلگیری حشدالشعبی در جریان مبارزه با تروریسم تکفیری بود که باید آن را حفظ کرد.
اميد به دشمن ديروز و دوست امروز
حسن روحانی روز شنبه در نشست خبری با برهم صالح، رييس جمهور عراق، ضمن تبریک به ملت عراق به دليل برگزاری موفقیت آمیز انتخابات مجلس و تشکیل دولت جدید و انتخاب رييس جمهور جدید، به روابط دیرینه مسئولان دو کشور اشاره کرد و گفت: همه مسئولان فعلی جمهوری عراق با مسئولان جمهوری اسلامی ایران یک همکاری بیش از 30 ساله در مبارزه با استبداد در عراق و استقرار امنیت در آن کشور دارند. روحانی با اشاره به نشست هیات های عالیرتبه دو کشور اظهارداشت: در این نشست ضمن بررسی روابط دو کشور، دو طرف ضمن تاکید بر ادامه روند توسعه روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بر این نکته نیز اذعان داشتند که ظرفیت های فراوانی برای توسعه روابط وجود دارد که باید از آنها بهره گرفت. رييس جمهور گفت: ما امروز در زمینه روابط و تبادل برق، گاز، فراورده های نفتی و همچنین فعالیتهای دو کشور در زمینه های کشف و استخراج نفت و اتصال راه آهن دو کشور از سمت غرب و جنوب، گفت و گو کردیم. روحانی افزود: مقدمات اتصال راه آهن شلمچه به بصره مهیاست و با اقدامات وزارت دارایی عراق، شرکت ایرانی می تواند کار خود را شروع کند و با تکمیل این 35 کیلومتر خط آهن، روند انتقال محموله های تجاری و مسافر میان دو کشور بهویژه در ایام اربعین تسهیل خواهد شد. رييس جمهور مساله لایروبی در اروند رود و شط العرب را برای دو کشور حايز اهمیت برشمرد و تاکید کرد: این اقدام باعث آبادانی بیشتر خرمشهر ، آبادان ، بصره و فاو خواهد شد. روحانی، مساله محیط زیست را نیز از دیگر مسایل دارای حائز برای دو کشور خواند و افزود: امروز بخشی از مردم ما در مرزهای غربی و جنوبی با مشکل ریزگردها مواجه اند و این مشکل و معضل با همکاری دو کشور باید حل و فصل شود. رييس جمهور با ابراز خرسندی از قول مساعد رييس جمهور عراق گفت:رييس جمهور عراق وعده دادند که این موضوع را پیگیری خواهند کرد و بیتردید همانطور که دو کشور با کمک یکدیگر موفق شدند مردم را از رنج داعش نجات دهند، اکنون نیز با کمک یکدیگر می توانند مردم دو کشور را از رنج ریزگردها رهایی و نجات دهند. وي ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان دو کشور را از دیگر موضوعات مورد توافق در نشست هیاتهای عالیرتبه ایران و عراق ذکر کرد و اظهارداشت: در این منطقه آزاد تجاری می توانیم صنایع مشترک را ایجاد کنیم و این موضوع مهم مورد توافق دو کشور بود که کمیسیون مشترک می تواند اجرای آن را پیگیری کند. رييس جمهور در ادامه به همکاری های منطقه ای دو کشور اشاره کرد و گفت : ایران و عراق، تقویت ثبات و امنیت منطقه را به نفع مردم منطقه می دانند و معتقدند که کشورهای منطقه بدون نیاز به مداخله خارجی و با گسترش همکاری های مشترک، قادرند امنیت و ثبات منطقه را تامین کنند. روحانی ابراز امیدواری کرد که با تلاش مشترک کشورهای منطقه و بهویژه دو کشور ایران و عراق ، امنیت و ثبات منطقه تقویت شود و جنگ ویرانگر و ظالمانه یمن پایان یابد و ثبات و امنیت در سوریه و کل منطقه ایجاد شود. رييس جمهور در پایان تاکید کرد که ما امنیت و توسعه عراق را امنیت و توسعه ایران می دانیم و معتقدیم روابط بسیار نزدیک دو ملت ، باید روز به روز عمیقتر و همکاری های مشترک اقتصادی و سیاسی دو کشور دوست، بیش از پیش تقویت شود.
پيام روشن آوردم
رييس جمهور عراق نیز در این نشست خبری ، با قدردانی از میزبانی شایسته و گرم رييس جمهور و مسئولان جمهوری اسلامی ایران گفت: امروز پیامی روشن از بغداد آوردهام که در عراق اهمیت روابط با جمهوری اسلامی ایران را درک میکنیم و این روابط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بین دو کشور ، ریشه در تاریخ دارد. برهم صالح افزود: اشتراکات عمیقی دو ملت همسایه و مسلمان را به یکدیگر پیوند داده است و همچنین شرایط جغرافیایی که در همسایگی یکدیگر قرار دارند، این پیوندها را بیشتر تقویت میکند. رييس جمهور عراق با تاکید بر اینکه ملتهای ایران و عراق در بسیاری از حوادث مهم منطقه حامی یکدیگر بوده اند، خاطر نشان کرد: ما حمایتهای شما از مردم عراق را برای مبارزه با استبداد صدام فراموش نمیکنیم. همچنان که موضع اخیر ایران در مبارزه با تروریسم فراموش نمیشود و ایران نقش بزرگی در شکست تروریسم داشت. وی با تاکید بر اینکه اهمیت فراوانی برای این پیوندهای مشترک قائل هستیم و می خواهیم به شرایطی بهتر از آنچه در آن قرار داریم، برسیم، گفت: این شرایط و روابط بهتر، امری است که ملتهای دو کشور و منطقه شایسته آن هستند.
رييس جمهور عراق با اشاره به اینکه امروز عراق بعد از شکست نظامی داعش، بازسازی و تقویت ثبات سیاسی را پیش رو دارد، ادامه داد: تحقق این دو امر نیازمند اقدامات، برنامهها و اصلاحات سیاسی و اقتصادی داخلی و همچنین وجود فضای منطقهای باثبات است. برهم صالح با تاکید بر اینکه زمان آن رسیده که در منطقه نظام منطقهای جدیدی شکل گیرد که تامینکننده منافع ملتها باشد، افزود: در این راستا اهمیت بالایی برای نقش جمهوری اسلامی ایران قایل هستیم و همچنین عراق باید نقش مهم و محوری در این خصوص داشته باشد. رييس جمهور عراق با بیان اینکه عراق باید به عرصهای برای اشتراک منافع ملتهای منطقه تبدیل شود و نه میدانی برای کشمکش ارادههای متناقض، افزود: نظام جدید منطقهای باید مبتنی بر همگرایی سیاسی و همکاری ملتها باشد که در این راستا استقلال و حاکمیت کشورها محترم و مقدم شمرده شود. وی ادامه داد: در همین چارچوب باید منافع ملتها و کشورها را بر هر ملاحظهای مقدم بداریم و در همین راستا از وزارتخانه های خارجه و صنایع میخواهم که فعالیتهای مشترک را گسترش دهند .برهم صالح با تاکید بر اینکه ایجاد مناطق تجاری آزاد مرزی اهمیت بسیاری دارد، گفت: مرتبط ساختن خطوط راهآهن بین دو کشور کمک فراوانی به جابه جایی زوار میکند و همچنین اقدام مهمی برای زیرساختهای اقتصادی و تجاری بین دو کشور است. رييس جمهور عراق با بیان اینکه امیدوارم در خلال پروژههای مرتبط ساختن خطوط راهآهن بین دو کشور، فضایی ایجاد شود که عراق نقشی فراتر در منطقه و زمینهای برای برقراری ارتباط بین کشورها داشته باشد، افزود: در این صورت کشورهای منطقه از نزاع بر سر مسائل بیاساس دست کشیده و به سمت مسائل مهمتر برای جوانان سوق مییابند. برهم صالح با اشاره به اهمیت همکاریهای زیست محیطی برای نسلهای امروز و آینده،گفت: مسائل محیط زیستی مشکلاتی جهانی هستند، اما این مشکلات تاثیراتی بزرگتر از هر جای دیگر در منطقه دارد و همکاریها در زمینه آب و دیگر مسائل میحط زیستی به ملتهای دو کشور کمک میکند. رييس جمهور عراق با اشاره به اصولی ثابت و دیگر متغیرها در روابط دو کشور، خاطر نشان کرد: اصول ثابت برای ما روشن است و این اصول، روابط نیرومند و دوستی نزدیک دو ملت، برای خدمت به دو کشور و منطقه است.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
اتحاديه اي مقابل تحريم
طلاق جامعتين
كام تلخ نيشكرکاران
ازدواج كودكان همچنان قانوني است
فریاد خشدا ر تهر ان زیر دود
سازمان سیا: بن سلمان قاتل خاشقجی است
افت فشـار ارز
خارج از گود اكران!
با واقعیات فوتبال حرفهای کنار بیاییم
جامعه متاثر از پوپولیسم و تفرقه
ابعادی دیگر از زندگی مقتول کنسولگری عربستان
هنوز به نقطه قطع کامل امید از اروپا نرسیده ایم