روزنامه مردم سالاری
1397/09/07
كودك همسرى؛ جفايى جبران ناپذير بر كودكان
«با چشمانى مضطرب و نگران، به عروسكش كه به طور معصومانهای به گوشه اتاق پرتاب شده بود خيره ماند. معنای هيچكدام از حرفهای مادرش را كه مىگفت: تو ديگر بزرگ شدهاى و بايد آشپزى و خانه دارى را ياد بگيری، درس و مدرسه و عروسك بازى را رها كنی و لباس زنانه بپوشی و ... نمیفهميد. اصلا متوجه نشد چقدر طول كشيد تا خود را در لباس سفيد عروسی در كنار مردی همسن و سال پدرش ديد.دخترك غرق در رؤياهای بر بادرفته دوران كودكيش، همچنان دلش ميخواست عروسكش را بغل كند اما...»
كودكی دوران شيرينی است كه اغلب خاطرات آن در بزرگسالي به نوستالژى تبديل میشود؛ دوراني كه بازي و سرگرمی، درس و مشق و رشد و نمو در زير چتر خانواده، از مشخصههاى آن است. كنوانسيون جهاني حقوق كودك، ١٨سالگي را پايان دوران كودكى میداند و همواره تاكيد میكند: «ما بايد جهاني را خلق كنيم كه كودكانمان بتوانند در آن با ارزشهاي خود زندگى كنند و مانند بزرگسالان، از زندگي لذت ببرند؛ نه اينكه ارزشهاى زندگى بزرگسالان را به آنها تحميل كنيم».
كودكى مهمترين دوران زندگى هر فرد و بهترين زمان براى آموزش و پرورش و شكل گيرى شخصيت فردى و اجتماعى است. اما متاسفانه بسيارند كودكان معصومى كه با تصميم ولى قانونى و صلاحديد دادگاه، ازدواج میكنند، بچهدار میشوند و در مواردى زود هنگام، مهر طلاق و بيوگى بر پيشانيشان مینشيند و بدون داشتن هرگونه حق انتخاب و اختيارى از خود، مكلف به پذيرش وظايفى میشوند كه هيچگونه آگاهى و آموزشى نسبت به آن ندارند.
«كودك همسرى» اصطلاحى است براي ازدواج اجبارى و زودهنگام دختران و پسران قبل از رسيدن به سن قانونى كه يك معضل اجتماعي و از مصاديق بارز كودك آزارى، نقض حقوق بشر و نمونهاى از خشونت جنسيتى است كه زندگى حال و آينده كودكان و بخصوص دختران را به مخاطره میاندازد و متاسفانه در بسيارى از جوامع، بخصوص جوامع سنتى، ريشههاى تاريخى و فرهنگى آن، چنان در اعماق باور مردم رسوخ كرده كه برغم همه تمهيدات فرهنگى و ممنوعيتهاى پذيرفته شده در قوانين مختلف اكثر كشورها، باز هم هستند كساني كه با دور زدن قانون و يا بصورت مخفيانه، به اين كار مبادرت میورزند. طبيعى است كه اين مسأله، با زير سؤال بردن اصول و موازين اخلاقى، میتواند آينده جهان را تحت تاثير قرار دهد و باعث بروز ناهنجارىهاى اجتماعى فراوانى در جوامع مختلف گردد.
داشتن آمادگى لازم از نظر جسمى، روانى و اجتماعى براى يك ازدواج سالم ضروريست به همين دليل در قوانين حقوقى اكثر كشورهاى جهان و طبق كنوانسيون حقوق بشر، حداقل سن پذيرفته شده براى ازدواج، ١٨ سالگى ميباشد. با وجود اين آمارها حاكى از اين است كه بيش از٧٠٠ميليون زن در دنيا، زير سن قانونى، ازدواج كردهاند.
متأسفانه در ايران نيز در برخی از مناطق، ازدواجهایى در سن پايين و خارج از شرايط و چارچوب زمانى مناسب انجام میگيرد و در مواردى قبل از اينكه دختران به بلوغ جسمى، روحى، فكرى، و اجتماعى برسند و از پختگى و ثبات شخصيت برخوردار شوند، توسط والدين مجبور به ازدواج میشوند. بر همين اساس كارشناسان امور خانواده، كودك و نوجوان و فعالان مدنى، همواره افزايش چشمگير ازدواج كودكان در كشور را هشدار میدهند. طبق آمار، حدود ٢٧ درصد از ازدواجهاى كشور، مربوط به ازدواج دختران زير ١٨ سال و بيش از ٥ درصد آنها در سنين زير ١٥ سال ثبت شده است و اين در حاليست كه تعداد زيادى از اين ازدواجها، ثبت نميشود.
براي علت يابى معضلات اجتماعى بايد زيربناى اجتماعى، اقتصادى، فرهنگى، خانوادگى و خلأهاى قانونى مربوط به آنها را بررسى كرد. اگر كودكان زير سن قانونى، حق اخذ گواهينامه رانندگى و مجوز رأى دادن، ندارند، چطور شرايط قانونى بايد به گونهاى باشد كه همان فرد بتواند وارد يك رابطه جدى مثل ازدواج شود؟
معضل ازدواج در سن پايين متاثر از مجموعهاى از عوامل است كه به طور خلاصه ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
فقر مالى و وضعيت نابسامان اقتصادى خانواده، فقر فرهنگى، نگاه سنتى به فرزندان و ازدواج بخصوص براى دختران، تفكرات بومى و برداشت اشتباه از تاخير در ازدواج، فقدان رشد و بلوغ فكرى در تصميم گيرى افراد خانواده، ارزشهاى سنتى و مذهبى در راستاى حفظ آبرو و شرف خانوادگى، هيجان دوران نوجوانى، حاكميت فرهنگ پدرسالارى و حق خواستگارى با مردان، اعتياد، مهاجرت، نبود قوانين به روز و بازدارنده و...
ازدواج زودهنگام جفاييست بر كودكان و آنقدر آسيبها و پيامدهاى جبران ناپذير اين پديده بالاست كه معلوم نيست سرنوشت اين تعداد كودك كه هم كودكيشان را باختهاند و هم بزرگسالى نا معلومى دارند، چه میشود؟
ثبت نشدن ازدواج و نداشتن اوراق هويتى، محروميت از ادامه تحصيل و عدم شكوفايى استعدادهاى بالقوه، محروميت از فرصت اشتغال و كسب مهارت، وابستگى مالى، عدم استقلال رأى، كاهش عزت نفس و اعتماد بنفس، ظهور پديده «كودك بيوگى» و «كودك مطلقگى»، خشونت خانگى و همسر آزارى، خيانت، فرار از خانه، باز توليد چرخه فقر مالى و فرهنگى، زايمان زودرس، تولد كودكان نارس، ناتوانى در مديريت و نگهدارى از فرزندان و موارد بيشمار ديگر، از پيامدهاى معضل «كودك همسرى»
میباشد.
براساس ماده ١٠٤١ قانون مدنى، عقد نكاه دختران قبل از رسيدن به ١٣ سال و پسران قبل از رسيدن به ١٥ سال تمام شمسى، فقط با اجازه ولى يا قيم قانونى و با تشخيص دادگاه انجام میشود. اما مدتيست نمايندگان مجلس شوراى اسلامى در تلاشند تا با تصويب يك فوريت طرح اصلاح ماده ١٠٤١ قانون مدنى، كودكان را از ازدواج اجبارى نجات دهند و با اعمال بازدارندههاى قانونى و تغييرات فرهنگى، اجازه ندهند خانوادهها براحتى كودكانشان را وادار به ازدواج كنند. بر اساس اين طرح، ازدواج كودكان زير ١٣ سال كاملا ممنوع است، ازدواج كودكان ١٣تا ١٥ سال به اذن پدر و اجازه دادگاه انجام میشود و سن رسمى ازدواج، ١٦سال تمام، تعيين شده است . همچنين ممنوعيت ثبت ازدواجهاى زير سن قانونى و برخورد قاطع با دفترخانههايى كه بدون مجوز، ازدواجهاى غير قانونى را ثبت میكنند، از مصوبات اين طرح است.
طرح اصلاح ماده ١٠٤١ قانون مدنى از سوى فراكسيون زنان مجلس و كميسيون فرهنگى مجلس شوراى اسلامى مطرح شد اما با مخالفت بعضي از نمايندگان و بخصوص مركز پژوهشهاى مجلس مواجه گرديد كه معتقد هستند تعداد ازدواجهايى كه در سن پايين اتفاق میافتد آنقدر كم است كه نياز به تصويب اين طرح نيست و طرح را تقليدى از ديدگاههاى غربى و منافى با شرع مقدس اسلام میدانند و همچنين تصويب اين طرح، عبور از مراحلى چون تاييد شوراى نگهبان و مجمع تشخيص مصلحت نظام را پيش رو دارد. اما اميد است كه تبعات «كودك همسرى» توسط مخالفان و مراجع ذيربط مورد مداقه قرار گيرد و راه تصويب و اجرايى شدن آن به كمك مسئولين و فعالان مدنى و رسانهها هموار گردد تا امكان بهرهمندى كودكان از حق كودكيشان فراهم گردد.
پژوهشگر مسائل اجتماعی
سایر اخبار این روزنامه
پولشویی و دیگران
نامزدهای انتخابات مجلس باید ۱۰ درصد رای حوزه فرعی و بیشترین رای در استان را کسب کنند
كودك همسرى؛ جفايى جبران ناپذير بر كودكان
25 بار تعرض به خط انتقال آب اصفهان به یزد
دست رد مردم مراکش و تونس به ولیعهد سعودی
سند تحول بنیادی نظام آموزش و پرورش در بن بست هفت ساله
100 هزار سکه پیش خرید شده روی دست بانک
روند انتخاب نماینده مدیران مسئول رسانهها در هیئت نظارت بر مطبوعات صحیح نیست
شهرداری پایتخت نظام جمهوری اسلامی را از بلاتکلیفی دربیاورید
مسیر ناهموار بهشت پیش روی شهردار منتخب
تعهد مجدد 28 کشور اروپایی بر تداوم برجام