حركت نرخ ارز به سمت تعادل

در چند سال اخير بحران‌هاي زيادي در خصوص نرخ ارز در كشور ما اتفاق افتاد. اولين بحران نرخ ارز در سال 90 رخ داد و پس از آن در سال 94 و سپس در سال 97. اين بحران‌ها بازار ارز را با وضعيت نابساماني مواجه كرد. بحران ارز در واقع همان روند سقوط ارزش پول ملي در برابر ارزهاي جهاني است. اتفاقي كه در ابتداي امسال باعث شد واحد پولي كشورمان بيش از گذشته ارزش خود را در مقابل ارزهاي ديگر از دست بدهد. از ابتداي سال 90 روند افزايش نرخ ارز در كشور آغاز شد و در بهمن 91 به اوج خود رسيد. پس از آن براي مدتي روند نرخ ارز در كشور ثابت ماند تا در سال 95 دوباره اوج گرفت. اين بحران‌ها تا جايي ادامه پيدا كرد كه در ماه‌هاي ابتدايي سال 97 نرخ دلار از پنج هزار تومان عبور كرد و در مقاطعي به كانال 18 هزار تومان نيز رسيد و همين امر باعث افزايش بي‌رويه قيمت انواع كالاهاي وارداتي شد. البته ماجرا به همين جا ختم نشد وقيمت بيشتر كالاهاي داخلي نيز به واسطه استفاده از مواد اوليه وارداتي با سرعتي زياد روندي افزايشي به خود گرفت. البته كارشناسان يكي از دلايل عمده افزايش نرخ ارز در ماه‌هاي ابتدايي امسال را موضوع خروج آمريكا از برجام و بحث تحريم‌هاي تحميلي به ايران مي‌دانند. به عقيده برخي، پيش از اينكه تحريم‌ها اعمال شود، تمام آثار واقعي آن بر اقتصاد كشور و معيشت مردم وارد شد. اما با اين اوصاف نرخ ارز در ماه‌هاي گذشته دوباره روند كاهشي به خود گرفت؛ به طوري‌كه در حال حاضر به كانال9 هزار تومان وارد شده و به عقيده كارشناسان كاهش نرخ ارز بيش از اينكه به كاهش قيمت نرخ آن مربوط باشد، جنبه واقعي شدن قيمت‌ها در اين بازار را دارد.
نرخ رسمي ارز
روز گذشته بانک مرکزی نرخ رسمی ۳۹ ارز را اعلام کرد که بر این اساس، نرخ ۱۹ ارز مانند یورو و پوند افزایش و نرخ ۱۲ ارز کاهش یافت. نرخ هشت ارز از جمله دلار هم ثابت ماند. براساس اعلام بانک مرکزی نرخ هر دلار آمریکا برای یکم دی بدون تغییر نسبت به روز گذشته ۴۲ هزار ریال قیمت خورد. همچنین نرخ هر پوند انگلیس با ۴۲ ریال افزایش نسبت به پنج‌شنبه گذشته ۵۳ هزار و ۸۶ ریال و هر یورو نیز با ۹۳ ریال رشد ۴۷ هزار و ۹۰۵ ریال ارزش‌گذاری شد . افزون بر این هر فرانک سويیس ۴۲ هزار و ۴۰۷ ریال، کرون سوئد چهار هزار و ۶۴۲ ریال، کرون نروژ چهار هزار و ۷۹۳ ریال، کرون دانمارک ۶ هزار و ۳۹۷ ریال، روپیه هند ۵۹۹ ریال، درهم امارات متحده عربی ۱۱ هزار و ۴۳۷ ریال، دینار کویت ۱۳۸ هزار و ۵۹ ریال، یک‌صد روپیه پاکستان ۳۰ هزار و ۲۰۵ ریال، یک‌صد ین ژاپن ۳۷ هزار و ۷۵۸ ریال، دلار هنگ کنگ پنج هزار و ۳۶۳ریال، ریال عمان ۱۰۹ هزار و ۲۳۳ ریال و دلار کانادا ۳۰ هزار و ۸۸۴ ریال قیمت خورد. از سویی دیگر، نرخ راند آفریقای جنوبی دو هزار و ۸۶۸ ریال، لیر ترکیه هفت هزار و ۷۹۸ ریال، روبل روسیه ۶۱۰ ریال، ریال قطر ۱۱ هزار و ۵۳۹ ریال، یک‌صد دینار عراق سه هزار و ۵۲۷ ریال، لیر سوریه ۸۲ ریال، دلار استرالیا ۲۹ هزار و ۵۷۳ ریال، ریال سعودی ۱۱ هزار و ۲۰۱ ریال، دینار بحرین ۱۱۱ هزار و ۷۰۴ ریال، دلار سنگاپور ۳۰ هزار و ۵۵۴ ریال، ده روپیه سریلانکا دو هزار و ۳۱۸ ریال و یک‌صد روپیه نپال ۳۷ هزار و ۲۲۹ ریال تعیین شد. همچنین نرخ یک‌صد درام ارمنستان هشت هزار و ۶۷۳ ریال، دینار لیبی ۳۰ هزار و ۳۰ ریال، یوان چین ۶ هزار و ۸۲ ریال، یک‌صد بات تایلند ۱۲۸ هزار و ۸۵۴ ریال، رینگیت مالزی ۱۰ هزار و ۴۷ ریال، یک هزار وون کره جنوبی ۳۷ هزار و ۲۴۹ ریال، یک‌صد تنگه قزاقستان ۱۱ هزار و ۳۰۳ ریال، افغانی افغانستان ۵۶۱ ریال، روبل جدید بلاروس ۱۹ هزار و ۸۱۲ ریال، منات آذربایجان ۲۴ هزار و ۷۰۷ ریال، سومونی تاجیکستان چهار هزار و ۴۵۸ ریال و بولیوار جدید ونزوئلا چهار هزار و ۲۰۶ ریال ارزش‌گذاری شد.
نرخ ارز در مسير واقعي شدن


سخنگوی کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با بیان اینکه سفته بازی علت نوسان ارزی در بازار بوده است، گفت: اکنون نرخ ارز به سمت واقعی شدن میل پيداکرده است. محمدمهدی مفتح در گفت‌وگو با ایبِنا افزود: اکنون نمی‌توان گفت که نرخ ارز روند کاهشی پیدا کرده، بلکه اکنون نرخ به سمت واقعی شدن میل پيداکرده است. نرخ ارز باز هم روند کاهشی را تجربه خواهد کرد. نرخ برابری ریال با دلار با توجه به ویژگی‌ها و مشخصات اقتصادی کشور، تولید ناخالص داخلی، نقدینگی و بسیاری از شاخص‌های دیگر قابل برآورد است. با توجه به مولفه‌های بسیاری همچون تورم داخلی و خارجی می‌توان نرخ ارز در بازار آزاد بدون دخالت دولت را برآورد کرد. با عملیات سفته بازی عده‌ای سودجو و فرصت طلب باعث شدند که قیمت ارز به شکل نامناسبی با قیمت‌های بسیار نامتعارف عرضه شود. اکنون نرخ ارز به کانال واقعی‌سازی نرخ در حال حرکت است. نرخ ارز به عقیده بنده باید از کانال ٩ هزار تومان نیز خارج شده و به سمت نرخ‌های کمتر هدایت شود. باید ضوابط اقتصادی به شکل مناسبی متغیرهای اقتصادی را منطبق کنند. دولت باید در حوزه اقتصاد قاطعیت بیشتری داشته و در حمایت از مردم با توجه به اینکه نرخ ارز یک شاخص تاثیرگذار در سطح عمومی قیمت هاست، ورود کند. ساماندهی بازار ارز و سایر بازارهای موازی از وظایف دولت است. در این حوزه نیازمند سیاست‌های مشخص هستیم تا از بالا رفتن سطح عمومی قیمت‌ها جلوگیری شود. تورم فعلی موجود در بازار به معنی دست کردن ثروتمندان در جیب فقراست؛ از این رو دولت باید با سیاست‌های اقتصادی مناسب جلوی این دست اندازی‌ها را بگیرد.
نقطه تعادل
در خصوص موضوع كاهش نرخ ارز كاظم دوست‌حسيني كارشناس اقتصادي به «قانون» مي‌گويد: روند كاهشي در جهت واقعي شدن قيمت است و بايد به سمتي برود كه به نقطه تعادلي برسيم كه در واقع همان قيمت واقعي ارز است. آنچه كه مسلم است، اينكه ما در يك سال جهش چهار برابري قيمت ارز داشتيم؛ در حالي كه هيچ متغير اقتصادي به اندازه تضعيف چهار برابري نرخ ريال نبوده است. اين امر نشان مي‌دهد كه اتفاقات رخ داده در واقع يك شوك اقتصادي بوده كه كم كم نيز در يك بازه زماني رفع مي‌شد. در حال حاضر مي‌بينيم كه تقاضاهاي كاذبي كه باعث افزايش قيمت ارز شده بود از بين رفته است و سفته‌بازي‌ها نيز تا حد زيادي از بين رفته و ارزهاي خانگي در حال عرضه شدن در بازار است. انتظار كساني كه ارز خريداري كرده بودند، اين بود كه قيمت‌ها افزايش پيدا كند و از مابه‌التفاوت قيمت‌ها سودي نصيب آن‌ها شود كه به مراتب از سود‌هاي متعارف بيشتر بود اما در شرايط فعلي به نظر نمي‌رسد كه افزايش دوباره‌اي در قيمت ارز اتفاق بيفتد و نگه داشتن ارزهاي خانگي به طورحتم ديگر به صرفه و نيست و مردم نيز ترجيح مي‌دهند كه ارزها را تبديل به ريال كرده و پول خود را در جاي ديگري سرمايه‌گذاري كنند. از طرفي به واسطه قيمت ارز تقاضاها براي واردات و همچنين سفرهاي خارجي نيز كاهش چشمگيري پيدا كرده و مي‌توان گفت درآمدهاي ارزي كشور، چه توسط دولت باشد و چه بخش خصوصي در حال حاضر كفاف مصارف ارزي كشور را مي‌دهد. اين شرايط ادامه خواهد يافت تا نرخ ارز به نقطه تعادل برسد. منظور از نقطه تعادل اين است كه حتي اگر فرض كنيم نقدينگي ما در مدت پنج سال گذشته سه برابر يا بيشتر شده باشد و توليد ناخالص داخلي نيز افزايش نيافته باشد كه به طور حتم افزايش داشته، ارز حداكثر مي‌تواند سه برابر شده باشد؛ يعني چيزي در حدود همين 10 هزار توماني كه در حال حاضر قيمت ارز است. شايد براي يك دوره طولاني نيز از اين قيمت تجاوز نكند. اقدامات فعلي بانك مركزي نيز در جهت ايجاد تعادل در نرخ ارز است اما اين بانك به‌صورت فعالانه در جهت كاهش نرخ ارز براي مثال از طريق تزريق ارز به بازار عمل نكرده است.