روزنامه خراسان

استقلال ایرانی پس از «انقلاب اسلامی» از فرهنگ تا صنایع نظامی

  گروه اندیشه
info@khorasannews.com

یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی، رسیدن به استقلال و وابسته‌نبودن ملت به کشورهای استعماری و استکباری بوده و هست. نوشتار پیشِ رو که توسط حجت‌الاسلام سیدمحمدحسین راجی، مسئول گروه علمی انقلاب اسلامی آستان قدس رضوی به رشته تحریر درآمده ، در پی بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی، در عرصه استقلال سیاسی، اقتصادی و... است. هدفی که نویسنده برای تحقق آن، به مقایسه میان شرایط امروز و وضعیت حاکم بر ایران دوره پهلوی، پرداخته است.
درباره مفهوم استقلال


یکی از بارزترین صفات رژیم پهلوی، وابستگی به دولت‌های بیگانه و به ویژه آمریکا بود. این درحالی ‌است که ،یکی از اصول مهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، استقلال حاکمیت و تمامیت ارضی کشور است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اصل استقلال از چنان ارج و منزلتی برخوردار شد که همراه اصل آزادی و در کنار اسلام، به‌عنوان اصلی تفکیک‌ناپذیر، به قانون اساسی جمهوری اسلامی وارد و حفظ استقلال، وظیفۀ آحاد ملت و دولت و کارویژۀ اصلیِ سیاست کشور تلقی شد. مقولۀ استقلال، از نظر بنیان گذار جمهوری اسلامی، یکی از شاخص‌های مهم و جزو آرمان‌های اصلی انقلاب به‌شمار می‌رود. از نظر حضرت امام(ره) ،استقلال دو بُعد سلبی و ایجابی دارد. استقلال سلبی، همان استعمارزدایی است که زمینه‌ساز تحقق حکومت «نه شرقی، نه غربی» محسوب می‌شود.  امام راحل، یکی از اهداف انقلاب اسلامی را قطع دست اجانب از مملکت اسلامی، قطع ریشه‌های وابستگی، رفع سلطه و ضعف و سستی و زبونی در مقابل استعمار، جلوگیری از استثمار و استعباد، قطع منافع و مطامع استعمارگران و در یک‌کلام، استقلال از استعمار خارجی دانسته‌اند. آن بزرگوار، ضمن تأکید بر ماهیت ضداستعماری نهضت، هدف انقلاب اسلامی را خارج‌شدن از مدار وابستگی به کشورهای امپریالیست و درنهایت، شکست ابرقدرت‌ها دانسته و در این زمینه، بر کوتاه‌کردن دست جنایتکاران خارجی و به‌انزواکشاندن قدرت‌های استعماری در جهان و نیز مقابله با ایادی منطقه‌ای امپریالیسم، به‌ویژه صهیونیسم، تأکید بسیار کرده‌اند.در بحث استقلال ایجابی، به‌نظر امام‌خمینی(ره)، هدف انقلاب اسلامی  تأمین استقلال مملکت در ابعاد سیاسی، نظامی، فرهنگی، اقتصادی و فکری است.
در تکاپوی کسب استقلال سیاسی
انتخاب مسئولان، ابتدایی‌ترین حق مردم یک کشور محسوب می‌شود. در دوره پهلوی، وضعیت طوری بود که حتی انتخاب نخست‌وزیر و سایر مسئولان، باید با نظر مستقیم غرب انجام می‌شد. افشای این واقعیت از زبان عناصر وابسته به دربار، قابل تأمل است. تاج‌الملوک آیرملو، مادر محمد رضا، در این زمینه می‌گوید: «گاهی به محمدرضا می‌گفتم: چرا با عِلم به این‌که می‌دانی این پدرسوخته‌ها نوکر اجنبی هستند، آن‌ها را اخراج نمی‌کنی؟ محمدرضا می‌گفت: چه فایده‌ای بر اخراج آن‌ها مترتّب است؟ این‌ها را اخراج کنم، ده‌ها نفر دیگر را اطرافم قرار می‌دهند. بگذارید این‌ها باشند [تا] خیال دولت‌های خارجی از حُسن انجام امور در ایران راحت باشد!» او در ادامه، می‌افزاید:«محمدرضا خصوصی به من می‌گفت: همین رئیس ساواک و معاون او و مدیران ارشد، همه‌شان با آمریکایی‌ها ارتباط دارند و برای حفظ ظاهر می‌آیند و از من اجازه می‌خواهند؛ درحالی‌که قبل از کسب اجازه، اطلاعات مورد نیاز را به آمریکا و انگلیس رد کرده‌اند.» طبق تحقیقات سنای ایالات متحده، تعداد مستشاران آمریکایی در ایران که در سال 1972، ۱۶هزار نفر بود، در سال 197۶ به ۲۴ هزار نفر افزایش یافت. در گزارش سنا آمده بود که تعداد آمریکایی‌ها در ایران، می‌بایست به‌واسطۀ خرید بیشترِ اسلحه از آمریکا، تا سال 1980، به ۶۰ هزار نفر برسد. با ظهور انقلاب اسلامی، وابستگی‌های سیاسی و اداریِ ایران از کل کشورهای دنیا قطع شد و شعار راهبردی ایران، یعنی «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» به گوش تمام کشورهای جهان رسید. مردم ایران با جمهوری اسلامی، معنای واقعی استقلال در انتخاب مسئولان و سیاست‌گذاران کشور را درک کردند و به بیگانگان مجال دخالت در امور سیاسی کشور را ندادند.
تبلور استقلال نظامی
قوای نظامی هر کشور، ستون اقتدار آن کشور تلقی می‌شود. پهلوی‌ها ،به ظاهر،با خرید انواع تسلیحات غربی، به‌ویژه از آمریکا، سعی در تقویت نیروی نظامی داشتند؛ ولی در واقع، غربی‌ها با فروش انواع سلاح‌های خود، با چندبرابرِ قیمت به ایران، قصد به‌ تاراج‌ بردن ذخایر مادی ایرانیان را داشتند و از سوی دیگر، آن‌ها ایران را انباری از مهمات کرده ‌بودند و در مواقع مختلف، بدون اجازۀ ایران، از آن‌ها استفاده می‌کردند. برای نمونه، اسدا... علم در خاطراتش دربارۀ گران‌کردن تجهیزات نظامی از سوی آمریکایی‌ها، می‌نویسد: «شاه گفت: با وجود این که سازنده کتباً تایید کرده است که قیمت هر هواپیما ۵/۶ میلیون دلار است، چطور آن را به 18میلیون دلار افزایش می‌دهند؟! در پاسخ گفتم: همان کاری که درمورد ناوشکن‌های اسپروانس کردند: ۶ فروند این کشتی‌ها، 280 میلیون دلار برآورد شده بود؛ اما ما مجبور شدیم ۶00 میلیون دلار بپردازیم! ... به نظر می‌رسد که پنتاگون در بالاکشیدن مابقیِ ناچیز درآمد نفتی ما وقت را تلف نمی‌کند!» درباره اقتدار نظامی امروز ایران، فقط به این مختصر بسنده می‌کنیم که کشور ما، به‌عنوان طلایه‌دار جبهۀ مقاومت در منطقه، توانسته است در طول جنگ تحمیلیِ هشت‌ ساله، جنگ 33 روزۀ لبنان، جنگ 22روزه غزه، فتنۀ داعش و ...، در مقابل کشورهای بزرگ استعماری، قدرت نظامی و سیاسی خود را نشان دهد و امروز، همه به رشد روزافزون نفوذ ایران در منطقه اعتراف می‌کنند.
استقلال اقتصادی؛ ارمغان انقلاب اسلامی
مصادیق وابستگی اقتصادی پهلوی‌ها به غرب، متعدد است؛ ازاین‌رو، به‌صورت مختصر، به بررسی آن می‌پردازیم. مایکل لدین درباره وابستگی اقتصادی پهلوی‌ها به غرب می‌نویسد: «در برابر هر دلاری که ایالات متحده برای خرید نفت ایران خرج می‌کرد، ایرانی‌ها دو دلار برای خرید تجهیزات نظامی و سایر کالاها به ایالات متحده برمی‌گرداندند.» رژیم پهلوی مخارج خود و کشور را از راه فروش نفت خام تأمین می‌کرد؛ ازاین‌رو، به قیمت نفت و افت‌وخیز بازارهای جهانی به‌شدت وابسته بود. حال آن‌که جمهوری اسلامی، با رویکرد مبارزه با وابستگی به نفت، توانست روزبه‌روز وابستگیِ خود را به نفت کاهش دهد. در یک مقایسه می‌توان به بررسی صحت این  موضوع پرداخت؛ در سال 1976م (1355ش) نزدیک به 93درصد صادرات ایران، نفت خام بود، اما جمهوری اسلامی توانست در سال 2016م (1395ش) این سهم را به حدود 63درصد کاهش دهد. از مشکلات کشورهای نفت‌خیز، وابستگیِ بیش‌ازحد به قیمت نفت است؛ ازاین‌رو کشورهای تولیدکنندۀ نفت همواره سعی در کاهش وابستگی به قیمت جهانی نفت دارند. اطلاعات مربوط به سال 2017، نشان می‌دهد که کشور عربستان سعودی، برای ‌این که کسریِ بودجه نداشته باشد، باید نفت خود را به قیمت 8/83 دلار بفروشد و کشور ایران، هر بشکه نفت خود را به قیمت 3/51 دلار؛ این درحالی است که هر بشکه نفت اپک، 7/52 دلار  قیمت داشته است.
استقلال فرهنگی؛ کلیدواژه‌ای راهبردی
استحالۀ فرهنگ غنی مردم مسلمان ایران، در رأس تمام فعالیت‌های فرهنگی دوره پهلوی قرار داشت. در این دوره، غرب توسط پهلوی‌ها و درباریان، به‌عنوان الگویی بی‌بدیل برای تبعیت، به مردم معرفی می‌شد. در گزارش ‌عملکرد سال 1962م، کمیسیون مبادلات فرهنگی و آموزشی ایران و آمریکا، به‌طور مشخص، اهداف خود را این‌گونه بیان می‌کند: معرفی آمریکا به‌عنوان ملتی قوی و دموکراتیک و پویا و معرفی ارزش‌ها و شیوۀ زندگی آمریکایی، به‌عنوان الگوی آرمانیِ ایرانیان. فسادهای گسترده دربار و ترویج بی‌بندوباری در اکثر نقاط کشور، در دستور کار رژیم قرار گرفت و تلاش پهلوی‌ها بر از میان برداشتن آثار فرهنگ اسلامی متمرکز بود. آنتونی پارسونز در دیدار با شاه برای نشان‌دادن عمق فاجعه‌ای که در جشن هنر شیراز می‌گذشت، به او می‌گوید:«موضوع [نمایش‌های بسیار مبتذل و مروج بی‌بند و باری جنسی] را با شاه در میان گذاشتم و به او گفتم: اگر چنین نمایشی، به‌طور مثال در شهر منچستر انگلیس اجرا می‌شد، کارگردان و هنرپیشگان آن جان سالم به‌در نمی‌بردند! شاه مدتی خندید و چیزی نگفت!» اما انقلاب اسلامی در نخستین روز‌های تأسیس، اسلامی‌کردن امور را، اصلی مهم در فعالیت‌های فرهنگی  خود قرار داد. انقلاب فرهنگی، به‌منظور پاک‌سازی دانشگا‌ه‌ها، تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی، تألیف کتاب‌های متناسب با فرهنگ جمهوری اسلامی ایران و ... ازجمله اقدامات مهم و کلیدیِ نظام در راستای ترویج فرهنگ اسلامی ‌ایرانی به‌شمار می‌رود.
لینک منبع خبر
سایر اخبار این روزنامه
توافق مهم ارزی با عراق استقلال ایرانی پس از «انقلاب اسلامی» از فرهنگ تا صنایع نظامی بازار داغ «مذاکرات صلح» با طالبان تذکر به مسئولان درباره نحوه مبارزه با قاچاق کالا اقدامات چند نهاد خراسان رضوی برای محرومیت زدایی جشنواره سی‌ و هفتم فجر حریف فراستی شد آمریکا روی گسل های لرزان اختلاف دستور اصلاح ساختار بودجه ریزی ابعاد فردی و اجتماعی زندگی حضرت زهرا(س) انتقاد صریح 2 نهاد رسمی از اقدام امام جمعه کرج طرح سپاه برای خودکفایی در تولید گوشت وام ازدواج نوبتی می شود؟ دستور توقیف کشتی های ترال چینی را صادر کرده ام تحقیر و تمسخر ترامپ در سخنرانی سالانه کنگره پرونده «دیوار» در دادسرا