ابعاد داخلی و خارجی دیدار روحانی با آیت‌ا... سیستانی

دیدار حسن روحانی با آیت‌ا... سیستانی در وجوه متفاوتی قابل تحلیل است. در مرحله نخست در عرصه سیاست داخلی حسن‌روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران و نه تنها به عنوان رئیس‌جمهور بلکه به عنوان یک روحانی برجسته ایرانی در چهار دهه اخیر تحولات سیاسی در مقام‌‌ها و پست‌های گوناگون حکومتی و دولتی به‌رغم تمام ظریف‌نگری‌ها و انتخاب‌های سخت آیت‌ا... سیستانی برای پذیرش افراد، در جهت ملاقات با هیأت همراه پذیرفته می‌شود و این خود نشانه توجه یکی از مهم‌ترین مراجع تاریح تشیع در زمان فعلی بلکه در زمان‌های گوناگون با توجه به جایگاه آیت‌ا... سیستانی نه در عصر حاضر بلکه در مقام قیاس با بسیاری از پیشینیان خود است. در بعد منطقه‌ای به هر تقدیر دو کشور عراق و ایران 2کشور شیعه نشین در جغرافیای امت اسلامی و دارای سابقه دیرین ارتباطات در فرازونشیب‌های گوناگون تاریخی هستند. اگر چه در بخش‌هایی از این رویکرد‌های ارتباطی اوراق تاریخ صفحات خونباری را برای 2 کشور به‌واسطه دلایل عدیده و متفاوت داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی حاصل کرده است، اما اوراق زرین ارتباط ایرانیان و ملت عراق در طول تشکیل دولتی به نام دولت عراق در این منطقه و پیشینه ارتباط ایرانیان با تمدن‌های بین‌النهرین به آسانی قابل فراموشی نیست. به هر تقدیر باید بپذیریم که از منظر منطق تاریخی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی روابط تهران و بغداد می‌تواند روابطی مستحکم باشد، اما این روابط نیازمند هم‌نشینی‌های بیشتر و هم‌فکری‌ها و هم‌گامی‌های فزون‌تر است. سفر روحانی می‌تواند دریچه‌های بیشتری را در این زمینه باز نماید. مزید برآن با توجه به اثرات ناشی از فشار تحریم‌های بین‌المللی بر علیه ایران و مشغول بودن دستگاه دیپلماسی ایران در درون دولت به عنوان بخش مهمی از سیاست خارجی با عنایت به جهت‌گیری نهاد‌های فرادولتی در مدیریت سیاست خارجی و دیپلماسی در منطقه سفر حسن روحانی به عراق از بعد منطقه‌ای بعد از مسائل و چالش‌های فراروی دولت و وزارت خارجه به‌ویژه در مرحله استعفای ظریف می‌تواند نقطه عطفی برای فعال‌تر شدن وزارت امور خارجه در ابعاد منطقه‌ای و گسترش این روابط از طریق پل عراق به دیگر کشورهای عربی منطقه و احیای روابط حسنه ایران با کشورهای منطقه قلمداد شود. باید ادبیات ایران در چارچوب گفتمان سلام و صلح زمینه‌هایی را برگزیند که منافع ملی ایرانیان در ارتباط با کشورهای همسایه و دیگر کشورهای منطقه مدنظر وزارت امور خارجه قرارگیرد و در این مسیر کوشش‌های دیپلماتیک هدفمند، هوشمندانه و هوشیارانه‌ای صورت پذیرد که بتواند مزیت‌های نسبی این ارتباطات را در آینده افزایش و از این طریق فشارهای منطقه‌ای بر ایران را کاهش دهد. اگرچه این امر با توجه به آنچه که در دهه‌های گذشته رخ داده و به‌ویژه در چند ساله اخیر چهره نشان داده در ابعاد بین‌المللی کارآسانی نخواهد بود. به هر تقدیر سفر روحانی و استقبال از وی چه از سوی مراکز سیاسی در عراق و چه از سوی آیت‌ا... سیستانی به عنوان مرجع تقلید شیعیان و یکی از بزرگترین فقهای شیعه که محبوب کل مسلمانان از جهاتی قلمداد می‌شود، می‌تواند امتیازی برجسته باشد که استفاده از آن از منظر سیاسی با جهت‌گیری‌های خالصانه مذهبی از سوی رئیس‌جمهور می‌تواند دولت را با نگاه مثبت‌تری در انظار عمومی در 2 بخش افکار عمومی توده‌ها و نخبگان قرار دهد. بدین ترتیب جایگاه ایران در چارچوب چنین بافت موقعیتی و نگاهی نسبت به گذشته؛ آنهم گذشته نزدیکی که هجمه‌های فراوان در جهت محدودسازی دولت در ابعاد داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی بوده برای دولت حاکم بر تهران به‌وجود آورده و موجب ایجاد فضای مثبتی شود که این دولت است که باید از این فضای مثبت در چارچوب اهداف تعریف شده خود در خدمت ملت از آن استفاده جوید. به عبارت واضح‌تر رسالت روحانی آن است که از این فضای به‌وجود آمده معنوی ناشی از پذیرش آیت‌ا... سیستانی و آنچه که در این مذاکرات انجام شده شجاعانه موجبات ایجاد فضای مثبت برای پاسخگویی خالصانه از سوی او و دولتش را موجب شود وگرنه می‌تواند طی مدت کوتاهی از خاطره‌ها محو و حتی به ضد خود تبدیل شود.
* آینده‌پژوه سیاسی و اجتماعی