روزنامه خراسان

مهم ترین مشکل سینمای ایران، تضعیف ذائقه مخاطب است

هنوز هم بسیاری کنار نام «مسعود ده نمکی» عناوینی چون فعال سیاسی و روزنامه نگار سابق را می نشانند اما این چهره در سال های اخیر، آوازه اش را مدیون فیلم هایی است که روی پرده برده است: از سه گانه «اخراجی ها» تا معراجی ها و رسوایی 1 و 2.
از زمانی که ده‌نمکی به حیطه فیلم سازی قدم گذاشت، مسیر پر فراز و نشیبی را تا به امروز پیمود؛ تجربه ای که به نقدها و طردها یا تاییدها و تشویق‌ها پیوند خورده بود. اما او به گفته خود، در بیش از یک دهه دوران فیلم سازی‌اش کوشیده تا از میان این حواشی‌ها و هیاهوها، راهی باز کند و مضامین مدنظرش را در قالب ابزارهای هنر هفتم برای جامعه بیان کند.
او تاکید می کند که در آثارش، مفاهیم اخلاقی و معنوی را با زبانی طنز برای مردم بیان می کند و  از مسیری که طی کرده، راضی است و حداقل استقبال مخاطبان را گواه توفیق آثارش می داند.  
البته برخی منتقدان نیز از رویکرد طنازانه او به موضوعات در اصطلاح ارزشی استقبال می کنند و بر این باورند که


ده نمکی و آثارش، توانسته اند مخاطب دلزده سینمای پیام‌محور سال های گذشته را با این نوع سینما آشتی دهند.
در گفت‌وگویی که در ادامه می خوانید، مسعود ده‌نمکی، که به تازگی سفری به مشهد داشته، از تازه‌ترین فیلمش «زندانی‌ها»( که اکنون بر پرده سینماست)، سخن می‌گوید و همچنین از نگاه شخصی‌اش به معضلات سینمای ایران و لزوم ذائقه‌سازی برای مخاطبان گریزپا.
 
  زندانی ها از «انتظار» می گوید
«زندانی ها» جدیدترین اثر مسعود ده نمکی است که در اکران نوروز 98 روی پرده سینماهای کشور رفت. گزارش اجمالی که از وضعیت فروش فیلم های اکران شده در این ایام منتشر شد، نشان می داد که «زندانی ها» در جایگاه چهارم فروش قرار دارد. به همین استناد از کارگردان این اثر، بازخوردهایی را جویا می شویم که از مخاطبان آن دریافت کرده است. او در جواب بیان می کند: مضمون فیلم با یک بحث معنوی پیوند خورده است. شاید برای اولین‌بار است که این‌چنین مستقیم در سینمای ایران به موضوعی مثل «انتظار» پرداخته شده است. بازخورد فیلم تاکنون رضایت‌بخش بوده است و بخش زیادی از مخاطبان نوع نگاه ما را در این اثر پسندیده اند.
وی می افزاید: در انتخاب گروه بازیگران فیلم سعی شد از به کارگیری به اصطلاح چهره‌های ستاره و میلیاردی امروزی پرهیز کنیم، در هر حال این فیلم با وجود بضاعت اندک خود، در مجموع تا همین حالا توانسته در میانه‌های جدول استقبال مردمی قرار بگیرد. در سالن‌های سینما هم با توجه به آن فضای معنوی که در سناریو مدنظر ما بود، به نظر می‌رسد بر مخاطبانش اثرگذار بوده است، حتی با وجود لحن طنز فیلم.
پیوند دشوار مفاهیم معنوی با شوخی های مخاطب پسند
علاقه ده نمکی به ساخت دوگانه ها و سه گانه ها باعث شده تیم بازیگران او در آثار مختلفش تکرار شوند اما در «زندانی ها» او سراغ گروه تازه ای از بازیگران طنز رفته است. خودش در این باره می گوید: جدا از زوج موفقِ بهنام تشکر و هومن برق‌نورد که مردم آن ها را در سریال‌های مختلف دیده اند، در این فیلم مثلثی میان هدایت هاشمی، هومن برق‌نورد و بهنام تشکر شکل می‌گیرد که توانسته مخاطب را با خودش همراه کند.
وی می افزاید: در این فیلم من رویکرد سختی را پیش رو داشتم، چون به هرحال وقتی فیلم معنوی می‌سازید و فرم طنز را هم انتخاب می‌کنید، به ناچار از بعضی شوخی‌هایی که در سینمای طنز امروز ما رایج شده، نمی‌توانید استفاده کنید. در واقع در فیلم‌های معنوی مرزها و خط قرمزهایی در این زمینه وجود دارد که نمی‌شود از آن ها رد شد، بنابراین تنها می‌توان از برخی کنایه‌های سیاسی، اجتماعی و ارزشی استفاده کرد که همین مسئله رقابت این محصول را با دیگر فیلم های ژانر طنز سخت می‌کند.
بیان طنز، برگ برنده فیلم‌های من است
این کارگردان سینما عمدتا در آثارش به بیان دغدغه های اجتماعی و اخلاقی خود می پردازد اما برای آن که نیش کنایه اش کامی را تلخ نکند و توام اثرگذاری لازم را ایجاد کند، دست به دامان زبان و بیان طنز می شود. او درباره این انتخاب و رویکرد چنین توضیح می دهد:  قبلا ژانری در سینمای ایران به نام «معناگرا» تجربه شده است. اساسا این ژانر به فیلم هایی  اطلاق می‌شد که در نهایت مخاطبی نداشتند. در این فیلم ها هزینه‌های زیادی صرف و مفاهیم خوبی هم در فیلم نامه ها گنجانده می شد، به‌علاوه بازیگران خوبی نیز در این آثار به کار گرفته می شدند اما در مجموع به محبوبیتی دست نیافتند و به دل مخاطب ننشستند. درواقع بودجه‌ بیت‌المال برای ساخت این فیلم ها هدر می‌رفت که متاسفانه نتیجه‌ای هم نداشت. جالب این جاست که تلویزیون هم بارها این آثار را نمایش می داد. به اتکای تجربه ای که این گونه آثار نزد مخاطب داشتند، من سعی کردم رویکرد جدیدی را رقم بزنم. مثلا در «اخراجی‌ها 1» با زبان طنز به مفهوم جنگ و شهادت پرداختم، یا در «اخراجی‌ها 2» از آزادگان میهن گفتم و در «اخراجی‌ها 3» به نقد سیاسی فضای انتخاباتی کشور اشاره کردم. همین طور در «رسوایی» از یک مفهوم اخلاقی سخن گفته شد و در «رسوایی 2» موضوع آخرالزمان را وارد تار و پود اثر کردم. در نهایت در «زندانی‌ها» نیز به‌طور صریح بحث مهدویت و انتظار و نیمه شعبان مدنظر من بود. به نظر من اگر انتخاب این زبان طنز نبود، این فیلم ها هم در همان دسته‌بندی آثار بی‌مخاطب معناگرا قرار می‌گرفتند و مخاطب آن ها را پس می زد. درواقع فرم طنز برگ برنده فیلم‌های من شد.
 به مدد فیلم طنز با فطرت مخاطب ارتباط برقرار کردیم
ده نمکی در اظهاراتش، صراحت کلام خاص خود را دارد. در مصاحبه ای گفته بود که چندان به جشنواره‌ها و رقابت‌ها توجهی ندارد و فیلم هایش را برای مردم می‌سازد. او دی ماه سال گذشته، در توئیتی از ارائه نشدن فیلم «زندانی‌ها» به جشنواره فیلم فجر خبر داده و نوشته بود: «بعضی کارها و فیلم‌ها از جنس رقابت نیستند و در فضای رقابتی حرف اصلی آن ها گم می‌شود.»
از او می پرسیم دلیل بی رغبتی اش به این گونه رویدادهای هنری چیست، در جواب بیان می کند: پیش از این هم گفته بودم که وقتی فیلمی جلوتر از زمان خودش باشد در چنین بسترهای رقابتی دیده نخواهد شد، حتی اگر دارای ظرفیت های منحصر به فردی باشد و مخاطب را نیز به خوبی جذب کند.
وی توضیح می دهد: ما یک الگوی کهن در فرهنگ نوشتاری‌مان داریم که باید دوباره به آن بازگردیم. مثلا مولانا در مثنوی این الگو را به کار می‌بندد که پُر است از نشانه ها و استعاره ها و صد البته پیام های پنهانی برای مخاطبان خاص و هوشمند. معتقدم تا کسی یک مفهوم معنوی را به خوبی نشناسد، نمی‌تواند آن را منتقل کند. فرضا موضوع دفاع مقدس یا عرفان را اگر فیلم سازی واقعی و درست نشناسد، نمی‌تواند درباره‌اش فیلم نامه بنویسد و فیلم بسازد. به همین دلیل است که اگر چنین فیلم سازی بخواهد فیلم طنز بسازد ممکن است شوخی‌ها و طنزهایش از خط قرمزها عبور کنند. به رغم بعضی‌ها، رد کردن خط قرمز هنر است، در حالی که نوشتن شوخی به شیوه‌ای که خط قرمزها حفظ شوند، هنر است و خلاقیت می‌خواهد. در این صورت شما می‌توانید فیلمی بسازید که هم در اکرانش برای ائمه جمعه سراسر کشور با استقبال مواجه شود و هم نزد توده‌های مردم.
این کارگردان سینما و تلویزیون می گوید: در واقع ائمه جمعه از زاویه نگاه خودشان با فیلم روبه رو می‌شوند و می‌بینند که در فیلم از بستر درام استفاده شده تا مفاهیم عرفانی و اخلاقی گفته شود و حرف‌هایی که روی منبر زده می‌شود در این فیلم به درام سینمایی تبدیل شده است. این کار دشواری است که بتوانی فیلمی بسازی که چند سطح از مخاطبان را دربر بگیرد، هم خانواده‌ها از جنبه سرگرمی‌اش با آن همراه شوند و هم مخاطب خاص به حرف و مضمون محوری فیلم توجه کند. کسانی هم که نقد می‌کنند چرا با زبان طنز به این مفاهیم ارزشی نزدیک می‌شوم، با همان فرهنگ نوشتاری کهن ما بیگانه‌اند و اگر نشانه‌شناسی و استعاره بدانند، می‌فهمند که چطور می‌شود به مدد فیلم طنز با فطرت مخاطب ارتباط برقرار کرد.
ده نمکی پیش از آن که در مقام کارگردان، فیلمی را جلوی دوربین ببرد، آثار مستند پُر بحثی نظیر «فقر و فحشا» را تولید کرده است. او تجربه مستندسازی را برای خودش یک امتیاز می داند و می گوید: آن دوره مستندسازی را در توفیق آثار امروزم موثر می‌دانم. معتقدم فیلم ساز باید در میان مردم باشد، در غیر این صورت امکان ندارد شخصیت هایی که نوشته می‌شوند باورپذیر از کار دربیایند. چون در نهایت این مردم هستند که باید با شخصیت‌ها همذات‌پنداری کنند، با آدم هایی از جنس خودشان.
خطر تضعیف ذائقه ها
حرف را می کشیم به نقدهایی که به سینمای امروز ایران و آثار تولیدی در آن مطرح می شود. ده نمکی به صراحت بیان می کند: به باور من، اولین و مهم ترین مشکل سینمای ایران کاهش ذائقه مخاطب است و این یعنی ذائقه‌سازی غلط. فضای عمومی سینما نشان می‌دهد همان طنزی که مثلا در فیلم «اخراجی‌ها» باعث می‌شد تماشاگر در سینما برای سرود ملی «ای ایران» کف بزند یا برای شخصیت شهید یا جانباز فیلم اشک بریزد، در شکل سخیف تری به سمت شوخی های نامناسب و غیراخلاقی تغییر مسیر داده است.این روند شکل دادن سلیقه عمومی که در آثار فعلی سینمای ما به وضوح دیده می شود، یکی از آسیب‌های مهم برای این هنر به شمار می آید.
وی گلایه می کند: متاسفانه شاهدیم که در این حوزه نظارتی وجود ندارد. البته قبل از بحث نظارت باید در رویکردها تجدیدنظر شود تا فیلم سازان به صِرف جذب مخاطب به بیان هر شوخی اقدام نکنند.
اما حرف پایانی این فیلم ساز این بود که: «زندانی‌ها» فیلم طنز سالمی است که می‌شود به راحتی با خانواده دید، خوشبختانه تا امروز برای این فیلم اتفاقات خوبی رقم خورده است و به واسطه تبلیغات مردمی، شاهد استقبال خوب از این اثر بوده ایم. آن هایی که به دنبال انتقال یک گفتمان دینی در سینما هستند باید بدانند که «زندانی‌ها» جزو معدود فیلم ها در این زمینه است و تلاش می‌کند مخاطب را با این مفاهیم مهم آشتی دهد.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
رمزگشایی مجلس از غفلت‌های سیل بازگشت «رحمان 1400» به روند دریافت پروانه نمایش بازی مصر با دلارهای سعودی نکات جالبی درباره آداب و رسوم مردم کرواسی و بررسی احتمال آریایی تبار بودن‌شان برنامه مهم کابینه برای متحول شدن اداره شرکت‌های دولتی اسلام سیاسی و اسلام اجتماعی تضاد یا تکمیل؟ سودان؛ 5کودتا در 60 سال! تقاطع بازارها و 2 الزام برای تحقق یک هدف مهم ترین مشکل سینمای ایران، تضعیف ذائقه مخاطب است هدایتی : قول می دهم تا قبل از صدور رای دادگاه، بدهی بانکی را بپردازم تخریب دایی با بدهی پرسپولیس درخواست تعیین منطقه‌ای دستمزد وقاحت برجامی فرانسه 7پیشنهاد حجاریان به اصلاح طلبان هواشناسی خراسان رضوی معطل رادار یک میلیاردی شنیدنی‌های دیدنی! راز پنهان «جادوگری» در جنایت هولناک! جدول معافیت مالیاتی حقوق‌بگیران