روزنامه مردم سالاری
1398/02/03
چالش‌های تصمیم نفتی آمریکا
وزیر خارجه آمریکا، مایک پمپئو، دیروز (دوشنبه) پایان دادن به معافیت خرید نفت از ایران را رسما اعلام کرد. با این تصمیم ادعا میشود صادرات نفت ایران به کلی از بازار خارج و صادرات نفت ایران به صفر می‌رسد.این تصمیم به میزان زیادی غیرمنتظره بود. پیش از این رسانه‌ها از تمدید معافیت‌ها برای پنج کشور آسیایی خبر داده بودند و واردکنندگان آسیایی نفت ایران نیز عمدتا چنین انتظاری داشتند. بنابراین، اعلام لغو معافیت‌ها برای همه مشتریان نفت ایران به میزان زیادی توام به شگفتی بود. این شگفتی عمدتا از آنجا ناشی میشود که شش ماه پیش ترامپ در عین ناباوری به هشت کشور وارد کننده نفت ایران اجازه داد به خرید نفت از ایران برای مدت شش ماه ادامه دهند، تصمیمی که حتی عربستان را بهت زده کرد. در آن زمان دونالد ترامپ در واکنش به در نظر گرفتن معافیت‌ها برای هشت کشور گفته بود: «من نمی‌خواهم تصمیمی که می‌گیرم قیمت‌های نفت را در بازارهای جهانی افزایش دهد. من نمی‌خواهم قهرمان بزرگی باشم و فوری صادرات نفت ایران را به صفر برسانم.» با توجه به این پیشینه، اعلام پایان معافیت‌ها برای همه خریداران نفت از ایران به میزان زیادی غیر منتظره بود.
-شش ماه پیش که هشت کشور وارد کننده نفت ایران اجازه یافتند به خرید نفت از ایران ادامه دهند، بازار نفت در مقایسه با امروز از بی‌ثباتی کمتری برخوردار بود. تصمیم دیروز آمریکا در حالی است که اکنون حداقل دو کشور دیگر عضو اوپک نیز با مشکل تولید و صادرات رو به رو هستند. نخست ونزوئلا که از ابتدای سال جاری میلادی (ژانویه) هدف تحریم‌های نفتی آمریکا است و دوم لیبی که درگیری‌های داخلی می‌تواند صادرات نفت آن کشور را تحت تاثیر قرار دهد و قیمت‌ها را در بازار نفت افزایش دهد. با این حساب، این سوال مطرح است در حالی که رئیس‌جمهوری آمریکا شش ماه پیش گفته بود نمی‌خواهد قیمت‌های نفت در بازارهای جهانی افزایش یابد و نمی‌خواهد نقش قهرمان را بازی کند؛ واشنگتن در شرایط کنونی که بازار با احتمال بی ثباتی‌های بیشتر رو به رو است، چگونه چنین تصمیم رادیکالی اتخاذ کرده است؟
پاسخ بخشی از این سوال در رایزنی‌های اخیر وی با مقامات امارات و عربستان نهفته است که به گفته وزیر خارجه آمریکا قرار است با کمک آنان بازار را مدیریت و از افزایش قابل توجه قیمت‌های نفت جلوگیری کند. اما پمپئو همچنین گفته است بازار نفت را به کمک عربستان، امارات و نیز خود آمریکا، از طریق افزایش تولید، مدیریت خواهد کرد. آمریکا، که اکنون به بزرگ‌ترین تولید کننده نفت جهان تبدیل شده و دوازده میلیون و دویست هزار بشکه نفت در روز تولید می‌کند و نیز تصمیم گرفته است تا دو سال آینده به صادر‌کننده خالص نفت تبدیل شود، برای نیل به این هدف به قیمت‌های بالاتر نفت نیاز دارد و از این نگاه، پایان دادن به معافیت‌های خرید نفت ایران همزمان با بی ثباتی در حداقل دو کشور دیگر عضو اوپک چندان غیرقابل درک نیست. می‌ماند مهار روند افزایش قیمت بنزین در داخل آمریکا که احتمالا دولت ترامپ خواهد کوشید تا نوامبر سال آینده میلادی و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به آن سامان دهد. در مجموع اولویت دولت ترامپ در حال حاضر افزایش نسبی قیمت‌ها برای مقرون به صرفه شدن بیش از پیش تولید نفت در داخل است.
- طی چهل سالی که از کشمکش در روابط ایران و آمریکا می‌گذرد، نفت همواره یکی از ابزارهای نفوذ و اعمال فشار بوده است. تصمیم امروز آمریکا برای خروج کامل نفت ایران از بازار یک نقطه عطف است. در چهل سال گذشته در ایران، برای کاهش وابستگی به صادرات نفت کمتر تلاش شد. شاید بتوان گفت تقریبا همه دولت‌هایی که در این مدت در ایران عهده دار امور اجرایی بودند دو مشی عمده را در زمینه صادرات نفت و درآمدهای آن دنبال کرده‌اند: یا معتقد بوده‌اند که نفت ایران را نمی‌توان از بازار خارج کرد و دنیا نیازمند نفت ایران است و به عبارتی معتقد بودند که نفت ایران، خواه به لحاظ ویژگی‌های فنی آن و خواه از نظر تقاضای جهانی، قابل جایگزینی نیست و از این‌رو تلاش برنامه‌ریزی شده‌ای برای قطع وابستگی به درآمدهای نفتی به عمل نیامد.
برخی از دولت‌ها نیز از تحریم‌ها برداشت اشتباه کردند و به منافع کوتاه مدت آن چشم دوختند. از نظر این گروه، مانند دولت تحت هدایت احمدی‌نژاد، اعتقاد بر این بود که تحریم نفت ایران قیمت‌های نفت را به بیش از 120 دلار و یا حتی 200 دلار هر بشکه افزایش خواهد داد و به همین افزایش‌ها به عنوان راهی برای کسب درآمدهای ارزی راحت‌تر نگریستند و به پی آمدهای آن از جمله افزایش تولید نفت آمریکا و کاهش وابستگی این کشور به نفت وارداتی توجه جدی نداشتند. نتیجه این که تولید نفت آمریکا از حدود هشت میلیون بشکه نفت در روز طی ده سال گذشته به بیش از دوازده میلیون بشکه در روز افزایش یافته و توان این کشور را برای وابستگی به نفت وارداتی از خاورمیانه و افزایش فشار بر ایران افزایش داده است.
- این احتمال وجود دارد که تصمیم آمریکا در شرایط بی‌ثباتی در ونزوئلا و لیبی، واکنش‌هایی را از سوی واردکنندگان نفت به‌دنبال داشته باشد.
اگرچه به گفته وزیر خارجه آمریکا، عربستان و امارات برای خارج کردن نفت ایران از بازار نقش کلیدی دارند، اما واردکنندگان نفت چندان مایل نیستند با متکی شدن بیش از اندازه به نفت این دو کشور امنیت انرژی خود را به خطر اندازند. توصیه مهم آژانس بین‌المللی انرژی به واردکنندگان نفت این است که نفت خود را از کشورهای گوناگون تامین کنند و واردات خود را به کشورهای خاصی محدود نکنند. اکنون با تصمیم آمریکا برای خروج کامل نفت ایران از بازار وابستگی وارد کنندگان نفت به عربستان و امارات افزایش خواهد یافت و این خود با اصل تامین امنیت انرژی از منابع گوناگون مغایرت دارد. این نکته در شرایط کنونی از آن‌رو اهمیت بیشتری می‌یابد که وارد کنندگان نفت ایران نمی‌توانند برای جایگزین کردن نفت ایران به ونزوئلا روی آورند و در همین حال امنیت عرصه از سوی لیبی نیز تضمین نیست.
بعلاوه همه اعضای اوپک مانند الجزایر، نیجریه یا ونزوئلا ممکن است با سیاست افزایش تولید توسط عربستان و امارات موافق نباشند، بویژه این که ریاست دوره‌ای اوپک در اختیار ونزوئلا است، نکته‌ای که ممکن است تصمیم‌گیری را در اوپک با دشواری‌هایی رو به رو سازد. در نشست قبلی اوپک، قطر تصمیم گرفت از این سازمان خارج شود. اگر چه قطر اعلام داشت که می‌خواهد روی صادرت گاز متمرکز باشد اما سخنان مقام‌های این کشور در زمان برپایی نشست قبلی اوپک در وین به میزان زیادی از نارضایتی آنان از سلطه عربستان بر این سازمان حکایت داشت. اکنون اگر عربستان و امارات به طور یکجانبه تصمیم بگیرند تولید خود را افزایش دهند، احتمالا در اوپک دو دستگی‌های بیشتری ایجاد خواهد شد و این سازمان را در شرایطی که ریاست دوره‌ای آن با ونزوئلا است به سوی، اگر نگوییم به سمت فلج شدن، به سوی دودستگی بیشتر سوق خواهد داد.
سایر اخبار این روزنامه
چالش‌های تصمیم نفتی آمریکا
واکنش وزارت خارجه به عدم تمدید معافیت برای خریداران نفت ایران
روابط ایران و پاکستان بر خلاف میل دشمنان آن باید تقویت شود
زنان و مدیریت بحران
بازی با کردهای آمریکایی سوریه علیه ایران
بیش از ۲۰ هزار سکنه در معرض خطر
نحوه قتل رئیس شعبه کرج یکی از موسسات مالی
موضوع تعویق زمان کنکور یا سهمیه به سیل‌زدگان در مجلس مطرح نیست
پیروزی آقای کمدین برآقای شکلات
آخرین وضعیت باران شیخی، دختر گمشده اراکی
مرزهای دو کشور باید مرزهای تجارت، ثبات و توسعه باشد
رونمایی از مثلث شرارت
