روزنامه ابتکار
1398/02/03
هفته مشاغل، فرصتی که چندان جدی گرفته نمی‌شود انتخابی پیچیده به نام «شغل»
گروه جامعه: از روزگاران دور، دقیقا از زمانی که انسان زیستن اجتماعی را برگزید، «شغل» هم به عنوان یکی از مفاهیم پایه‌ای در جامعه شکل گرفت. اگر در عصر پارینه سنگی، شغل برای انسان‌ها تعریفی فراتر از شکارچی، کشاورز و جادوگر قبیله نداشت، امروز در دنیا بیش از 15 هزار شغل وجود دارد.هر چند آمار دقیقی از تعداد مشاغل موجود در ایران وجود ندارد و بیشتر آمارهای اشتغال به تعداد موقعیت‌های شغلی ایجادشده یا نرخ بیکاری مربوط میشود، بر اساس برخی گفته‌های مسئولان، در ایران تنها 3 هزار نوع شغل وجود دارد. این بدان معنی است که بیش از 12 هزار نوع شغل اصلا در ایران وجود ندارند. موضوعی که بررسی دقیق آن و برنامه‌ریزی برای ایجاد برخی از این شغل‌ها، می‌تواند در بهبود آمار بیکاری مثمرثمر باشد.
تعریف شغل در جامعه و اقتصاد زیربحث‌های فراوانی دارد. مسائلی مثل اجباری و داوطلبانه بودن، مدت زمان کار، تکرار فعالیت، مدت زمان اشتغال، تخصص و ... در تعریف از شغل نقش ویژه دارند. همچنین درآمد هم به عنوان یکی از اصلی‌ترین محورهای مرتبط به شغل شناخته میشود. با این حال تعریف شغل در آمارهای اشتغال موضوعی قراردادی است که می‌تواند بنا به شرایط تغییر کند. چنان که در دوره دولت‌های هشتم و نهم، تغییر این تعاریف با انتقادهای فراوان همراه بود و تنها به منظور بهبود آمار نرخ بیکاری دانسته شد.
هفته اول اردیبهشت در ایران به عنوان «هفته مشاغل» یا «هفته آشنایی با مشاغل» نامگذاری شده و هدف از این نامگذاری هم اجرای برنامه‌هایی به منظور آشنایی دانش‌آموزان مدارس با شغل‌هاست تا شاید بتوانند بر اساس علاقه خود، زمینه شغلی خویش در آینده را انتخاب کرده و حتی بر اساس آن نیاز خود به تحصیلات دانشگاهی یا کسب آموزش‌های فنی و رشته موردنظرشان را بسنجند. هر چند شاید فیلم‌های خارجی بسیاری دیده باشید که پدر و مادرهای دانش‌آموزان در یک مدرسه، برای معرفی شغل خود به همکلاسی‌های فرزندشان به مدرسه می‌روند، یا حتی افرادی از خارج مدرسه توسط معلم و مسئولان مدرسه برای توضیح درباره زمینه شغلی‌شان به کلاس‌های درس دعوت می‌شوند، اما این رویه در ایران کمتر به چشم می‌خورد. در واقع با وجود هفته‌ای به عنوان مشاغل، برگزاری برنامه‌هایی بر محور آن در مدارس ایران چندان جدی گرفته نشده است. عمده فعالیت‌های مربوط به این هفته نیز به مدارس کارودانش و فنی-حرفه‌ای مربوط میشود و شاید همین باعث شده است که افق دید دانش‌آموزان دوره‌های نظری، همیشه روی مشاغلی مثل پزشکی، مهندسی و وکالت متمرکز باشد.
شاید هر از چندگاهی، لیست‌هایی از پردرآمدترین مشاغل حال یا آینده، مشاغل در معرض انقراض و سخت‌ترین شغل‌های جهان و ... دیده‌اید. این لیست‌ها اگر چه ممکن است بر اساس بررسی‌های مرجع اعلام آن‌ها نسبت به یکدیگر متفاوت باشند، اما برای برخی راهنمای انتخاب شغل محسوب می‌شوند. با این حال باید این نکته را در نظر گرفت که مثلا پردرآمدترین شغل‌های دنیا، الزاما در یک کشور خاص پردرآمدترین نیستند. علاوه بر این، این که شغلی به طور کلی پردرآمد محسوب شود، معنی‌اش این نیست که همه صاحبان آن شغل همان درآمد مطرح شده را دارند. در واقع به طور کلی، شرایط سنجش یک شغل، پیچیده‌تر از چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد.
اما نگاه ایرانی‌ها به مقوله شغل چگونه است؟ حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، چند ماه پیش به شکل گلایه این نکته را مطرح کرده بود که بسیاری از ایرانی‌ها، شغل را به معنی کار دولتی می‌دانند و انتظار دارند که فرزندانشان استخدام دولتی شوند. در واقع این باور نزد بخش بزرگی از جامعه وجود دارد که تنها اشتغال دولتی را شغل محسوب می‌کنند. این موضوع البته دلایل خاص خود را دارد. امتیازهای ویژه مشاغل دولتی – و البته به طور کلی حاکمیتی – در کنار امنیت شغلی، درآمد پایدار و روند ارتقای مشخص، امروز و فردایی امن و روشن برای شاغلان ایجاد می‌کند. اما همه این جور فکر نمی‌کنند. برخی این اشتغال کمریسک را دوست ندارند و درآمد بالاتر در مدت کوتاهتر را علی‌رغم برخی ریسک‌های احتمالی در مشاغل دیگر ترجیح می‌دهند. عده‌ای هم دوست دارند برای خودشان کار کنند یا حتی کارآفرین باشند و دیگران برایشان کار کنند. شرایط بازار نشان می‌دهد که مشاغل واسطه‌ای و خدماتی نیز بیش از مشاغل تولیدی طرفدار دارند.
ناهید که سال‌هاست معلمی می‌کند و به عنوان مشاور نیز در مدارس فعالیت کرده است، درباره تفاوت‌های نگاه دانش‌آموزانش به مقوله اشتغال در طول سال‌های گذشته می‌گوید: «واقعیت این جاست که هنوز هم برای والدین و هم برای دانش‌آموزان، مشاغل معروف جالب توجه‌ترند. در واقع مثلا دانش‌آموزان رشته تجربی اغلب خودشان را در لباس سفید پزشکی تصور می‌کنند و نهایتا به دندانپزشکی و داروسازی رضایت دهند. یا بچه‌های ریاضی رشته‌های شاخص مهندسی مثل برق، عمران، معماری، کامپیوتر و مکانیک را به بقیه رشته‌هایی که حتی خیلی‌هایشان را نمی‌شناسند ترجیح می‌دهند». وی ادامه می‌دهد: «در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی شده است که بچه‌ها را با مشاغل دیگر آشنا کنند. در مدارس غیرانتفاعی یا مدارسی که به آینده دانش‌آموزان اهمیت بیشتری می‌دهند، آزمون‌ها و مشاوره‌های مهارت و استعدادسنجی هم انجام میشود و با سنجش بازار کار فعلی و پیش‌بینی بازار کار آینده، به دانش‌آموزان پیشنهاداتی میشود. با این حال بر اساس آن چه دیده‌ام، این اقدامات هم هر چند در مواردی کارساز است، اما بسیاری هم هستند که روی نگاه کلاسیک خود به شغل پافشاری می‌کنند». این معلم باسابقه ادامه می‌دهد: «بچه‌ها همچنین به شغل اعضای نزدیک خانواده‌شان همچون پدر، مادر، خواهر، برادر، دایی، عمو و ... نیز توجه ویژه دارند. موفق بودن افراد در شغلشان البته الزاما با معیارهای منطقی سنجیده نمی‌شود. مثلا این که بچه تصور کند فردی درآمد خوبی دارد و می‌تواند آنچه را بچه همیشه دوست داشته اما آن را نداشته، به راحتی بخرد، شاید باعث شود که به نظرش شغل خوبی داشته باشد. در واقع معیارهای جذابیت شغلی برای بچه‌ها با بزرگترها فرق می‌کند، اما باید در نظر گرفت که این علاقه، حتی بر اساس جنبه‌های کاذب، مهمترین محرک کودکان در انتخاب شغل و موفقیت در آن است». ناهید تصریح می‌کند: «برای این که فرزندانمان را در انتخاب شغل کمک کنیم، اول باید دست از آن نگاه سنتی به شغل برداریم و بپذیریم که دایره مشاغل از چند شغل محدود ذهن ما بسیار وسیع‌تر است. دوم این که بچه‌ها را مجبور به پذیرش شغلی که ما دوست داریم نکنیم، بلکه به علایق، استعدادها و توانایی‌های بچه‌ها هم توجه داشته باشیم. سوم این که فقط امروز مشاغل را نبینیم، بلکه خودمان یا با کمک مشاوران بسنجیم که این شغل‌ها چه آینده‌ای دارند. گاهی شغلی تنها در فاصله رسیدن یک بچه از میانه مدرسه تا پایان دانشگاه شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. در نهایت یادمان باشد که سعی کنیم به جای ابراز نظر انتزاعی، بچه‌ها را واقعا با انواع مشاغل آشنا کنیم و جنبه‌های خوب و بد و شیرینی‌ها و سختی‌هایش را کنار هم برای او بگوییم تا بتواند بر اساس علاقه و استعدادش بهترین تصمیم را بگیرد. مسلما کسی که با در نظر گرفتن این مسائل شغلی را انتخاب کند، هم در شغل و زندگیش موفق‌تر خواهد بود و هم فرد مفیدتری برای جامعه خواهد شد».
سایر اخبار این روزنامه
قانون مالیات بر خانه‌های خالی با گذشت چهار سال هنوز در بلاتکلیفی قرار دارد
خانه‌هایی که پیدا نمی‌شود
جلال‌خوش چهره
زیر پوست بلاتکلیفی در شمال آفریقا
نشست خبری «چین؛ مهمان ویژه سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» برگزار شد
هفته مشاغل، فرصتی که چندان جدی گرفته نمی‌شود
انتخابی پیچیده به نام «شغل»
ایالات متحده از عدم تمدید معافیت خریداران نفت ایران خبر داد
بازار جهانی نفت در التهاب ماجراجویی جدید کاخ سفید
«ابتکار» از سناریوها و حدسیات مربوط به افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سال جاری گزارش می‌دهد
تروریسم مهمترین محور دیدار رئیس‌جموری ایران و نخست‌وزیر پاکستان بود
نیروی واکنش سریع مهمترین دستاورد روحانی و عمرانخان
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار نخست وزیر پاکستان:
روابط ایران و پاکستان برخلاف میل دشمنان آن باید تقویت شود
معاون اول رئیس‌جمهوری:
دولت لایحه‌ای به مجلس فرستاد تا فرزند بتواند از مادر هم تابعیت بگیرد
سردار سلامی پرچمدار تعامل
معاون اول رئیس‌جمهوری:
دولت لایحه‌ای به مجلس فرستاد تا فرزند بتواند از مادر هم تابعیت بگیرد
تعیین سهمیه برای زنان
