به مناسبت سالگرد فقیه مجاهد آیت‌الله میرزا مسلم ملکوتی سیره حواریون خمینی را دریابیم

عبدالرحیم اباذری
چهارم اردیبهشت، سالگرد عروج ملکوتی یکی از شاگردان مکتب امام صادق علیه‌السلام، مرحوم آیت‌الله حاج‌شیخ مسلم ملکوتی سرابی است که در میان شخصیت‌های برجسته حوزه نجف و قم به علم، فقه، فقاهت، فلسفه و از همه مهم‌تر به اخلاق، تقوا، صفا، صداقت و صمیمیت مزین و متخلق بود و مورد عنایت بزرگان دو حوزه علمی قرار داشت. او درعین حالی که از محضر علمی آیات عظام بروجردی و حجت رحمهالله‌علیهما بهره وافی برده بود در فقه، اصول و فلسفه از شاگردان خاص امام خمینی به شمار می‌آمد و در کنار آن، بعد‌ها محضرعلمی اساتید بزرگ حوزه نجف، مانند حضرات آیات عظام حکیم، خوئی، سید محمود شاهرودی، سید عبدالهادی شیرازی، شیخ حسین حلی و... را هم کاملا درک کرده بود. در حوزه نجف تدریس فلسفه و خارج فقه و اصول داشت و به عنوان « میرزا مسلم سرابی» تدریسش شهره آفاق شده بود.
میرزا مسلم سرابی از جمله شاگردان بنیانگذار جمهوری اسلامی بود که علاوه بر دروس حوزوی در مسائل سیاسی هم به شدت تحت تاثیر استادش قرار داشت و در حوزه نجف از جمله اساتید نادری بود که از افکار و اندیشه‌های انقلابی و سیاسی امام حمایت می‌کرد و هنگام ورود امام به نجف، در مراسم استقبال، به همراه شاگردانش حضور حماسی پیدا کرد. به همین سبب بعد از پیروزی انقلاب با اشاره امام خمینی تمام درس، بحث، سابقه علمی، تدریس و تالیف را کنار گذاشت و در آن شرایط حساس و دشوارآذربایجان و تبریز که دو امام جمعه به شهادت رسیده بودند، با کمال تواضع و تعهد، مسئولیت خطیر امامت جمعه را بر دوش گرفت که این هنر، ایثار، شهامت و صداقت از هر کسی ساخته نبود.
اهمیت چهارده سال حضور متعهدانه این فقیه مجاهد در تبریز، آن هم دراوج غائله حزب خلق مسلمان بر اهل اطلاع پوشیده نیست، آیت‌الله ملکوتی، شخصیتی بود که همواره سعی داشت مستقل بماند و هرگز حاضر نشد به کسی یا گروهی و جناحی باج بدهد؛ ازسوی دیگر برای همه گروه‌ها اعم از چپ و راست و اصولگرا و اصلاح طلب و غیره، موضع پدری داشت؛ بیت امام جمعه را خانه رحمت و پناهگاه همه گروه‌ها قرارداد. شخصیت‌های گوناگون با گرایش‌های متفاوت، وقتی از تهران و جاهای دیگر به تبریز می‌آمدند از فرودگاه به طور مستقیم وارد بیت امام جمعه می‌شدند و میهمان امام جمعه بودند و هنگام خروج نیز از آنجا به شهرهای خود باز می‌گشتند.


البته این استقلال فکری هزینه‌های خاص خودش را هم در پی داشت، اما ایشان در حراست از آن تا پای آبرو پیش رفت و هرگز کوتاه نیامد. گاهی انحصارطلبان و اقتدارگرایان چون نمی‌توانستند حریف او بشوند به ترفند‌های عجیب و غریبی دست می‌زدند، نسبت‌های ناروا و تهمت‌ها به او بستند، حتی بعضی خانواده‌های ارزشی را علیه ایشان تحریک کردند و در نماز جمعه علیه‌ او شعار دادند و در نهایت به هدف خود هم رسیدند. پس از بازگشت از تبریز به قم هر ازچند گاهی در دفتر مرجعیت به محضرشان می‌رسیدم چند مورد شاهد بودم بعضی از آن خانواده‌ها از تبریز آمده بودند و از ایشان حلالیت می‌خواستند، گریه می‌کردند و می‌گفتند که ما را در آن ماجرا فریب دادند و...
محضرشان بسیار مغتنم، ساده و بی‌آلایش و در عین حال علمی و عمیق بود وقتی می‌نشستی از طرح نکته‌های ناب تاریخی گرفته تا فرع فقهی، اصولی و فلسفی پی در پی غافلگیر و مستفیض می‌شدی و اغلب برای شنونده تازگی داشت؛ در موردی ایشان می‌فرمود: سال‌های پیش از انقلاب که گاهی به سفر حج مشرف می‌شدم یک سالی دو نفر از برادران اهل سنت که از اطراف یکی از شهرهای آذربایجان بودند در کاروان حضور داشتند و با ما همسفر بودند، اندکی بعد آمدند خودشان را معرفی کردند و گفتند که ما شافعی مذهب هستیم. می‌فرمود: وقتی به مکه رسیدیم بلا فاصله به کتابفروشی‌ها سر زدم و خیلی گشتم و در نهایت و با زحمت فراوان کتاب مناسک حج مطابق با مذهب شافعی را پیدا کردم و خریدم و بر طبق فتوای شافعی، اعمال حج را به آنها آموزش دادم و آنها طبق فتوای مذهب خودشان مناسک حج را انجام دادند. جالب بود که این ماجرا را با اهتمام و عنایت خاصی نقل می‌کردند.
برای نگارنده تازگی داشت که یک روحانی فاضل و استاد برجسته حوزه ایام ستمشاهی در برخورد با برادران اهل سنت این چنین عمیق و علمی عمل کرده باشند بعد هم که در مسند فقاهت و مرجعیت نشسته آن را این گونه نقل کرده و به آن مباهات کنند؟!
روز دیگر در محضرشان بودم، چند نفر هم حضور داشتند، ایامی بود که فیلم «مارمولک» به تازگی اکران شده بود. یک معمم میانسالی گفت: آقا دیروز در تهران جلوی ایستگاه راه آهن بودم، جوان 22- 20 ساله‌ای به من گفت: مارمولک! من هم در جوابش چنین و چنان گفتم. تعبیرهای تند و خشنی را بر زبان آورد که اصلا مناسب نبود. مرحوم آیت‌الله ملکوتی نگاه حسرت آمیزی به سیمای حاضران انداختند و بعد با تلخندی خاص خطاب به آن فرد معمم فرمود: خوب! شما که با این برخورد حرف او را به اثبات رساندید! و درعمل ثابت کردید که واقعا مارمولک هستید! سپس شروع کردند و توصیه‌های اخلاقی دادند و اضافه نمودند ما طلاب و روحانیون که ادعای نیابت از امامان معصوم علیهم السلام داریم نباید این گونه مقابله به مثل بکنیم، اگر بنا باشد من و شما هم مانند آن جوان باشیم، پس فرق یک طلبه و روحانی با دیگران درچیست؟!
درخاطرات آن مرجع سترگ از لسان خویش می‌خوانیم: «خیلی وقت پیش، مسیحیان در تبریز از نظر اجتماعی در محدودیت به سر می‌بردند، آنها نمی‌توانستند داخل مساجد بشوند و در مراسم و محافل مسلمانان شرکت کنند. من وقتی آمدم این محدودیت را برداشتم و به طور علنی اعلام کردم که اینها می‌توانند به مساجد وارد شوند و در مجالس جشن و عزای مسلمانان شرکت نمایند و گفتم در صدر اسلام، سیره رسول خدا (ص) و ائمه معصومین علیهم السلام چنین بود.» یا در معامله منزلی که به هم وطن ارمنی در تبریز اجحاف و ظلم شده بود از حقوق وی دفاع کرد و حق او را از ظالم ستاند.(خاطرات، ص 272)
پیش از ورود ایشان به تبریز شاعر شهیر محمد حسین شهریار در نهایت عزلت، انزوا و گمنامی به سر می‌برد، حتی همسایگان هم جرات ارتباط با او را نداشتند و اصلا بعضی‌ها در شهر تبریز اسم شهریار را نشنیده بودند، اما با برخورد‌های مثبت و دلجویی‌های به موقع این فقیه زمانشناس، شهریار وارد جامعه و صحنه شد به طوری که در مراسم اعزام بسیجیان به جبهه‌ها حضور پیدا کرد و اشعاری در مدح آنان و اهمیت دفاع مقدس سرود که البته بعدها حضور رئیس‌جمهور وقت (مقام معظم رهبری) در منزل وی نیز مزید برعلت شد. (همان، ص 274-275)
این که مردم شیفته و شیدای خمینی بت شکن شدند و با جان و دل از نظام جمهوری اسلامی دفاع کردند به سبب وجود همین سیره و افکار و اندیشه‌های امام و حواریون امام بود که ریشه در سیره و سنت رسول خدا و امامان معصوم داشت و دارد والا مردم که هرگزعاشق چشم و ابروی کسی نبودند و همین اصل باعث کارآمدی انقلاب و نظام هم شد. متاسفانه هر قدمی از این سیره فاصله گرفتیم به همان مقدار نیز گرفتار ناکارآمدی‌ها در عرصه‌های گوناگون و نارضایتی‌ها از جانب مردم شدیم.
باید به مکتب امام و حواریون امام بازگردیم و با اشراف و هدایت رهبری از انحراف و ناکارآمدی‌ها دوری جوییم و مانع شویم. باید به جوانان احترام گذاشت و نباید با آنها به مقابله بمثل برخاست. باید حقوق اقلیت‌های مذهبی، دینی و حتی سیاسی و مدنی را جدی گرفت. باید زبان هنرمندان را شناخت و آنها را هنرمندانه در صحنه نگه داشت؛ باید زمین و زمان را به درستی درک کرد و بعد به تاثیر آن اذعان داشت و با الهام از فقه‌الثقلین، تئوری زندگی بشراز گهواره تا گور را به مرحله عمل نشاند و در جامعه اجرا کرد و... این سیره امام و حواریون امام است.
سایر اخبار این روزنامه
وزارت نیرو: 78 درصد مخازن سدهای کشور پر است آثار مثبت بارندگی‌ها برای گندم آبی پیش‌بینی تولید 14 میلیون تن گندم در کشور انتخابات اوکراین؛ "زلنسکی" رسماً اعلام پیروزی کرد، "پوروشنکو" پذیرفت به مناسبت سالگرد فقیه مجاهد آیت‌الله میرزا مسلم ملکوتی سیره حواریون خمینی را دریابیم هجوم تبشیری‌ها به کوبانی ایران و پاکستان در یک بیانیه مشترک تاکید کردند: ایجاد نیروی واکنش سریع مشترک در مرزهای ایران و پاکستان نایب رئیس مجلس: آنهایی که پاسخگو نیستند مخالف پیوستن ایران به «FATF» هستند مدیرعامل ذوب آهن اصفهان در هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی محیط‌زیست: فضای سبز ذوب آهن اصفهان 84 برابر استانداردهای زیست محیطی است مخالفت کشورهای وارد‌کننده نفت ایران با تصمیم آمریکا برای عدم تمدید معافیت‌ها عقب‌نشینی شاه بحرین از لغو تابعیت صدها بحرینی رهبر انقلاب اسلامی در دیدار نخست‌وزیر پاکستان: روابط ایران و پاکستان بر خلاف میل دشمنان آن باید تقویت شود دانشگاه تهران میزبان همایش آینده جهان اسلام می‌شود ارتش به صورت گسترده از پهپاد رزمی استفاده می‌کند رئیس سازمان غذا و دارو خبر داد ایجاد داروخانه‌های سیار در مناطق سیل زده خوزستان فرمانده نیروی دریایی سپاه: استفاده از تنگه هرمز برای ایران محدود شود، آن را خواهیم بست