روزنامه ابتکار
1398/02/25
در بحبوحه افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا، سه کشور اروپایی چه کار می‌کنند؟ اروپای نا‌توان
محمدرضا ستاریهمزمان با تشدید فشارهای ایالات متحده آمریکا علیه ایران که به‌خصوص در سال جدید در فاصله کمتر از یک ماه موجب قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی، عدم تمدید معافیت خریداران نفت ایران و در نهایت تحریم صنایع مادر ایران شد، ایران نیز در نخستین پاسخ برجامی خود، یک سال پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، بخشی از اقداماتش ذیل برجام را متوقف کرد.
این گام ایران که از سوی برخی از رسانه‌ها به شکستن سکوت برجامی تعبیر شد، شامل توقف فروش اورانیوم و آب سنگین بود. ایران همچنین طبق بیانیه شورای عالی امنیت ملی تصریح کرد که این اقدام به معنای خروج از برجام نبوده بلکه با هدف بازگشت به آن صورت می‌گیرد. به همین دلیل به سایر شرکای برجام به‌خصوص اروپایی‌ها دو ماه وقت داد تا در این مدت به تعهدات خود عمل کرده و مهم‌تر از همه موضوع فروش نفت ایران را در دستور کار خود قرار دهند، در غیر این صورت ایران گام دوم یعنی غنی‌سازی با خلوص بالای 3.67 درصد و شروع به کار راکتور اراک را عملیاتی خواهد کرد.
در اینجا لازم به ذکر است که گام دوم و نیز فروش نفت از مفاهیم کلیدی محسوب شده و در ادامه گزارش به اهمیت و تاثیر آنها در تحولات آتی اشاره خواهد شد.
اروپا برای نجات برجام چه اقدامی کرده است؟
در همین راستا و هم زمان با پاسخ برجامی ایران، تحرکات نظامی ایالات متحده در منطقه نیز به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا کرده و تقریباً هم‌روزه گزارش و اخبارهای مختلفی از گسترش دامنه نگرانی‌ها از بروز یک درگیری مستقیم میان ایران و آمریکا منتشر میشود. در این میان اما آن چیزی که فراموش شده، وظایف سایر شرکای برجام به خصوص کشورهای اروپایی در قبال حفظ این توافق و بهره‌مندی ایران از مزایای آن است. البته لازم به یادآوری است که در این گزارش فعلاً نقش روسیه و چین مدنظر نیست و طی گزارش‌های آتی به نقش این دو کشور در قبال ایران و برجام اشاره خواهد شد.
در این میان تمرکز بیشتر مربوط به اروپا به خصوص سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه خواهد بود؛ کشورهایی که به گفته بسیاری از ناظران اکنون وظیفه اصلی حراست و نجات برجام بر عهده آنها قرار دارد چرا که آمریکا با خروج یکجانبه خود از توافق هسته‌ای تکلیفش مشخص و ایران نیز با انجام تمامی تعهدات خود در چارچوب برجام که چهارده بار نیز به تائید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسیده است، یک سال به طرف‌های مقابل زمان داده است.
اروپا در طول این یک سال بارها و بارها بر عزم خود مبنی بر حفظ و تداوم توافق هسته‌ای تاکید کرده است. کشورهای اروپایی تصریح کرده‌اند که برجام برای امنیت جهان از اهمیت بالایی برخوردار است و از اقدام یکجانبه آمریکا در خروج از آن ابراز تاسف می‌کنند!
اروپایی‌ها همچنین روز دوشنبه در بروکسل جلسه‌ای با حضور فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیران خارجه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان داشته و بار دیگر تاکید کردند تمامی اعضای اتحادیه اروپا کاملا مصمم هستند که توافق هسته‌ای با ایران به طور کامل اجرا شود. در همین رابطه و در طول ماه‌های گذشته وقتی از مقامات اروپایی سوال میشود که اروپا به غیر از حمایت سیاسی یا بهتر بگوییم صدور بیانیه، چه اقدامات عملی را در راستای حفظ و تقویت برجام برداشته‌اند؟ خاطرنشان می‌کنند: اروپایی‌ها برجام را برای جامعه جهانی حیاتی می‌داند، به همین دلیل به صورت هم‌صدا جهت حفظ آن حرکت می‌کنند. همچنین در طول یک سال گذشته قوانین مسدودساز را فعال کرده، بانک سرمایه‌گذاری در لوگزامبورگ را راه‌اندازی و در زمستان سال گذشته کانال مالی اینستکس را نیز ایجاد کرده است.
با همه اینها وقتی سوال میشود که چنین اقداماتی چه نتایج عملی را در‌بر داشته است، جواب‌ها مبهم و تکراری است. از سوی دیگر این اقدامات اروپایی‌ها نه تنها منجر به کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا نشده بلکه همه شاهدیم که توافق هسته‌ای در حال تضعیف شدن و افول است به طوری که در طول یک سال گذشته به گفته بسیاری از ناظران داخلی و خارجی، تنها نام و یا پوسته‌ای از آن به جا مانده است. حتی برخی از مقامات اروپایی به صراحت اعلام کرده‌اند که اروپا نمی‌تواند جلوی از بین رفتن برجام را بگیرد.
در چنین شرایطی، کشورهای اروپایی اتمام حجت هسته‌ای ایران را نیز قبول نکرده و برخی از کشورها مانند انگلیس و فرانسه اعلام کردند که در صورت کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، بار دیگر تحریم‌های اروپا باز خواهند گشت.
از سوی دیگر اروپا در حالی اعلام می‌کند که کانال اینستکس برای تجارت با ایران را راه‌اندازی کرده که در‌خصوص این کانال یا مکانیسم ویژه چند نکته مهم وجود دارد. اول اینکه اینستکس پس از هشت ماه کش و قوس و در اوج تنش‌ها میان ایران و آمریکا راه‌اندازی شد و تازه حدود چند هفته است که ثبت شده است هر‌چند اروپایی‌ها تاکید دارند که به زودی اولین تراکنش مالی در اینستکس رقم می‌خورد، اما لازم به ذکر است که این کانال مالی توسط اروپایی‌ها مشروط به «تجارت مشروع با ایران» و نیز تصویب لوایح مربوط به FAFT شده است. تجارت مشروع با ایران به گفته کارشناسان ابتکار عمل تعیین نوع مراودات را به اروپا می‌دهد و موضوع تصویب FAFT نیز در داخل کشور در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
از سوی دیگر مکانسیم ویژه اروپا از SPV که کلیه شرکت‌های اروپایی را در برگرفته و فروش نفت ایران را تضمین می‌کرد، اکنون به اینستکس، شامل چند سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان و چند شرکت محدود رسیده است؛ سازوکاری که تنها در مرحله نخست به بحث مراودات دارویی و غذایی مبادرت خواهد کرد و در مراحل بعدی امکان توسعه دارد. این امکان توسعه یافتن اینستکس که چند ماه پس از راه‌اندازی هنوز تراکنشی در آن صورت نگرفته است، مشخص نیست که با چه مکانیسم حقوقی و در چه زمانی می‌خواهد به مرحله بعدی، یعنی گسترش دامنه مراودات برود.
اروپا ناچار به هزینه دادن است
در همین راستا، اروپایی‌ها درحالی خواستار زمان و صبر بیشتری از سوی ایران هستند که چند تحول مهم در این میان صورت گرفته است. نخست اینکه اروپا نشان داده اگر چه خواست حفظ برجام را دارد، اما توان و اراده این کار برای آنها محدود است. به گفته بسیاری از تحلیلگران اروپا یا نمی‌خواهد و یا نمی‌تواند که در برابر راهبردهای ایالات متحده ایستادگی کند. این نمی‌خواهد یا نمی‌تواند اکنون بنا بر شواهد اینگونه نشان داده میشود که علی‌رغم مخالفت‌های سیاسی با آمریکا، دامنه پیوندهای اروپا و ایالات متحده به حدی مستحکم و گسترده است که در واقع اگر بنا بر انتخاب میان تهران یا واشنگتن باشد، پاسخ مشخص و واضح خواهد بود.
در این میان اگر بخواهیم از مسئله ترس اروپایی‌ها از تحریم‌ها و موضوع سهامداران آمریکایی در شرکت‌های اروپایی عبور کنیم، آنچه مشخص بوده، این است که اروپا در طول یک سال گذشته هیچ هزینه‌ای را برای حفظ برجام متحمل نشده است. در سوی مقابل اکنون با به خطر افتادن فروش نفت ایران، اوضاع کاملاً در بستر این میدان تنش‌آلود متفاوت شده است. مهم‌ترین مسئله برای ایران درآمدهای قابل دسترس از فروش نفت است، امری که با سکوت اروپا و فشار آمریکا تحققش برای ایران به صورت معناداری در خطر قرار گرفته است. به همین دلیل اکنون به نظر می‌رسد در مقابل این اروپای کم‌توان، تنها یک راهکار جوابگو است؛ اینکه آنها ناچار یا وادار به هزینه دادن باشند که شاید در این راستا یا اقدامی جدی صورت داده و یا اینکه دولت آمریکا را به تغییر محاسبات استراتژیک ترغیب کنند.
این افزایش هزینه در میدان‌های مختلفی قابل تحقق است که در این میان تنها یک نمونه آن می‌تواند افزایش قیمت نفت در سایه تنش‌های موجود باشد. ایران بدون آنکه قصد خروج از برجام را داشته باشد، می‌تواند با تدابیری باعث بالا رفتن قیمت نفت شود. چرا که خروج از برجام بار دیگر ایران را توسط طرفین برجام به شورای امنیت خواهد کشاند که در آنجا بار دیگر آمریکا بازیگر مسلط میدان خواهد شد. اما همزمان با ماندن در برجام و کاهش تدریجی زمان گریز هسته‌ای (در راستای گام دوم کاهش تعهدات)، افزایش محسوس قیمت نفت، معادلات را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که اروپا ناچار به هزینه‌دادن خواهد بود. در این راستا دو حالت به وجود خواهد آمد. اول اینکه اروپا مبادرت به تغییر محاسبات استراژیک ترامپ خواهد کرد. دوم، آمریکا به واسطه تولید نفت شل در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت جهان است، در نتیجه ممکن است در راستای جنگ تجاری با اروپا و چین از افزایش قیمت نفت استقبال کند. در چنین شرایطی باز هم احتمال دارد این اروپای کم‌توان در برابر آمریکا نه تنها خواست بلکه این بار اراده و توان خود را نیز نشان دهد.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» به مناسبت روز فردوسی، اهمیت شاهنامه‌نگاری را بررسی می‌کند
نقش رنگ بر رنج «پارسی»
ژوبین صفاری
تبعات فشار بر مردمِ خسته
دلایل افزایش روزافزون نهادهای موازی قانونگذاری بررسی شد
دولت فربه و ادامه نهادسازی
رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام:
مذاکره سم است
«ابتکار» دلایل خریدهای مازاد بر نیاز توسط مصرف‌کنندگان را بررسی می‌کند
احتکار یا ترس از فقیرتر شدن؟
«ابتکار» از وضعیت نابسامان بازار خودرو گزارش می‌دهد
بازار خودرو گرفتار در امواج نابسامانی
معصومه ابتکار:
لایحه منع خشونت علیه زنان، فضای سالم ایجاد می‌کند
پیش‌بینی کرده بودیم عده‌ای قصد دامن زدن به تنش را داشته باشند
واکنش جهانگیری به اتفاقات دانشگاه تهران
باید حرف و اعتراض دانشجو را شنید
در بحبوحه افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا، سه کشور اروپایی چه کار می‌کنند؟
اروپای نا‌توان
نماینده ایران در سازمان ملل:
تحت فشار گفت‌وگو نمی‌کنیم
نماینده دادستان: سیدهادی رضوی ۱۰۷ میلیارد تومان صرف عیشونوش کرده است
متهم: داماد شریعتمداری‌ام نه نتانیاهو
