روزنامه ابتکار
1398/03/20
چرا باید در حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر آرشیو تهیه کرد؟ فرهنگی برای آینده
گروه فرهنگ - دیروز روز جهانی آرشیو بود، روزی مهم برای حفط تاریخ در تمام جهان، روزی برای حفظ و مراقبت از فرهنگ و تمدن از گذشته تا امروز و گام مهمی برای انتقال آن به نسل‌های آینده. آرشیو‌سازی در تمام بخش‌ها، نقش مهمی در انتقال اطلاعات درباره روزگاران مختلف دارد اما شاید ساختن بایگانی از بخش‌های مهم فرهنگی، اقدام بسیار مهم‌تری باشد چون از دل همین فرهنگ است که جوامع مختلف شکل می‌گیرند.سال ۲۰۰۴ میلادی، دو هزار نفر در کنگره بین المللی وین گردهم آمدند تا قطعنامه‌ای تصویب شود که از سازمان ملل می‌خواست روزی را در جهان به نام آرشیو نامگذاری کند. در این میان، کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۲۰۰۵ در سی و سومین جلسه خود در پاریس، ۲۷ اکتبر را به عنوان روز جهانی میراث سمعی - بصری تعیین کرد.
انتخاب این روز به این نام، فرصتی مناسب مهیا کرد تا سطح آگاهی عموم در مورد اهمیت آرشیوهای سمعی - بصری افزایش پیدا کند. اما آرشیوهای سمعی - بصری تنها آرشیو در معرض خطر نبود که به توجه نیاز داشت. به همین منظور، شورای بین‌المللی آرشیو نوامبر ۲۰۰۷ در اجلاس سالانه‌اش تصمیم گرفت نهم ژوئن را روز جهانی آرشیو نامگذاری کند. دلیل این نامگذاری نیز مشخص بود؛ شورای بین‌المللی آرشیو نهم ژوئن ۱۹۴۸ با کمک سازمان یونسکو تشکیل شد.
باید پذیرفت که نگاه عمومی به آرشیو، نگاه مبهمی است. بسیاری آرشیو را با کتابخانه‌ها اشتباه می‌گیرند و گاه آن را اسنادی می‌دانند که صرفاً استفاده داخلی دارد و مقوله‌ای مورد علاقه برای مورخین تصور می‌کنند. استنباط و برداشت مردم و سازمان‌ها در مورد سوابق و آرشیو، روشن نیست. از آنجا که این مسئله، منابع مالی و انسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد لازم است بدانیم آرشیوها؛ اسناد، مدارک و اطلاعات خلق‌شده، دریافت‌شده و حفظ‌شده یک سازمان یا یک فرد هستند. سوابق آرشیوی هم آن دسته از اسنادی هستند که به همت بهوجودآورندگان، وراث یا یک موسسه آرشیوی خاص، به دلیل ارزش قانونی یا اهمیت تاریخی‌شان، حفظ شده‌اند.
آرشیوها یک میراث فرهنگی بزرگ و منبع اطلاعاتی را تشکیل می‌دهند. میراث آرشیوی، گواهی ارزشمند در مورد پیشرفت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بشریت است. گرامیداشت این روز بهانه‌ای است برای افزایش میزان آگاهی تصمیم‌گیران ارشد در مورد مزایای مدیریت سوابق برای پیشرفت بهتر و بهبود سطح درک مردمی و بخش‌های خصوصی و دولتی از لزوم حفظ آرشیوها برای دسترسی طولانی مدت به آنها.
اما شاید بتوانیم اولین بایگانی‌ها و آرشیو‌سازی‌ها را متعلق به دورانی بدانیم که انسان توانست آنچه را که مربوط به قسمت‌های مختلف زندگی‌اش بود روی موارد سخت و با‌دوام ثبت و نگهداری کند. اینکه اصلا چرا انسان باستان اولینبار اقدام به تهیه آرشیو کرد، چندان مشخص نباشد اما شاید امروزی‌ترین آرشیوهای باستان مربوط به گل‌نبشته‌هایی باشد که به دستور حاکمان برای ثبت سروسامان دادن اوضاع مالی کشور تهیه و نگهداری می‌شد اما امروز تهیه یک آرشیو تنها مخصوص به نهادهای حکومتی نیست، گرچه بخش اعظمی از تولید و نگهداری در این بخش همچنان بر عهده حکومت‌ها و دولت‌ها است اما نهادهای خصوصی و افراد شخصی بسیاری هم دست به تهیه آرشیوها و بایگانی‌های شخصی و مورد علاقه خودشان می‌زنند.
در کشور ما هم چند سالی است که خصوصا نهادهای فرهنگی کمر همت به ایجاد آرشیوهای ملی در حوزه‌های گوناگون بسته‌اند. از سال 95 موضوع ایجاد آرشیو موسیقی ملی مطرح شد. فرزاد طالبی، مدیر وقت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره این پروژه گفته بود: «در این پروژه سعی میشود آرشیوهای داخل کشور چه به‌طور خصوصی و چه دولتی همراه آرشیوهای خارج از کشور جمع‌آوری شود و امیدوارم این کار به‌زودی شروع شود. پس از تکمیل این پروژه، امکان بهره‌برداری برای مخاطبان و علاقه‌مندان موسیقی ایرانی به روش‌های مختلف ایجاد میشود». او پس از گذشت یک‌سال در آبان 96 از این سخنان در گفت‌وگویی گفت: «امیدوار هستیم تا پایان امسال بودجه این پروژه ابلاغ شود. یکسری کارهای ابتدایی بود که خود ما باید انجام می‌دادیم و این کار را شروع کرده‌ایم. در حوزه موسیقی ارزشی و حوزه‌های دیگر آثار را جمع‌آوری کردیم که در حال حاضر برای سازماندهی و آرشیوشدن آماده است. ما می‌توانیم فاز اول آن را به سرعت آغاز کنیم؛ این آرشیو باید به گونه‌ای باشد که مردم تحت وب به آن دسترسی داشته باشند، فضای آن دیجیتال باشد و از طرفی یک فضای فیزیکی برای مراجعه به این آرشیو وجود داشته باشد». گرچه بعد از این موضوع، دیگر خبر خاصی در این زمینه منتشر نشد و این در صورتی است که ایران سرزمینی است پر از آواها و نواهای محلی و قدیمی که به دلیل درگذشتن نوازندگان فولکلور محلی قدیمی، بسیاری از آنها در تاریخ گم می‌شوند. علی ترابی، مدیر سابق دفتر موسیقی اما سرنوشت آرشیو ملی موسیقی ایران که در دوره مدیرکل پیشین دفتر موسیقی، صحبت از ایجاد آن بود، اظهار کرد: «ما کتابخانه ملی را داریم که همه آثار در آن موجود است. قاعدتاً نباید تشکیلات مجددی با عنوان «آرشیو» مورد نیاز باشد. می‌توان با کتابخانه ملی هماهنگی‌هایی را انجام داد و طریق دسترسی آن را مشخص کرد». البته در اواخر سال گذشته سامانه «بانک اطلاعاتی موسیقی کشور» آغاز به کار کرد که شاید بتوانیم آن را بایگانی موسیقی امروز برای فردا بدانیم.
اما یکی از مهم‌ترین نهادهای آرشیو‌سازی در کشور، سازمان اسناد و کتابخانه ملی است. این سازمان در جهت ایجاد گنجینه‌ای جامع از میراث مستند ایرانی، فرهنگ اسلامی و گزیده دانش بشری ایجاد شده است. اما بیشترین فعالیت این سازمان به بخش اسناد و متون مکتوب منحصر میشود. گرچه بخش کتب این کتابخانه در دسترس عموم قرار دارد اما بسیاری از اسناد، خصوصا اسناد مهم سیاسی پس از گذشت سالیان همچنان در رده محرمانه طبقه‌بندی شده‌اند و دسترسی به آنها و مطالعه درباره تاریخ معاصر به سختی امکان‌پذیر است. اشرف بروجردی، رئیس این سازمان، درباره این موضوع در نشستی گفته بود: «بازه زمانی در کل دنیا برای اسناد 30 سال است و بعد از 30 سال اسناد می‌تواند در جامعه منتشر شود اما به دلیل اینکه در کشور ما بین تحولات مختلف پیوستگی وجود دارد ما نمی‌توانیم اسناد را منتشر کنیم. البته برخی از این اسناد به صورت کتاب چاپ شده‌اند و کسانی که کار مطالعاتی می‌کنند به آنها دسترسی دارند». بنابراین همچنان دسترسی به این بخش تاریخ معاصر همچنان کمی دور به نظر می‌رسد.
بخش‌های دیگر هنری هم با وجود گستردگی‌شان در کشور چندان جمع‌آوری، طبقه‌بندی و دسته‌بندی نشده‌اند. گرچه موزه‌هایی مثل موزه هنرهای معاصر یا موزه سینما تلاش کرده تا اقداماتی در این زمینه در عرصه هنرهای تجسمی و ساخته‌های سینمایی انجام دهند اما تهیه چنین آرشیو‌هایی نیازمند حمایت نهادهای دولتی هستند.
اما همان‌طور که پیشتر اشاره شد، امروز جمع‌آوری آرشیو تنها توسط دولت‌ها صورت نمی‌گیرد. شاید هر کدام از ما در لپتاپ‌ها یا حافظه‌های جانبی دیجیتال‌مان آرشیوی از عکس‌ها، موسیقی‌ها یا فیلم‌های مورد علاقه‌مان داشته باشیم که باسلیقه و وسواس هر یک را به دلیلی در پوشه‌ای نگهداری می‌کنیم که هر یک یادآور خاطره‌ای برای ما باشد. شاید مجموع همین آرشیوهای شخصی هم برای آیندگان نشان‌دهنده فرهنگ یا سبک زندگی توده مردم امروز باشد!
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
پیام ظریف یک روز قبل از سفر وزیر خارجه آلمان به تهران
وظیفه اروپا عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران است
علیرضا صدقی
فهمِ فعل دینی
«ابتکار» از تشدید مجازات اسیدپاشی در حمایت از قربانیان گزارش می‌دهد
اعدام در انتظار اسیدپاش‌ها!
فعالان سیاسی در گفت‌وگو با «ابتکار»: پارلمان اصلاحات همچنان در حال بررسی است
جبهه جدید اصلاح‌طلبان در انتخابات؟!
چرا باید در حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر آرشیو تهیه کرد؟
فرهنگی برای آینده
چه چالش‌هایی مانع از احیای حیات شبانه پایتخت میشود؟
چراغ‌های خاموش زندگی شبانه شهرها
پایان خوش در توکیو با چاشنی جوانگرایی
سامورایی‌های ژاپن هم تسلیم والیبال ایران شدند
«ابتکار» دلایل و پیامدهای سفر نخست وزیر ژاپن به ایران را بررسی می‌کند
ماموریت دشوار شینزو آبه در تهران
به مناسبت عید سعید فطر انجام شد
موافقت رهبر انقلاب با عفو و تخفیف مجازات تعدادی از محکومان
سخنگوی قوه قضائیه:
برای پرونده نجفی فعلا وقت رسیدگی تعیین نشده است
جهان صلح و فارغ از خشونت
اعضای هیئترئیسه کمیسیون‌های قضایی، اقتصادی و شوراهای مجلس مشخص شدند
ابقای روسای کمیسیون‌ها
هایکو ماس نماینده اروپای بیتاثیر
