از تهران تا بیشکک، چگونه طراحی آمریکا خنثی شد

هفته گذشته غرب ‌آسیا با مرکزیت ایران شاهد اتفاقاتی بود که همگی اجرای یک سناریوی چند‌وجهی برای تغییر روش تهران در مواجهه با اقدامات ایالات متحده آمریکا را توصیف می‌کردند. آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن و حضورش در تهران پرده اول این نمایش بود، او با دستان خالی آمده بود تا حتی بدون ارائه وعده‌های خشک و خالی، ایران را به مذاکره‌ای غیرمنطقی، نامتوازن و متزلزل دعوت کند. پرده دوم این نمایش اما اتفاقاتی بود که در دریای عمان و همزمان با دیدار نخست‌وزیر ژاپن با رهبری انقلاب افتاد، یعنی در حین مذاکرات، دو نفتکش با محموله‌های متعلق به کشور ژاپن هدف قرار گرفتند تا طراحی غربی برای منطقه و ناامن نشان‌دادن آن کامل شود و ایران به‌گونه‌ای تحت فشار قرار گیرد که مجبور به پذیرش این طراحی و حرکت در مسیر مورد مطالبه آمریکا شود. ناگفته نماند که هرچند مجریان این پرده از نمایش، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارند اما شواهد امر به‌خوبی نشان‌دهنده این است که این بخش با اظهارنظر نخست‌وزیر ژاپن در نشست خبری با حسن روحانی در تهران و ذکر عبارت «احتمال وقوع درگیری‌های تصادفی در منطقه» آغاز شد و با هدف قرار گرفتن دو نفتکش در 25 مایلی بندر جاسک، وارد فاز نهایی شد و با اظهارنظر عجولانه آمریکایی‌‎ها بلافاصله بعد از وقوع حادثه و نسبت‌دادن این اتفاق به ایرانیها خاتمه یافت. وقتی که این وقایع از تهران تا جاسک درحال وقوع بود، شاید کمتر کسی به‌ویژه از میان طراحان و مجریان این پروژه تصور می‌کرد ایران بتواند از دل این سناریو جان سالم به در ببرد. بخشی از اظهارات و توئیت‌های دونالد ترامپ به همراه مستندات قابل توجه دیگری امروز در دست است که همگی نشان می‌دهد آمریکا و همراهانش از ایران و نتایج اقدامات خود، ارزیابی‌های غیرواقعی و پرخطایی دارند و در نتیجه همین ارزیابی‌ها که قطعا براساس داده‌های فیک حاصل شده، تصمیم و محاسباتی دارند که باعث می‌شود کیلومترها از هدف‌شان دور شوند و اساسا نتوانند به حداقلی‌ترین بخش از خواسته‌های خود برسند. به این مثال‌ها توجه کنید. چند ماه پیش بود که جان بولتن ابراز کرد در پی فشارهای آمریکا، ایران 40 سالگی انقلاب خود را نخواهد دید، ادعایی که خب محقق نشد. چند روز پیش دونالد ترامپ اظهار کرد ایرانی‌ها در اثر فشار آمریکا به سختی‌های بزرگی افتاده‌اند به‌طوری که نان هم برای خوردن ندارند؛ اظهارنظری که پشت آن یک خوش‌بینی کاذب به کوتاه آمدن ایران و قبول میانجی‌گری شینزو برای آغاز مذاکرات نهفته بود. بعد از دیدار فرستاده ترامپ با آیت‌الله خامنه‌ای و زمانی که رهبری انقلاب خمینی‌گونه پاسخ شینزو، نخست‌وزیر ژاپن را داد و ترامپ را شایسته هرگونه پاسخی ندانست، رئیس‌جمهور آمریکا وادار به اظهارنظری سریع شد که نشان می‌داد کاخ‌سفید تا چه حد از واکنش ایران جا خورده است و به‌عبارتی متوجه شده محاسبات قبلی‌اش دارای چه میزان خطا بوده است! توئیت شتابزده ترامپ و اظهار اینکه آمریکا آمادگی مذاکره با ایران را ندارد، نقض غرض اصلی یعنی فرستادن میانجی به تهران بود و این مساله از دید تحلیلگران و رسانه‌ها پنهان نماند. امید آمریکا اما به بخش دوم سناریو ظاهرا کمتر از بخش اول نبود. بالا ‌بردن هزینه ایستادن مقابل پیشنهاد مذاکره با ترامپ، آشوب‌طلب نشان‌دادن ایران و نهایتا انزوای ایران به‌منظور مساعد‌ شدن زمینه برای تحمیل فشار بیشتر از اهداف این طراحی آمریکا از حادثه دریای عمان بود و احتمالا دلبستگی زیادی هم به نتیجه ‌دادن آن داشت که خب این هم محقق نشد. ساعتی بعد از وقایع دریای عمان، حسن روحانی عازم بیشکک شد تا در جمع سران کشورهای عضو پیمان شانگهای حضور یابد. او در جریان این حضور که با پوشش خبری وسیع در رسانه‌ها همراه بود، ابتدا با شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین دیدار کرد و بعدا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به گفت‌وگو نشست. دو دیداری که تنها ظرف چند دقیقه بالاتر از اخبار دریای عمان، تیتر اول رسانه‌ها شد. شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین در دیدار با حسن روحانی شاید مهم‌ترین اظهارنظر خود درخصوص ایران در چند ماه اخیر را بیان کرد و در میانه آشوب به‌پا شدن از سوی آمریکا، گفت که «پکن به توسعه پایدار روابط با ایران فارغ از هرگونه تغییر شرایط ادامه خواهد داد.» اظهارنظر فوق‌العاده مهمی که شاید مسیر وقایع منطقه‌ای را نسبت به گذشته تغییر دهد. عکس‌های دیدار دوم اما شاید بیشتر از محتوای دیدار برای رسانه‌های جهان جذاب بود، خنده‌های روسای‌جمهور ایران و روسیه در دیدار دوجانبه نشان می‌داد ایران نه‌تنها منزوی نشده، بلکه روابط صمیمانه‌ای با عضو دیگر شورای امنیت سازمان ملل دارد. جزئیات گفت‌وگوها اما نشان می‌داد توافقات مهمی نیز میان دو کشور در جریان است. برگزاری کمیسیون مشترک همکاری‌های دو کشور، برنامه مسکو برای توسعه روابط اقتصادی با تهران و همچنین اقدامات آتی روسیه برای اجرای پروژه‌های نیروگاهی در بوشهر، توافقات ریلی دو کشور و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، نکات مهم اظهارات پوتین بود که نشان می‌داد نظر حسن روحانی درمورد روابط دو کشور به هیچ عنوان بیراه نیست. روحانی در ابتدای این دیدار گفته بود روابط تهران‌–مسکو در منطقه مثال‌زدنی است.