روزنامه همدلی
1398/03/26
«همدلی» چشم‌انداز بازار نفت در پی انفجار دو نفتکش ژاپنی در دریای عمان را در گفت‌وگو با کارشناسان ارزیابی کرد
سایه روشن طلای سیاهبرخی از تحلیلگران حوزه انرژی پیش‌بینی می‌کنند که درپی انفجار نفتکش‌ها در تنگه هرمز، قیمت نفت در بازار جهانی به 150 تا 200 دلار خواهد رسید
همدلی| گروه اقتصادی، فاطمه آقایی‌فرد: سه روز از انفجار دو نفتکش ژاپنی در دریای عمان می‌گذرد و بازار نفت در تمامی این 72 ساعت، توجه تعداد زیادی از رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. چند روزی میشود که این بازار هیجانی شده و قیمت طلای سیاه با روندی رو به رشد در صدر اخبار رسانه‌ها جای گرفته است. این ماجرا نه تنها از ابعاد سیاسی، بلکه از نظر اقتصادی پررنگ شده است. چرا که بازار نفت در ماه‌های اخیر به دلیل کمتر شدن رد پای نفت ایران و برخی از کشورهای صادرکننده، با خلاء مواجه شده و از بین رفتن امنیت نفتکش‌ها در تنگه هرمز، می‌تواند وضعیت عرضه و تقاضا را بر هم بریزد و قیمت طلای سیاه را حتی بیشتر از پیش‌بینی‌های قبلی، تحت تاثیر قرار دهد. آنطور که از رصد گزارش‌های مختلف برمی‌آید، بازار نفت در ساعات اولیه انتشار این خبر با شوک قیمتی مواجه شده و قیمت‌ها از آن روز به بعد مدام در حال افزایش است. نفت برنت که در ساعات اولیه بعد از انفجار رشد 4.5 درصدی را عاید خود کرده بود، بالاخره در اواخر روز حادثه کمی افت کرد و در نهایت با افزایش دو درصدی کارنامه‌اش بسته شد. اما روز جمعه این روند افزایشی متوقف شد و بازار در آن روز با وجود تحلیل‌های کارشناسی درباره رشد قیمت در روز حادثه، در مسیر کاهشی قرار گرفت.
بر اساس گزارش‌های رسیده، روز جمعه، نفت خام آمریکا با ۲۰ سنت کاهش حدود ۵۲ دلار معامله شد. نفت برنت نیز با تغییرات بسیار محدود و نزدیک به قیمت‌های روز پنج‌شنبه یعنی ۴/ ۶۱ دلار بر بشکه به فروش رسید. افت قیمت‌ها در روز جمعه به دنبال انتشار گزارش‌هایی از کاهش پیش‌بینی رشد تقاضا از سوی اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی رخ داد. بالاخره دیروز هم این روند معکوس شد و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16)، از بازار خبرهایی مبنی بر رشد قابل‌توجه قیمت نفت در پی این حادثه به گوش رسید. تا جایی‌که روز گذشته هر بشکه نفت برنت با 50 سنت افزایش 61.81 دلار در هر بشکه فروخته شد. نفت خام آمریکا نیز با 21 سنت افزایش 52.49 دلار در هر بشکه معامله شد.
بر همین اساس، واکنش محدود بازار به حمله نفتکش‌ها برداشت‌های متفاوتی را به همراه داشت. برخی کارشناسان بر این باورند که جهش تولیدات آمریکا بعد از انقلاب شیل، به کاهش اهمیت خاورمیانه برای بازار نفت منجر شده است، برخی دیگر نیز نوع محموله این دو تانکر را در واکنش محدود بازار نفت بی‌تاثیر نمی‌دانند و دسته دیگر از کارشناسان بر این باورند که با وجود همه تنش‌های منطقه، معامله‌گران به این باور رسیده‌اند که عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز هیچ‌گاه متوقف نخواهد شد. با این حال کارشناسان به معامله‌گران هشدار داده‌اند که ریسک‌های سمت عرضه را جدی بگیرند، چراکه ممکن است با تشدید تنش‌ها شاهد جهش قیمت نفت باشیم.
اهمیت اقتصادی تنگه هرمز
تنگه هرمز، شاهرگ حیاتی انتقال نفت جهان است و هر حادثه‌ای برای نفتکش‌ها در این منطقه می‌تواند بازار طلای سیاه را به سادگی مختل کند. چرا که بخش قابل توجهی از صادرات نفت کشورهایی چون عربستان، ایران، امارات، کویت و عراق از تنگه هرمز عبور می‌کند و تمام گاز طبیعی مایع شده LNG قطر نیز از این تنگه به بازار جهانی صادر میشود.
اهمیت این منطقه برای بسیاری از تحلیلگران حوزه انرژی به قدری است که تحلیل‌های مختلفی در رسانه‌ها درباره هر گونه اتفاقی در این منطقه آمده؛ ولادیمیر روژان کفسکی، کارشناسان سرمایه‌گذاری موسسه گلوبال اف‌ایکس، یکسال قبل بود که درباره اهمیت این تنگه به رسانه‌ها گفته بود: «ظرفیت تنگه هرمز معادل عبور ۱۴ نفتکش بزرگ یا به عبارتی ۱۷ میلیون بشکه در روز است که این رقم کمی کمتر از نیمی از صادرات نفت از سوی تولیدکنندگان به بازار جهانی است. اگر صادرات نفت از طریق این تنگه متوقف شود قانون توازن عرضه و تقاضا قیمت نفت را به ۱۶۰ دلار در هر بشکه خواهد رساند.»
به باور بسیاری از تحلیلگران حوزه انرژی، هر اتفاقی در تنگه هرمز، از قبیل انفجار نفتکش‌ها یا بسته شدن این تنگه می‌تواند قیمت نفت را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد. آنطور که از رصد گزارش‌های مختلف بر می‌آید، روزانه 17 میلیون بشکه نفت از تنگه هرمز، ۱۰میلیون بشکه ازتنگه مالاکا وحدود ۳ میلیون بشکه از تنگه باب المندب وکانال سوئز عبور می‌کند و این موضوع نشان می‌دهد که اهمیت تنگه هرمز در تبادلات نفتی تا چه اندازه موثر است و می‌تواند در وضعیت عرضه و تقاضای نفت موثر باشد.
هر چه که هست، اهمیت این تنگه در روزهای گذشته برای بسیاری از مردم آشکار شد، از آنجایی که با انفجار دو نفتکش در دریای عمان، بازار نفت در ساعات ابتدایی هیجانی شد و با یک روز فاصله دوباره در فاز افزایشی قرار گرفت و حالا معلوم نیست که در روزهای آینده قیمت طلای سیاه در کجا ایستاده باشد. این ماجرا از آنجایی اهمیت دارد که به اعتقاد بسیاری از دست‌اندرکاران حوزه انرژی، کشورهایی که نفتکش‌هایشان در این منطقه رفت و آمد دارند، حالا از امنیت کشتی‌های حامل انرژی خود نگران هستند و شاید این نگرانی‌ها باعث محدودتر شدن عرضه نفت از این نقطه شود.نکته قابل توجه این است که در صورت محدود شدن رفت‌وآمد نفت از این نقطه، عرضه و تقاضا در بازار جهانی دوباره بر هم می‌ریزد و به گفته دست‌اندرکاران حوزه انرژی، به دلیل کاهش میزان عرضه نفت، شاید قیمت نفت به 100 دلار نیز برسد. هر چند این اظهار نظر خیلی قطعی نیست و بسیاری از آگاهان این حوزه هنوز برای درک کامل این که چه اتفاقی در بازار افتاده است، نیاز به زمان بیشتری دارند.
معمای عرضه و تقاضا
جدای از ابعاد سیاسی حادثه نفتکش‌ها در دریای عمان، نکته قابل‌توجهی که بیشتر در حوزه اقتصادی اهمیت دارد این است که حادثه حدودا دو هفته مانده به نشست کشورهای اوپک و غیراوپک اتفاق افتاده است و به‌نظر می‌رسد که این ماجرا بر نحوه تصمیم‌گیری کشورهای صادرکننده نفت درباره وضعیت عرضه و تقاضا تاثیر گذار باشد. مخصوصا حالا که ایران و ونزوئلا به دلیل تحریم‌های نفتی با محدودیت عرضه مواجه هستند و جای خالی نفت این کشورها در بازار، به اندازه کافی دست‌اندرکاران حوزه انرژی را درباره قیمت نفت در روزهای آینده، با چالش همراه کرده بود. آنطور که وزیر انرژی روسیه در خرداد ماه همین امسال گفته بود: «اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت در مرحله گفت‌وگوهای نهایی برای توافق همکاری بلندمدت در زمینه تولید نفت هستند که ممکن است در آغاز ماه ژوئیه امسال امضا شود.» اوپک و متحدانش که در گذشته توافق کرده بودند تولید خود را برای حمایت از قیمت نفت تا یک میلیون و 200 هزار بشکه در روز کاهش دهند، حالا تلاش می‌کنند تا همکاری خود را در قالب توافقی به‌صورت چارچوب دائمی در بیاورند که به نظر می‌رسد با محدود شدن صادرات نفت ایران و تاثیر انفجار این دو نفتکش در دریای عمان این ماجراها را در نحوه تصمیم‌گیری خود لحاظ کنند. هر چند نزدیک به 10 روز تا این نشست باقی مانده است و هنوز فرصت برای جبران محدودیت عرضه نفت در بازارهای جهانی وجود دارد، اما به‌نظر می‌رسد که اگر ابعاد سیاسی این ماجرا بیشتر شود، باید منتظر محدود شدن عرضه نفت به دلیل ایجاد نا امنی در دریای عمان باشیم که این اتفاق می‌تواند قیمت نفت را دچار تغییر کند و شاید دیگر نیازی نباشد که کشورهای صادرکننده نفت، صادرات خود را محدود کنند. البته هنوز برای این پیش‌بینی‌ها زود است و باید دید در روزهای آینده، سرنوشت طلای سیاه به کجا ختم میشود؟
افزایش قیمت نفت؟؛ شاید وقتی دیگر
سعید ساویز- نفتکش، انفجار، خلیج فارس، فجیره، تنگه هرمز، ایران، سنتکام اینها کلماتی است که در طول این چند روز و در پی دو انفجار بوجود آمده برای تانکرهای حامل مواد هیدروکربونی هزاران بار در سطح اول خبرگزاری های بین المللی مخابره و تکرار شد.
داستان آنقدر نقل محافل است که تکرار آن در اینجا ضرورتی ندارد. فقط همین بس که قرار است از دید یک کارشناس انرزی و نفت و گاز به جنبه ای مغفول و تحلیلی در دومین موج حمله به نفت کش ها در خلیج فارس است بپردازیم.
با یک نگاه تخصصی به تمامی اتفاقات رخ داده شاید به این سوال برسیم، تنش بوجود آمده در منطقه چه تاثیری روی قیمت نفت و آینده بازار خواهد گذاشت و چرا؟
پیش از پاسخگویی به این سوال اجازه دهید بسیار کوتاه گریزی به گذشته زده و دو شوک سالهای 73 و 79 قیمت نفت را یادآوری کنیم.
در 1973خاورمیانه بیش از 40 درصد نفت مورد استفاده در جهان را تولید می کرد، پس از جنگ یوم کیپور و در پی حمایت غرب از اسرائیل، کشورهای عربی اوپک غرب را تحریم کردند و در پی چند ماه قطع صادرات کمبود منابع نفتی به شدت در آمریکا، انگلیس و ژاپن احساس شد و این باعث جهش قیمت از 3 به 12 دلار شد.
پس از آن چند اتفاق مهم در جهان رخ داد که آینده بسیار از این اتفاقات متاثر گشت؛ آمریکایی ها با عربستان هم پیمان شدند، ژاپن به سراغ ساخت ماشین های کم مصرف رفت و آمریکایی ها در صدد کنترل بازار بر آمدند و می توان گفت که از اواخر دهه 70 میلادی به بعد سهم خاومیانه هرگز از 30 درصد در تامین سبد مصرف جهانی نفت فراتر نرفت.
در 1979 باردیگر انقلاب ایران و کاهش تولید باعث شد تا قیمت نفت به 40 دلار برسد، اندکی بعد عراق به ایران حمله کرد و این باعث شد تا عربستان قدرت اول و بلامنازع اوپک شده و اصلی ترین تولید کننده آن شود اتفاقی که بعدها در تنظیم بازار نفت تاثیر خود را بارها نمایان کرد و در اواسط دهه 80 مقدمات فروپاشی اقتصاد شوروی را فراهم کرد.
اما اتفاقات اخیر از حذف ایران و ونزوئلا از بازار گرفته تا تهدید امنیت انتقال نفت از خلیج فارس هرگز باعث نگشت تا بار دیگر جهش قابل توجهی در بازار اتفاق بیفتد و در واقع شوک سومی در کار نبود.
بگذارید مجدداً به بحث اول خود بازگردیم، تحلیل این یادداشت این است که نه تنها جهش قیمتی در کار نخواهد بود بلکه تنها اتفاقات اخیر توانسته از افت قیمت نفت جلوگیری کند و در یک کانال معقول با نوسان کم قیمت نفت را حفظ کند.
چه چیز باعث شد که در شوکهای نفتی قیمت چون فنر به بالا بجهد و مهمتر از ان چرا این بار عکس العمل بازار به اتفاقات اخیر تا این حد با بی تفاوتی همراه بوده است؟
در گذشته قیمت نفت به دو دلیل بی محابا افزایش یافت، نخست کمبودی که مردم در پمپ بنزین ها احساس کردند و به بیان عامیانه کمبودهایی که در کف بازار احساس شد و صف های طولانی که در جلوی پمپ بنزین ها تشکیل شد. دوم انتظار برای کمبود و تورم قیمت که انتظاری از جنس انتظارهای تورمی رایج جوامع است.
برای مورد نخست باید گفت که دنیای انرژی امروز تفاوت های زیادی با دهه های 70 و 80 میلادی دارد زیرا که امروزه مراکز تامین انرژی فسیلی و نفت و گاز در جهان بسیار متنوع تر از گذشته شده است و اگر چه 17 میلیون بشکه نفت خام روزانه از تنگه هرمز عبور می‌کند اما تولید بیش از 10 میلیون بشکه نفت در آمریکا و روسیه و همچنین حوزه انرژی آفریقا و دریای شمال در کنار نقش پر رنگی که انرژی های تجدید پذیر و نو در تامین انرژی زندگی بشر بازی می کنند باعث شده است تا نگرانی و ترس برای کمبود منبع انرژی بسیار کم رنگ‌تر از گذشته باشد. ماشین های هیبریدی و ماشین های برقی گزینه های جدیدی را برای حمل و نقل در پیش روی بشر قرار داده است.
در واقع تنوع چه در منابع انرژی های فسیلی و چه در منابع انرژی مورد استفاده بشر باعث شده است تا وابستگی به نفت خلیج فارس کمتر شود.
از سوی دیگر ذخایر نفتی امریکا که نقش ضربه گیر و کنترل کننده شوک در بازار را دارد از دیگر عوامل برقراری آرامش روانی در بازار امریکاست.
در کنار همه این عوامل، به نظر می رسد که گویا خرد جهانی اختلال در تامین انرژی را برای مدت زمانی طولانی باور ندارد. یعنی افکار عمومی، با توجه به حضور پررنگ قدرت های منتفع بازار انرژی در مناطق بحران، انتظار ایجاد اختلال بلند مدت در تولید و انتقال نفت به بازار های بین المللی را ندارد.
احتمالا در ادامه قیمت نفت افزایش چندانی نخواهد داشت و تنش تنها به ثبات آن در شرایط فعلی کمک خواهد کرد، مگر آنکه اتفاق پیش بینی نشده و دور از ذهنی این آرامش بازار را بر هم زند.
سایر اخبار این روزنامه
بیانیه دفتر آیت‌الله سیستانی به مناسبت پنجمین سالروز صدور فتوای جهاد علیه داعش از دولت مدنی تا ملت عشق
جوابیه سازمان برنامه و بودجه کشور به یک گزارش: اظهارات دکترنوبخت مستند به گزارش های رسمی و در دسترس مراجع بین المللی است
«همدلی» چشم‌انداز بازار نفت در پی انفجار دو نفتکش ژاپنی در دریای عمان را در گفت‌وگو با کارشناسان ارزیابی کرد
حسین روزبه در گفت‌وگو با همدلی: ترامپ محصول اجتماع عبور کرده از لیبرالیزم
محمدتقی فاضل میبدی در گفت و گو با همدلی: کسی که چشمش معطوف به قدرت است، نمی‌بیند
سید کاظم اکرمی در گفت و گو با همدلی: رئیس‌جهور علاوه بر قرآن ،باید شاهنامه هم بخواند
دولت در ایران زمینه‌پروری به‌جای تصمیم‌گیری
دولت در ایران زمینه‌پروری به‌جای تصمیم‌گیری
افزایش قیمت نفت؟؛ شاید وقتی دیگر
