روزنامه خراسان

بانوان دانشمند در دانشگاه رئیس مذهب تشیع

جواد نوائیان رودسری- دوران امامت امام صادق(ع)، فرصتی کم‌نظیر برای گسترش آموزه‌های مکتب اهل‌بیت(ع) بود؛ جدال بر سر قدرت، میان بنی‌امیه و بنی‌عباس، موقعیتی را به وجود آورد که در آن، شاگردان و پیروان امام(ع)، بی‌واهمه از محدودیت‌ها، به بیان دیدگاه‌های آن حضرت و عرضه آن به جامعه بحران زده آن روز، ‌پرداختند. ثمره این کوشش خستگی‌ناپذیر، احیای مکتب اهل‌بیت(ع) و آشنایی خیل عظیم مسلمانان، به ویژه آن‌ها که به تازگی به اسلام ایمان آورده‌بودند، با آموزه‌های شیعی بود. دانشگاه امام صادق(ع) در مدینه، پذیرای هزاران مسلمان مشتاقی شد که برای استفاده از دانش الهی و جامع‌الاطراف آن حضرت، به شهر پیامبر(ص) مهاجرت کرده بودند. در بین دانشجویان این دانشگاه بزرگ، افرادی حضور داشتند که بعدها، به چهره‌های علمی و تابناک جهان اسلام تبدیل شدند؛ دانشمندانی مانند جابر بن حیان توسی، زراره بن اعین و ... . اما شاید کمتر کسی از این موضوع آگاهی داشته باشد که در این دانشگاه عالم‌پرور، بانوانی نخبه نیز، شرف حضور داشتند؛ زنانی مشتاق یادگیری و بافراست که همپای مردان، از دریای بیکران دانش امام صادق(ع) و پدر بزرگوارش، بهره‌مند شدند و در ردیف راویان حدیث و ناشران علوم اهل‌بیت(ع) قرار گرفتند. با این حال، تعداد بانوان دانشمند دانشگاه امام صادق(ع) در برابر مردانی که در این مکتب به فراگیری دانش پرداختند، زیاد به نظر نمی‌رسد. شیخ توسی در کتاب «رجال» خود، تعداد این بانوان را 12 نفر ذکر کرده است؛ البته در دیگر منابع، می‌توان نام تعداد بیشتری از بانوان دانشمند دانشگاه امام صادق(ع) را یافت. دلیل اندک بودن آمار در این زمینه را، می‌توان از دو جهت بررسی کرد؛ نخست این‌که بیشتر شاگردان امام صادق(ع)، کسانی بودند که از سایر بلاد اسلامی راهی مدینه می‌شدند و میسر شدن شرایط این اقدام، برای بانوان مؤمنه آن عصر، بسیار دشوار و گاه غیرممکن بود. دوم این‌که نام این بانوان، به دلایل مختلف، در متون تاریخی ثبت نشده است. باید دانست که نام همین افراد معدود نیز، بیشتر به واسطه نقل حدیث از آن ها، در تاریخ ماندگار شد. در ادامه به معرفی تعدادی از بانوان دانشمندی که افتخار شاگردی رئیس مذهب شیعه را داشته‌اند، می‌پردازیم.
حَبابه والِبیه
حَبابه بنت جعفر اسدی، یکی از بانوان نامدار تاریخ شیعه است. درباره وجوه مختلف زندگی شگفت‌انگیز او، فقط به ذکر این موضوع اکتفا می‌کنیم که وی دوران امامت هشت امام شیعه را درک کرد. حَبابه، عمری بسیار طولانی یافت و احتمالاً هنگام درگذشت، بیش از 140 سال داشت؛ هرچند شیخ توسی در کتاب «الغیبه»، عمر حَبابه را هنگام وفات، بیش از این‌ها می‌داند. او در زمره راویان احادیث اهل‌بیت(ع) قرار دارد. حَبابه این افتخار را پیدا کرد که با وجود کهولت سن، در محضر امام صادق(ع) نیز، به علم‌آموزی بپردازد. حَبابه به دلیل شاگردی طولانی مدت در محضر امامان(ع)، توانایی پاسخگویی به پرسش‌های اعتقادی و شرعی بانوان را داشت و حتی این وظیفه از سوی ائمه(ع)، برعهده وی گذاشته شده بود. او در دوران امامت امام رضا(ع) در مدینه درگذشت و آن حضرت، پیراهن خود را کفن او کرد و بر پیکر این بانوی پارسا و پرهیزگار، نماز گزارد.
ام‌اسود شیبانی


ام‌اسود بنت اعین بن سُنس شیبانی، از بانوان دانشمند و شجاع دوران امامت امام صادق(ع) بود. ام‌اسود، خواهر زراره بن اعین، شاگرد برجسته امام ششم(ع) است. نویسنده کتاب «محدثات شیعه»، بر اساس روایتی از ابی‌غالب زراری، ام‌اسود را نخستین بانوی شیعه خاندان اعیُن می‌داند. هم او بود که موجبات آشنایی و ارادت برادران و خاندانش را با امام صادق(ع) فراهم آورد. نقل است که ام‌اسود، نخستین بار آموزه‌های شیعی را از زبان ابوخالد کابُلی، از شاگردان امام سجاد و امام باقر علیهما‌السلام شنید و شوق یادگیری بیشتر این معارف، در وی فزونی یافت. ام‌اسود، پس از برادرش زراره، در سال 153 هـ.ق، درگذشت. نقل است که وی، در آخرین لحظات حیات برادر، در کنار او بود و چون زراره درگذشت، ام‌اسود چشم‌های او را بست. ام اسود مرجع پاسخگویی به پرسش‌های دینی و اعتقادی بانوان مدینه محسوب می‌شد.
سعیده
سعیده کنیزی بود که توسط امام صادق(ع)، خریداری و آزاد شد و چون هوش و استعداد فراوانی در فراگیری علوم داشت، مورد توجه آن حضرت قرار گرفت و افتخار شاگردی در مکتب امام(ع) را پیدا کرد. سعیده در شناخت اندیشه‌ها و خطوط فکری، تبحر فراوانی داشت. در روایتی از امام رضا(ع) آمده است: «أَنَّ سَعِیدَةَ مَوْلاَةَ جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ کَانَتْ مِنْ أَهْلِ اَلْفَضْلِ کَانَتْ تَعَلَّمُ کَلِمَاتٍ؛ سعیده بانویی اهل فضیلت بود که با سخنان گوناگون آشنایی داشت.»(بحارالانوار، جلد 47، ص 151) از سعیده روایتی درباره نحوه گفت‌وگوی بانوان مسلمان با مردان نامحرم نقل شده است. او تا پایان حیات خود، در مکتب اهل‌بیت(ع) شاگردی کرد و احتمالاً در مدینه درگذشت.
امّ‌داود
نام امّ‌داود برای کسانی که اعمال ماه رجب را انجام می‌دهند، بسیار آشناست؛ اعمال امّ‌داود در ایام‌البیض و به ویژه از سوی معتکفان، برای بهره‌مندی بیشتر از معنویت ماه پرخیر و برکت رجب، انجام می‌شود. این اعمال، از سوی امام صادق(ع) به حبیبه بنت عبدا... بن ابراهیم که به دلیل نام پسرش، به امّ‌داود شهرت داشت، آموزش داده شد. طبق برخی روایت‌ها، امّ‌داود مادر رضاعی امام صادق(ع) نیز، بوده است. روایاتی که این بانوی بافضیلت نقل کرده، حتی به کتاب‌های معتبر علمای اهل‌سنت نیز راه یافته است؛ چنان‌که حاکم حسکانی، عالم بزرگ قرن پنجم، روایت امّ‌داود را در کتاب خود با عنوان «فضائل شهر رجب» آورده است. تاریخ وفات وی، به تحقیق معلوم نیست. امّ‌داود در امور دینی و اعتقادی، محل مراجعه بانوان مسلمان بوده است.
 
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) پایان صبر استراتژیک ایران!(یادداشت میهمان) (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
19 ازدواج عجیب و 16 قتل خانوادگی در شاهنامه بانوان دانشمند در دانشگاه رئیس مذهب تشیع راز فرار همسر حاکم دبی به آلمان دمای 47 درجه در انتظار خراسان رضوی «کاناپه»؛ بسته ای جذاب برای آن ها که مطالعه را دوست دارند اما وقت ندارند راهبرد جدید آمریکا برای خاورمیانه مطالبه تحول محسوس تکرار تراژدی «آیلان» به دست ترامپ خاک دزدهای تالاب ‌هامون دستگیر شدند افشاگری لاوروف از توطئه اروپایی علیه ایران انصارا... از سلاح های جدید رونمایی می کند ماجرای ‌یک‌ مستاجر‌ نماینده ‌مجلس و چادر‌ هلال ‌احمر ! ۲ ساعت با هپروتی ها!