حاشیه‌ای بر پاسخ سازمان‌ زندان‌ها به گزارش«زندانیان، هر روز بیشتر از دیروز» منتشر شده در روزنامه همدلی

شتابزدگی در قضاوت
همدلی- ستاره لطفی- روز 16 تیر امسال خبرگزاری «ایسنا» خبری از تعداد زندانیان کشور از قول رئیس سازمان امور اجتماعی کشور با کد خبر 98041608269 منتشر کرد.
در این خبر آمده بود که «تقی رستم‌وندی»، رئیس سازمان امور اجتماعی کشور در جلسه شورای اداری استان کرمان گفته است که « ایران با داشتن ۲۴۰هزار زندانی، رتبه نهم دنیا را از لحاظ تعداد کل زندانیان دارد که شایسته نظام جمهوری اسلامی نیست».
این خبر از سوی چند خبرگزاری دیگر به نقل از ایسنا باز نشر شد. از جمله آن «خبرآنلاین» با کد خبر 1277365 بود که با تیتر «ایران از لحاظ تعداد کل زندانیان چه رتبه‌ای در جهان دارد؟» مبادرت به بازنشر این خبر کرده بود.


در این میان روزنامه «همدلی» بنا به رسالت خبری خود که همان‌گونه که انعکاس خبرها و اتفاقات خوب اجتماعی یا فرهنگی را وظیفه خود می‌داند، پوشش ضعف‌ها و نقد روندهای موجود و همچنین پیگیری مطالبات عمومی را نیز مهم‌ترین کارکرد رسانه‌ای‌اش می‌داند، اقدام به انتشار گزارشی در این مورد کرد تا نشان دهد رسالت رسانه‌ای که این روزنامه برای خود تعریف کرده است، او را بر آن می‌دارد که ضمن این که زبان گویای مردم در انتقال دادن مشکلات به افکار عمومی و مسئولان باشد، نسبت به مشکلات کلان جامعه که زمینه‌ساز مشکلات اجتماعی زیادی است، بی‌تفاوت نیست و انعکاس آن را وظیفه رسانه‌ای خود بداند.
بنابراین، با استناد به آمار ارائه شده از سوی یک خبرگزاری‌ رسمی و همچنین استفاده از نظریات کارشناسان این حوزه، روزنامه همدلی گزارشی تحت عنوان «زندانیان هر روز بیشتر از دیروز» در شماره 1194 به تاریخ 18/4/98 منتشر کرد. به این امید که بیان این ضعف‌ها و مشکلات زمینه‌ای برای مرتفع شدن و اصلاح آن باشد.
بعد از انتشار گزارش روزنامه همدلی، سازمان زندان‌ها به این گزارش واکنش نشان داد و ضمن تکذیب این خبر، روزنامه همدلی را که منبع خبر نیز نبود، متهم به انتشار خبر «کذب» کرد و در اقدامی غیرمعمول جوابیه‌ای در «خبرآنلاین» که خود نیز خبر تعداد زندانیان را بازنشر داده بود، منعکس کرد.
در بخشی از اطلاعیه سازمان زندان‌ها که در خبرآنلاین با کد خبر 1278140 منعکس شده آمده است: «روزنامه همدلی درحالی گزارش اشتباه و کذبی را منتشر کرده که خرسندیم با اجرای دستورالعمل‌‌ها و تاکیدات ریاست محترم قوه قضائیه نتایج مطلوب طرح کاهش جمعیت کیفری به ثمر رسیده است و ارائه بدون تحقیق و بررسی این گونه مطالب کذب که آمار زندانیان کشور را با درصد قابل توجهی متفاوت ازواقعیت‌ها نشان می‌‌دهد نشان‌دهنده عدم آگاهی بوده و موجب تشویش اذهان عمومی است».
قبل از این که به بررسی اقدام سازمان‌ زندان‌ها در متهم کردن روزنامه همدلی به انتشار خبر کذب بپردازیم، لازم به یادآوری است که تحریریه روزنامه همدلی و همچنین نگارنده مطلب مانند همه افراد جامعه آرزو دارند که آمار اعلام شده از سوی رئیس سازمان امور اجتماعی کشور که تعداد زندانیان را 240هزار نفر اعلام کرده بود، واقعیت نداشته باشد و ادعای سازمان زندان‌ها مبنی بر کاهش تعداد زندانی‌ها صحت داشته باشد. چرا که بدون تردید آمار بالای زندانیان که نشانگر گرفتاری خانواده‌های بیشتری از هموطنان و همچنین زمینه‌ساز آسیب‌های متعدد اجتماعی است، خوشایند کسی نیست.
اما اقدام غیرمعمول سازمان زندان‌ها از چند جهت قابل بررسی است و همچنین چند فرض بر آن مفروض است که در ذیل به آن اشاره می‌شود.
بدون تردید اگر مسئول مربوطه در این سازمان فقط پاراگراف اول گزارش «زندانیان، هر روز بیشتر از دیروز» روزنامه همدلی را با دقت می‌خواند، زحمت صادر کردن اطلاعیه را بر خود هموار نمی‌کرد و بار گناه متهم کردن روزنامه همدلی به انتشار خبر کذب را به دوش نمی‌کشید.
در ابتدای این گزارش با استناد به منبع خبر آمده است:«دو روز پیش «تقی رستم‌وندی»، رئیس سازمان امور اجتماعی کشور آمار جدیدی از زندانیان کشور را به رسانه‌ها اعلام کرد. آن گونه که ایسنا گزارش داده است، وی در جلسه شورای اداری استان کرمان گفته: ایران با داشتن 240هزار زندانی رتبه نهم دنیا به لحاظ تعداد کل زندانیان را به خود اختصاص داده است». لید گزارش به خوبی نشان می‌دهد که منبع خبر نه تنها روزنامه همدلی نبوده است، بلکه این خبر از سوی مسئولی در یک جلسه رسمی در استان کرمان اعلام شده است.
به نظر می‌رسد سازمان زندان‌ها لازم است قبل از این که رسانه‌ای را محکوم به انتشار خبر کذب کند، آمارهای مربوط به آن سازمان را با سازمان‌هایی که به صورت موازی با آنان کار می‌کنند یا فعالیت‌شان با آن سازمان همپوشانی دارند، هماهنگ کرده تا هر مسئولی آماری از آستین بیرون نیاورد که با آمار دیگری فاصله معناداری داشته باشد که حاصلی به جز گیج کردن مخاطب ندارد، تا دست آخر نیز رسانه‌ها را متهم به انتشار خبر کذب نکنند.
حتی اگر فرض را بر اشتباه بودن آمار تعداد زندانیان بگذاریم و بپذیریم آمار زندانیان کشور کمتر از آمار اعلام شده از سوی رئیس سازمان امور اجتماعی کشور است، تقصیری متوجه روزنامه همدلی یا خبرگزاری‌هایی که این آمار را منتشر کرده‌اند، نیست؛ بلکه تقصیر متوجه مسئولی است که پشت تریبون آمار به زعم سازمان زندان‌ها غلط را به رسانه‌ها و افکار عمومی ارائه داده است.
اگر فرض را بر این بگذاریم که مسئول مربوطه این آمار را اعلام نکرده و خبر از بیخ‌وبن‌ کذب بوده است، باز در این میان تقصیری متوجه روزنامه همدلی که سازمان زندان‌ها در اقدامی غیرحرفه‌ای او را به انتشار اخبار کذب متهم کرده است، نیست. چرا که این روزنامه با استناد به آمار منعکس شده از خبرگزاری رسمی مبادرت به نوشتن گزارش خود کرده است.
فرض آخر این است که حتی اگر گمان شود که روزنامه‌نگار روزنامه همدلی یا به طور سهوی یا خدای‌ناکرده عمدی، آماری اشتباه از تعداد زندانیان از آستین خود بیرون آورده و آن را منتشر کرده است، اخلاق حرفه‌ای ایجاب می‌کند که مسئول روابط عمومی سازمان‌ها زندان‌ها یا هر شخصی که مسئولیت ارتباط با رسانه این سازمان را بر عهده دارد، طبق رویه و روال معمول جوابیه‌ای در واکنش به گزارش مذکور را به روزنامه همدلی ارائه دهد و از آن روزنامه بخواهد که در صفحه مربوطه به چاپ برسانند نه در یک اقدام کاملا غیرحرفه‌ای و خلاف عرف و رویه معمول، این موضوع را در بوق و کرنا کنند و جوابیه را در رسانه‌ای دیگری منعکس کنند و دست آخر خود زیر سوال بروند.
روزنامه همدلی ضمن اعتراض به سازمان زندان‌ها در متهم کردن این روزنامه به انتشار به زعم آنها خبر کذب، مسئول مربوطه را دعوت می‌کند یک بار دیگر نه تمام گزارش «زندانیان، هر روز بیشتر از دیروز» را بلکه پاراگراف اول این گزارش را بازخوانی کند. بدون تردید با خواندن مجدد این گزارش قضاوت متفاوت‌تری را نسبت به آن خواهد داشت.
امید است افرادی که بر مسند روابط عمومی یا ارتباط با رسانه‌ها در سازمان‌ها و ادارات مختلف تکیه زده‌اند، ضمن دقت بیشتر و دوری از اقدامات عجولانه، به دانش این رشته مجهز باشند یا مجهز شوند، تا کم‌سوادی یا ناآشنایی برخی از آنان از روندها و رویه‌های معمول به تقابل آنان با رسانه‌ها نینجامد و همچنین امیدواریم همکاران رسانه‌ای نیز ضمن دوری از سیاه‌نمایی بیان واقعیت‌ها را سرلوحه کار خود قرار دهند تا ارتباط این دو طیف که می‌تواند ارتباطی سازنده و در جهت پیشرفت جامعه باشد، به تقابل و رویارویی که حاصلی به جز بدگمانی و بی‌اعتمادی ندارد، منجر نشود.