روزنامه ابتکار

به مناسبت «روز کارمند» وضعیت این قشر از جامعه در شرایط اجتماعی و اقتصادی امروز بررسی شد

دو روی سکه «کارمند» بودن
گروه جامعه: کارتون‌های مجله «گل‌آقا» را به یاد دارید؟ همان‌ها که مردی لاغر، با سبیل و ته‌ریش، کت وارفته‌ای به تن، که گاه به تنهایی و گاه به همراه «قشر آسیب‌پذیر»، نماینده مردمی با سطح اقتصادی متوسط رو به پایین بود و همیشه «غول»های گرانی و تورم، صاحبخانه و بقال و میوه‌فروش، برای حقوق و عیدی‌اش کمین کرده بودند، در آن‌ها به تصویر کشیده می‌شد. شاید حالا که سال‌ها از بسته شدن خودخواسته گل‌آقا می‌گذرد، این سوال در ذهن بسیاری باشد که کارمندها این روزها در چه حالی هستند؟
سوم شهریور هر سال، همزمان با روزهای ابتدایی هفته دولت، «روز کارمند» نامگذاری شده است. در تعارف اداری آورده‌اند «کارمند کسی است که به صورت پاره‏وقت یا تمام‏وقت و یا قراردادی موظف به انجام فعالیت فکری در سیستم اداری شرکت یا سازمانی است و در ازای فعالیت خود حقوق ثابتی را دریافت می‌کند». با این که بر اساس این تعریف، بسیاری از کارکنان بخش خصوصی، «کارمند» دانسته می‌شوند، اما هم در عرف عمومی و هم به دلیل ادبیات حقوقی قانون کار و بیمه‌ای سازمانی مثل تامین اجتماعی که بیمه بخش اعظم کارکنان بخش خصوصی را بر عهده دارد و برای آن‌ها از تعبیر «کارگر» استفاده می‌کند، لفظ «کارمند» غالبا به کارکنان بخش‌های دولتی و سایر نهادهای حاکمیتی اطلاق می‌شود.
البته از دیدگاه فلسفه و جامعه‌شناسی اقتصادی، «کارمند» بودن، حاصل نگاه نظام سرمایه‌داری دانسته می‌شود و در دیدگاه‌های چپگرا، جامعه کار، تنها به دو دسته «کارگر» و «سرمایه‌دار» تقسیم شده است. در واقع رشد نظام سرمایه‌داری باعث شد کسانی که اغلب بر اساس سواد و تحصیلات و نه صرف مهارت وارد کار شده و به جای کارهای یدی و بدنی، به کارهای فکری و دفتری اشتغال دارند، کارمند نامیده شده و طبقه جدید و مجزایی برایشان تعریف شود. بر این اساس، نظام پرداخت حقوق و ارتقای شغلی متفاوتی نیز برای کارمندان نسبت به کارگران لحاظ شده است.


نگاه جامعه به وضع کارمندها
علی‌رغم این تفاوت‌ها، از یک سو نمی‌توان الزاما فاصله وضعیت اقتصادی کارگر و کارمند را در بازار کار امروز خیلی زیاد دید و از سوی دیگر، طیف شرایط اقتصادی کارگران نیز از همان «قشر آسیب‌پذیر» مورد اشاره گل‌آقا تا مدیران رده‌های بالاتر که حتی بعضا «نجومی‌بگیر» نیز هستند، گسترده است. در نتیجه، هر چند ممکن است که گاه کارگری، از برخی کارمندان حقوق بیشتری بگیرد یا کارمندانی باشند که حقوق بسیار بالایی داشته باشند، باز هم عرف جامعه، تعبیر «زندگی کارمندی» را زندگی طبقه متوسط طبقه‌بندی می‌کند.
در عین حال کارمند بودن، به دلیل ثبات شغلی مناسب، حقوق ثابت و اغلب به‏موقع، امکانات جانبی و ارتقای شغلی عمدتا ضابطه‌مند، شغلی خوب تلقی می‌شود. مثلا همین که به عنوان ضامن وام‌های بانکی، ضمانت یک کارمند دولتی، بر ضمانت سایر اقشار رجحان دارد، نشان می‌دهد که ثبات این شغل، چقدر مورد توجه جامعه است. کارمندان، به عنوان قشری تحصیل‌کرده و دارای شرایط ثبات شغلی و اجتماعی، جایگاه قابل قبولی در جامعه برای خود می‌بینند.
نیک و بد کارمندی
کارمند بودن خوب است یا بد؟ نظرها درباره این موضوع متفاوت است. می‌توان از بیرون برای این موضوع ردیف‌های مختلفی را بیان کرد، اما شاید پاسخ به این سوال از زبان کارمندها و خانواده‌هایشان جالب توجه باشد.
محمدعلی، کارمندی که 14 سال از عمر کارمندی‌اش می‌گذرد، در این باره می‌گوید: «کارمند بودن به خاطر ثباتی که دارد، تا حدی خیال آدم و خانواده‌اش را راحت می‌کند. به قولی می‌دانی یک آب باریکه‌ای هست. این شرایط برای آدم محافظه‌کاری مثل من که چندان اهل ریسک نیستم، مناسب است». وی ادامه داد: «در این شرایط می‌توانم بهتر برای آینده‌ام برنامه‌ریزی‌کنم؛ می‌دانم که روند ارتقای شغلی و حقوقم چطور است و می‌دانم که دقیقا کی بازنشستگی‌ام از راه می‌رسد؛ همه این‌ها خوب است». محمدعلی اضافه می‌کند: «البته کار کارمندی چالش‌هایی هم دارد. مثلا هیچ‏وقت حقوقت از یک حدی بالاتر نمی‌رود و این یعنی تورم و گرانی می‌تواند روی زندگی‌ات اثر زیادی بگذارد. یا فرآیندهای ارتقای شغلی همیشه آن طور که از نظر قانونی انتظار داری نیست و گاهی عوامل دیگری هم در آن دخیل می‌شود. به علاوه مثلا اگر کارمندی باشی که به کارت اهمیت می‌دهی، همیشه در مقابل آن کارمندانی که باعث آن آمارهای راندمان پایین کار کارمندی در ایران می‌شوند، احساس خسران می‌کنی؛ چون در آخر ماه خبر از تفاوت حقوق معناداری نیست یا الزاما ارتقای شغلی‌ات ارتباطی به کار بیشتری که نسبت به دیگری کرده‌ای، ندارد».
بابک، کارمندی بازنشسته که 42 سال از عمرش را کارمندی کرده است، در این باره می‌گوید: «سال‌های سال روی یک برنامه منظم زندگی کردن به زندگی آدم نظم می‌دهد. همیشه می‌گویم کارمندی یعنی می‌دانی که چه ساعتی و چه روزی کجا هستی. خوب یا بد بودن این ویژگی بسته به آدمش دارد؛ فرزند خود من ترجیح می‌دهد از نظر ساعت کار آزاد باشد. این است که به قول خودش فریلنسری کار می‌کند و روز می‌خوابد و شب‌ها بیدار است. او قطعا با کارمندی کنار نمی‌آید». وی ادامه می‌دهد: «کارمندی آدم را محافظه‌کار و محتاط می‌کند. تو همیشه می‌دانی که کی و چقدر حقوق می‌گیری و از چه زمانی حقوقت چقدر افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه سعی می‌کنی به اندازه جیبت خرج کنی و برنامه‌ریزی کنی. با این حال این وضعیت باعث می‌شود که مثلا خانواده خودم درباره نگرفتن تصمیم‌های ریسک‌دار، گلایه کنند. مثلا شاید زمانی می‌توانستم خانه‌ای بخرم و به دلیل حساب و کتاب قسطش نخریدم و اگر خریده بودم، شاید حالا وضعیت اقتصادی خانواده بهتر بود. البته شخصا احساس ضرر نمی‌کنم و می‌گویم همین که دستمان به دهانمان می‌رسد، خدا را شکر. اما به هر حال اطرافیانی که این ریسک‌ها را کرده‌اند، گاه وضعشان خیلی بهتر بوده است». بابک یادآور می‌شود: «البته در میان کارمندان هم داشتیم همکارانی را که در کنار کار کارمندی، برای خود به قولی بیزنس راه می‌انداختند. مثلا همکارانی داشتم که بساز و بفروش بودند یا مغازه داشتند. اما اغلب این افراد در واقع کارمندی را یک حاشیه امن و مطمئن می‌دیدند و چون قوانین کارمندی دولتی از نظر اخراج یا قطع همکاری، سفت و سخت هستند و به ندرت کارمندی اخراج می‌شود، خیالشان از کارشان راحت بود و بدون این که فشار زیادی به خود بیاورند، به کارهای دیگرشان می‌رسیدند». وی در پایان اضافه می‌کند: «شرایط در سال‌های اخیر به‏ویژه برای بازنشسته‌ها سخت شده است و گاهی ما هم فکر می‌کنیم شاید باید مثل برخی از این همکاران اندوخته بیشتری در حاشیه حقوقمان جمع می‌کردیم! البته آدم سر راحت بر زمین می‌گذارد وقتی می‌داند حقوق سالم و حلال به خانه برده، اما می‌شناسم همکاران سالمی را که اکنون به دلیل همین سلامت کاری و وضعیت اقتصادی جامعه، در تنگنا هستند. شاید بازنگری در استخدام‌ها و فرآیندهای شغلی بتواند این وضعیت را بهبود دهد».
بهزاد، 29 ساله که به گفته خودش، همه خاندانش جز او کارمند بوده‌اند نیز در این باره می‌گوید: «من به انتخاب شغلی پدر، عموها، عمه و پدربزرگم احترام می‌گذارم. آن‌ها دلشان خواسته کارمند باشند. قطعا این کار خوبی‌هایی هم دارد. اما من فکر می‌کنم که کارمندی زندگی پر از روزمرگی و بدون هیجانی است». او اضافه می‌کند: «بازار آزاد هم چالش‌های خودش را دارد، اما من سر و کله زدن با این چالش‌ها و تجربه این فراز و نشیب‌ها را مثل خون برای زندگی لازم می‌دانم. این هیجان سر و کار داشتن هر روز با یک اتفاق جدید و بازخورد مستقیم و آنی موفق بودن یا شکست خوردن، برایم جالب است». بهزاد که پس از مدتی کار در مشاغل گوناگون بخش خصوصی و حتی بازار، در حال حاضر پایه‌های یک استارت‏آپ را هم گذاشته است، می‌افزاید: «کارمندی هیچ وقت نمی‌تواند به فردی جسارت و جرئت کافی راه‌اندازی بیزنس شخصی را دهد. تو همیشه داری برای دیگران کار می‌کنی و دیگران برای تو تصمیم می‌گیرند. آن وقت است که مثلا همیشه نسبت به بی‏عدالتی‌ها نسبت به کارت شاکی هستی، از حقوقت شاکی هستی. اما وقتی برای خودت کار می‌کنی، مسئولیت همه چیز مربوط به خود توست». او در پایان می‌گوید: «خوشبختانه من تا به حال در کارهایی که کردم موفق بوده‌ام. توانسته‌ام آن چه پدرم در طول 30 سال کار به دست آورده را در طول همین 10-15 سال به دست بیاورم. البته زمین هم خورده‌ام، اما باز هم بلند شده‌ام و الان راضی هستم. می‌دانم که پدرم و بقیه خانواده که کارمند بوده‌اند، به اندازه خودشان زحمت کشیده‌اند، اما وقتی رنج‌هایشان و شرایطشان در وضعیت اقتصادی امروز را می‌بینم، خوشحالم که راهشان را ادامه ندادم».
به هر حال خوب یا بد، کارمندی بخش مهمی از بازار مشاغل امروز است و نمی‌تواند جامعه کار را بدون آن متصور شد. خوب و بد کارمندی، تا حد زیادی به محل کار و البته خوبی و بدی خود کارمندان و البته مدیران بازمی‌گردد. هر چند شرایط برای کارمندان تا حد زیادی تابع تصمیم‌های کلان و شرایط عمومی جامعه است، اما انتخاب با خودتان است که کجای این جغرافیای کاری باشید.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
به مناسبت «روز کارمند» وضعیت این قشر از جامعه در شرایط اجتماعی و اقتصادی امروز بررسی شد جهانبخش محبی‏نیا طرحی نو دراندازیم چه عواملی بر قهر مردم با صندوق رای تاثیرگذار خواهند بود؟ خطر بیخ گوش انتخابات «ابتکار» دلایل رشد نرخ تورم در سال جاری را بررسی می‌کند از تورم 10 درصد تا تورم 42 درصد «‌ابتکار» در گفت‌و‌گو با یک کارشناس مسائل خاورمیانه بررسی می‌کند اهداف اسرائیل از حمله به عراق و پیامدهای آن فعلا برنامه‌ای برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی وجود ندارد کاهش قیمت‌ها با ثبات نرخ ارز رئیس نوزدهمین جشنواره ملی چاپ ایران: برگزاری جشنواره رفتاری از سر عادت و روزمرگی نیست حسن روحانی در تجدید میثاق هیئت دولت با آرمان‌های امام راحل: تضعیف دولت کسی را تقویت نمی‌کند سیدحسن خمینی: امروز روز حمایت بیشتر از دولت و خدمت بیشتر به مردم است ظریف در گفت‌و‌گو با یورونیوز: توقف گام‌های هسته‌ای ایران تنها در‌صورت بازگشت اروپا به تعهداتش خواهد بود ستاد ملی مبارزه با نفوذ فرمانده کل سپاه: مردم به نظام امیدوارند حقوق عامه؛ زیربنای عدالت جامع و‌ همگانی