روزنامه همدلی
1398/07/06
دستاوردهای روحانی از نیویورک توپ مذاکره در زمین آمریکا
همدلی| «بنا به مسئولیت تاریخی کشورم در حفظ امنیت، صلح، ثبات و پیشرفت در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز، همه کشورهایی را که از تحولات خلیج فارس و تنگه هرمز متاثر می‌شوند به «ائتلافِ امید»HOPE یعنی«ابتکار صلح هرمز» (Hormoz Peace Endeavor) دعوت می‌کنم.»این بخشی از سخنان حسن روحانی رییس جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل متحد است. روحانی امسال با طرحی جدید و متفاوت راهی نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل شد. ابتکار صلح امید خلاصه طرح روحانی برای جهانیان بود. طرح روحانی در حالی ارایه شد که طی ماه های گذشته خاورمیانه مرکز توجه کشورهای مختلف جهان بوده است. بویژه آنکه آمریکایی ها سعی کردند ایران را متهم به ناامن سازی این منطقه مهم نفت خیز جهان کنند. اما حالا روحانی در نیویورک با وجود همه تحریم های ظالمانه علیه ایران پارا فراتر گذاشت و ایران را مبتکر اصلی صلح و امنیت برای خاورمیانه معرفی کرد.
روحانی در تشریح طرح خود در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: هدف «ائتلاف امید» ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان حوزه تنگه هرمز، و تفاهم متقابل و روابط صلح آمیز و دوستانه میان ایشان است. این ابتکار حوزه‌های مختلف همکاری مانند تامین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع از و به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را در بر می‌گیرد. ائتلاف امید بر پایه اصول مهمی همچون پایبندی به اهداف و اصول ملل متحد، احترام متقابل، منافع متقابل، جایگاه برابر، گفتگو و تفاهم ، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، خدشه‌ناپذیریِ مرزهایِ بین‌المللی، حل و فصلِ مسالمت‌آمیزِ تمامیِ اختلافات و از همه مهم‌تر دو اصلِ بنیادینِ عدم تجاوز و عدم دخالت در امور داخلی یک‌دیگر قرار دارد. حضورِ سازمانِ ملل متحد برای ایجادِ یک چترِ بین‌المللی در حمایت از ائتلاف امید نیز امری ضروری است.
اما این تنها دستاورد حسن روحانی از سفر به نیویورک نبود. رییس جمهوری در این سفر طی ۱۵ دیدار دیپلماتیک تلاش کرد مانع هدف آمریکایی ها در انزوای ایران شود. دیدارها و مذاکراتی که محدود به کشورهای آسیایی نشد و کشورهای مختلفی نیز از قاره اروپا از جمله انگلستان و فرانسه رایزنی های چندباره ای را با هیات ایران داشتند.
از جمله نکات حایز اهمیت دیدارهای رئیس‌جمهوری با سران تروئیکای اروپایی، حضور آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در محل اقامت حسن روحانی و دیدار با او بود؛ این اولین دیدار مرکل با یک رئیس جمهوری ایران از زمان به قدرت رسیدن او در سال ۲۰۰۵ است. دیدار صدراعظم آلمان با رئیس جمهوری کشورمان از جمله ملاقات‌های از قبل تنظیم نشده‌ای بود که بنا به درخواست طرف مقابل انجام شد.
امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه نیز که در بدو ورود روحانی به نیویورک با وی دیدار کرده بود پیش از آغاز دیدار بوریس جانسون نخست وزیر انگلستان با رئیس جمهوری کشورمان، مجدداً با حضور از پیش برنامه ریزی نشده در محل اقامت روحانی، گفت‌وگویی کوتاه با او و جانسون انجام داد.
رئیس‌جمهوری در ادامه برنامه‌های خود با سران 4 کشور اروپایی دیگر شامل اسپانیا، سوئیس، سوئد و ایرلند نیز دیدار کرد. در این دیدارها طرفین به تبادل نظر درباره موضوعات دو جانبه و بین‌المللی پرداختند.
جلوگیری از بدتر شدن شرایط
صادق زیبا کلام استاد دانشگاه درباره دستآوردهای سفر روحانی به نیویورک به خبرنگار روزنامه همدلی می گوید : در شرایطی که آمریکا با تمام توان تلاش می کند ایران را تحت فشار بگذارد و در حالی که برخی کشورها نیز با توام توان مالی خود نیز درصدد برآمدند آتشی در منطقه بر‍افزوند سفر روحانی به نیویورک یک دستآورد مهم داشت آن هم اینکه نگذاشت شرایط بدتر شود. آقای روحانی تلاش کرد از فضاسازی هایی که آمریکا علیه ایران کرده بود جلوگیری کند و درباره مواضع ایران در افکار عمومی جهان روشنگری کند. آقای روحانی برخلاف برخی از روسای جمهوری قبلی ایران که در نطق خود به برخی از کشورهای غربی توهین می کردند با ادبیاتی فاخر درصدد تبیین مواضع ایران برآمدند و روشنگری کردند.
زیباکلام معتقد است که روحانی با دیدارهای مختلف در حاشیه سازمان ملل متحد تلاش کرد تا از اتحاد علیه ایران جلوگیری کند و درخواست های سران کشورهای مختلف غربی خود گواهی بر این موضوع است.
این استاد دانشگاه می گوید: ایشان گفتند که ما باهیچ قدرت و کشوری سر جنگ نداریم و اگر حداقل از انتظارات برآورده شود ما حاضر به گفت وگو نیز هستیم.
مانع مذاکره
پیش از سفر حسن روحانی به نیویورک به کرات آمریکایی ها توپ مذاکره را به زمین ایران انداخته بودند. دونالد ترامپ مدعی بود که این ایران است که انگیزه ای برای مذاکره ندارد. اما روحانی بازی را به نفع ایران تغییر داد. رییس جمهوری تلاش کرد تا نشان دهد مانع اصلی مذاکره آمریکا است. روحانی بعد از بازگشت سفر خود از نیویورک در فرودگاه مهرآباد اعلام کرد: مانع مذاکره آمریکا است و کسی که نمی خواهد مسئله حل بشود آمریکا است و گرنه ایران به خاطر منطق و استدلال خود هیچ زمان از مذاکره فرار نمی کند ترسی هم از مذاکره ندارد.
روحانی افزود: آنها به صراحت گفته بودند که ما کل تحریم را بر می داریم اما شکل این کار قابل قبول نبود، اینکه در فضای تحریم و در بقای تحریم و در فضای مسموم فشار حداکثری، حتی در قالب ۱+۵ بخواهیم مذاکره کنیم کسی نمی تواند پیش بینی کند پایان و نتیجه این مذاکره چه خواهد بود.
رئیس جمهوری افزود: به سران کشورهای اروپایی گفتیم اگر یک فضای آزاد و عادلانه ایجاد شود ما برای مذاکره آماده ایم. به سران اروپا که می‌پرسیدند چه زمانی برای مذاکره و جلسه ۱+۵ آماده هستید، اعلام کردیم «همین یک ساعت آینده»؛ شما این فضا را درست کنید این فضای مسموم و سم را بردارید ما یک ساعت آینده برای حضور در جلسه ۱+۵ آماده ایم.
روحانی افزود: برخی از مقامات اروپایی می گفتند « ما می نویسیم و به شما می دهیم که این کار حتما تحقق پیدا می کنند.»
وی گفت: ما این بهانه را از آنها گرفتیم که می گفتند «ما برای مذاکره آماده ایم و ایران برای مذاکره آماده نیست» ما به صراحت به آنها گفتیم ما برای مذاکره آماده هستیم، اما نه در فضای تحریم و فشار.
وی تصریح کرد: به نظر من ضروری بود یک بار هم در مصاحبه، هم در دیدار و گفت و گو با سیاسیون به طور خیلی روشن و واضح توضیح بدهیم که مانع مذاکره آمریکا است، کسی که نمی خواهد مسئله حل بشود آمریکا است، وگرنه ایران به خاطر منطق و استدلال خود هیچ زمان از مذاکره فرار نمی کند و ترسی هم از مذاکره ندارد.
روحانی بیان کرد: این موضوع در آنجا مطرح و القاء شده بود که همه مشکلات بر سر (به تعبیری) لجبازی طرف ایرانی است و آمریکا آماده مذاکره است و بر مذاکره اصرار هم دارد و مقامات آمریکا به همه سران اروپا و غیر اروپا پیام دادند که «ما آماده مذاکره هستیم.»
وی گفت: قبلاً سران آمریکا میگفتند «مذاکره دو جانبه باشد یعنی دو رئیس‌جمهوری ایران و آمریکا باهم مذاکره کنند». جمهوری اسلامی ایران بارها این را رد کرده بود و گفتیم اگر قرار است مذاکره ای باشد باید در قالب ۱+۵ مذاکره کنیم، که آنها گفته بودند می خواهیم در قالب ۱+۵ مذاکره کنیم.
رئیس جمهوری ادامه داد: اتفاقاً سه کشور از گروه ۱+۵ قدیم و ۱+۴ فعلی، یعنی صدر اعظم آلمان، نخست وزیر انگلیس و رئیس جمهوری فرانسه هم بودند، و همگی اصرار داشتند این جلسه برقرار شود و آمریکا هم که می گوید که تحریم را بر می دارد.
رییس جمهور خاطرنشان کرد: در خصوص این موضوع، ضرورت داشت که افکار عمومی و مجامع بین‌المللی آن را بدانند ضمن اینکه آن را برای دبیر کل سازمان ملل هم به تفصیل توضیح دادم.روحانی در ادامه با اشاره به اینکه چنین مطرح شده بود که همه مشکلات بر سر لجبازی طرف ایرانی است و آمریکا آماده مذاکره است و نسبت به آن اصرار هم دارد،گفت: آمریکایی ها تقریباً به همه سران اروپایی و غیراروپایی پیغام داده بودند که ما آماده مذاکره‌ایم. درخواست آمریکا قبلاً این بود که مذاکره دوجانبه باشد یعنی دو رئیس جمهور با هم مذاکره کنند و بارها این موضوع را رد کرده بودیم. گفته بودیم اگر مذاکره هم باشد در قالب 1+5 خواهد بود و آنها هم گفتند که می خواهند در قالب 1+5 مذاکره کنند.
فرصتی که از دست نرفت
درباره فرصت مذاکره و دست آورد سفر روحانی حمیدرضا جلایی پور فعال سیاسی نوشته است: برخلاف ارزیابی‌های منفی که در رسانه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان از زبان کارشناسان میهمان انعکاس می‌یابد؛ به نظر من، تیم دیپلماسی ایران و روحانی با سخنانش در مجمع‌عمومی سازمان‌ملل از موضع اقتدار و عزت راه را برای «مذاکره» به مقصد تحریم‌شکنی با کشورهای غربی باز گذاشت (و همچنین، با طرح هرمز بر جلب همکاری با کشورهای عربی تاکید کرد).
در دو روز گذشته در نیویورک سران کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس با نشان دادن چماق به ایران (یعنی محکوم کردن ایران در انفجار آرامکو و نزدیک نشان دادن خود به آمریکا) برای ترامپ میانجی‌گری کردند تا روحانی را به مذاکره با ترامپ قبل از لغو تحریم‌ها ترغیب کنند.
در مقابل، خوشبختانه روحانی بر موضع اصولی خود و حاکمیت (یعنی اول برداشتن تحریم و بعد مذاکره) ایستادگی کرد و درعین‌حال، در سخنرانی رسمی‌اش و همچنین در فعالیت تیم دیپلماسی‌اش راه را برای دیپلماسی و مذاکره با کشورهای۵+۱ باز گذاشت. ممکن است گفته شود روحانی چون رسما با ترامپ دست نداد و گفت‌وگو نکرد، «فرصت نیویورک» را برای مذاکره و تحریم‌شکنی از دست داد و ایران در آینده نزدیک به‌خاطر عدم تحریم‌شکنی بر مشکلات اقتصادی و داخلی‌اش افزوده خواهد شد.
به نظر من، این گفته و ارزیابی به سه دلیل درست نیست:اول اینکه اگر ابتدا همه یا بخشی از تحریم‌ها از سوی ترامپ برداشته نشود، هیچ ضمانتی نیست که ترامپ به تعهدش برای رفع تحریم‌ها بعد از مذاکره عمل کند (اینجا نشان می‌دهد ایران به درستی از تجربه دیپلماسی تبلیغاتی کره شمالی و ترامپ درس گرفته است). لذا اگر ترامپ اول تحریم شکنی نکند، این می‌تواند بعدا برای ایران و دولت روحانی یک دستاورد منفی تلقی شود.
دلیل دوم اینکه روحانی در مواضعش راه مذاکره را مسدود نکرد و این راه می‌تواند در روزها و ماه‌های آینده از موضع اقتدار دنبال شود، تا اول تحریم‌ها برداشته شود.
دلیل سوم اینکه درست است که موقعیت اقتصادی ایران در مجموع خوب نیست (یا همان روند تداوم رکود-تورمی که فقرزا است)، ولی ایران و حاکمیت و دولت روحانی در یک سال گذشته به‌رغم «شدت تحریم‌ها» نشان داده‌اند قادرند بحران‌های اقتصادی را کنترل کنند.
خوشبختانه شاخص‌هایی مانند ذخائر ارزی، کنترل نرخ ارز، رساندن مایحتاج عمومی به دست‌مردم، ایجاد اشتغال در شش ماه گذشته و... نشان می‌دهد وضع اقتصادی امسال به نامناسبی سال گذشته نیست.لذا ایران از لحاظ اقتصادی نیز در موقعیتی است که بتواند مذاکره خود را با ترامپ از موضع «اول رفع تحریم» به پیش ببرد. خلاصه اینکه راه‌حل مشکلات کنونی دیپلماسی ایران به مذاکره با دولت ترامپ و کشورهای غربی از موضع اقتدار و عزت نیاز دارد و تیم دیپلماسی ایران تاکنون همین مسیر را طی کرده و امید است با حفظ هماهنگی در حاکمیت همین مسیر تا «تحریم‌شکنی» ادامه پیدا کند.
سایر اخبار این روزنامه
گزارش همدلی از محدودیت اماکن آموزشی برای معلولان رنج مضاعف
ارزیابی «همدلی» از راهکارهای کارشناسی برای اصلاح ایرادات قانون جدید تجارت لایحه‌ای به بلندای یک طومار
در دیدار جمعی از سیاسیون با رییس جمهوری اسبق مطرح شد؛ اصلاح طلبان در تلاش برای تدوین راهبرد انتخاباتی
هومن قاسمی در نقد نظریه جامعه کلنگی محمدعلی همایون کاتوزیان: کلنگ دست کیست؟
دستاوردهای روحانی از نیویورک توپ مذاکره در زمین آمریکا
رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری: امنیت و آزادی باید برای همه باشد
ارزیابی «همدلی» از راهکارهای کارشناسی برای اصلاح ایرادات قانون جدید تجارت لایحه‌ای به بلندای یک طومار
کلانتری: هیچ رودخانه‌ای در شمال کشور موجود زنده ندارد
حباب نیم‌سکه به نزدیک صفر رسید
رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری: امنیت و آزادی باید برای همه باشد
گشایش مسیر‌های تازه در روابط دیپلماتیک تهران- ریاض
