درباره پیاده‌روی اربعین - بهروز پورسینا

سه روز دیگر، اقامه عزای اربعین حسینی است. اربعینی که زیارت امام حسین (ع) در آن، از نشانه‌های‌ صدق ایمان بر شمرده شده است. در خصوص اینکه مبنای زیارت اربعین به زیارت جابر سلام الله علیه در اولین چهلمین روز شهادت شهدای کربلا در گودال قتلگاه امام حسین(ع) و یاران با وفایش باز می‌گردد یا حضور کاروان اسرای کربلا و خاندان اهل بیت علیهم السلام در اربعین شهادت شهدای عاشورا اختلاف نظر وجود دارد اما در هر صورت، بزرگداشت اربعین شهادت امام حسین (ع) از جمله مختصات و ویژگی‌های منحصر به فرد امام سوم شیعیان می‌باشد که درباره سایر ائمه علیهم السلام، وارد نشده است. دلیل این ویژگی در مباحث معرفتی و عرفانی تبیین می‌شود اما به لحاظ سیاسی، اربعین حسینی ضامن حفظ پیام عاشورا در طول تاریخ بوده است. اهمیت حفظ پیام عاشورا به اندازه اهمیت خود دین مبین اسلام است زیرا اگر قیام امام حسین(ع) نبود از دین مبین اسلام اثر و آثاری باقی نمی‌ماند و به فرمایش پیامبر اکرم(ص)، حسین منّی و انا من حسین.
در مورد ریشه پیاده‌روی و راهپیمایی اربعین نیز لازم است بدانیم که از دوران امام باقر و امام صادق علیهم السلام روایت‌های صحیحی است دال بر اجرای این سنت از سوی برخی عشیره‌ها و قبائل عرب عراقی و حجازی. از آن زمان و البته با فراز و فرودهای بسیار تا دوران حاکمیت حزب بعث در عراق سنت پیاده‌روی اربعین ادامه داشته است. در دوران حاکمیت صدام بیشترین فشار بر شیعیان برای جلوگیری از اجرای سنت پیاده‌روی اربعین اعمال شد تا آنجا که برای مقابله با آن، شهید والا مقام آیت الله صدر احیاء و حفظ سنت پیاده‌روی اربعین را از واجبات شرعی اعلام کرده بودند. به هر تقدیر با سقوط صدام و حزب بعث در عراق، این سنت دیرینه توسط شیعیان عراق احیا شد تا آنجا که در کمتر از دو دهه، تعداد کسانی که در این اجتماع عظیم بشری از شیعیان و مسلمانان عراقی گرفته تا رهروان حسین(ع) از ایران و سایر نقاط جهان اقدام به احیای پیاده‌روی و راهپیمایی اربعین حسینی در طول حدود دو تا سه هفته از ایام ماه صفر می‌کنند به حدود ۲۱ میلیون نفر رسیده است. در همین راستا و در بیانات چند روز پیش مقام معظم رهبری پیرامون اهمیت راهپیمایی اربعین، نکات مهمی بیان شد که در بخشی از آن چنین فرمودند: «اربعین قوّت اسلام است، قوّت حقیقت است، قوّت جبهه مقاومت اسلامی است که این ‌جور اجتماع عظیم میلیونی راه می‌افتند به سمت کربلا، به سمت حسین، به سمت قلّه و اوج افتخار فداکاری و شهادت که همه آزادگان عالم باید از او درس بگیرند. از روز اوّل هم که اربعینی به وجود آمد، اهمّیّت اوّلین اربعین به همین اندازه بود. اهمیت اربعین اول این بود که رسانه پُرقدرت عاشورا است. از روز عاشورا تا روز اربعین -بنابر یک روایت روزی است که اهل  بیت برگشتند به کربلا- این چهل روز، چهل روزِ فرمانروایی منطقِ حق در میان دنیای ظلمانی حاکمیّت بنی‌امیّه و سفیانی‌ها بود. رسانه حقیقی [یعنی] فریاد زینب کبری، فریاد حضرت سجّاد؛ در کجا؟ در کوفه، در شام، در آنجایی که ظلمات محض بود؛ اینها بزرگ‌ترین رسانه بود. همین‌ها بود که عاشورا را نگه داشت، همین‌ها بود که عاشورا را به امروز رساند. تاریخ و ریشه این روز اربعین و ماجرای اربعین این است. آن روز اهل‌بیت (علیهم‌ السّلام) طوفانی به پا کردند با این حرکت چهل‌روزه؛ یک طوفان به پا شد در آن اختناق عجیب. در آن روزگار، اختناق این قدر است که دور‌وبر امام حسین، فرزند پیغمبر، نوه پیغمبر، جگرگوشه زهرای اطهر، ۷۲ نفر بیشتر باقی نمی‌مانند. در یک چنین روزگاری، ماجرای توابین را در کوفه به وجود آورد، مدینه را منقلب کرد، شام را منقلب کرد به طوری که رژیم سفیانی برافتاد؛ این حرکت عظیم اربعینیِ زینب کبری و اهل  بیت (علیهم‌ السّلام) بود».
 چند نکته اساسی
۱- حال که به برکت مقام الهی ابا عبدالله الحسین(ع) پیاده‌روی زیارت اربعین نه تنها احیاء شده بلکه به راهپیمایی عظیم آزادگان و مومنان بشری تبدیل شده است، از جمله ضرورت‌های حفظ این سنت بزرگ شیعی توجه به حفظ پایه مردمی بودن آن است. هر گونه حرکتی که شائبه دولتی شدن یا غیر مردمی شدن این سنت بزرگ الهی را موجب شود قطعا به تضعیف این حرکت الهی منجر می‌شود چرا که خونی که در رگ حیات این اجتماع بشری در جریان است نشات گرفته از دو عنصر است ولاغیر؛ عشق به امام حسین و اخلاص.


۲- هرگونه حرکتی برای معرفت‌افزایی در بین مردم ایران و سایر نقاط جهان نسبت به پیاده‌روی زیارت اربعین، به شرط داشتن حکمت، تدبیر و اخلاص بی تردید در راستای حفظ و احیای این سنت الهی است.
۳- صاحب این قلم خود توفیق شرف حضور یافتن در این پیاده‌روی را داشته است و به فضل الهی از این چشمه نور بی‌مانند الهی که بخش مهمی از آن در دیدار و زیارت شیعیان عراقی متجلّی شده است. شیعیان کم نظیر یا بی نظیری که خود را خادمین زائرین حسینی می‌دانند و عشق و اخلاص به امام حسین(ع) را معنا و روایتی بی همتا می‌کنند که در هیچ برهه دیگری نمی‌توان مشابه آن را یافت. با این حال، کارگزاران نظام در ایجاد بستر حرکت عظیم بشری از ایران به کشور همسایه یعنی عراق، تکالیف خاصی دارند که صرفا برعهده ایشان است. یکی از مواردی که در اجرای تکلیف کارگزاران باید مورد توجه قرار گیرد بخصوص در رسانه‌ای مانند صدا و سیما و منابر بزرگ دینی، توجه به این مهم است که در اجرای این مهم به لحاظ تکلیف شرعی کارگزارن یک دولت اسلامی- انقلابی، تدبیر برای عزیمت مردم به کشور دیگری در طول حدود ۳ هفته در تعداد یک میلیون، سه میلیون، پنج میلیون یا ده میلیون نفر کاملا تفاوت به لحاظ تکالیف شرعی وجود دارد و عدم درک و تدبیر درست می‌تواند ناهنجاری‌هایی را در پی داشته باشد که به هیچ وجه با اقامه و حفظ این سنت عاشورایی تتاسب ندارد. روز دوشنبه این هفته بود که در خبر‌ها آمده بود در نجف و کربلا با ازدحام جمعیتی که وجود دارد، شرایط خیلی عادی نیست؛  زائرانی که زودتر به کربلا و نجف رفته‌اند، زودتر بازگردند؛ ۴۹ زائر در عراق فوت شده‌اند که ۲۹ نفر از این تعداد در حوادث رانندگی فوت کرده‌اند و...؛ اینگونه اخبار نه در خور شأن و عظمت برگزاری پیاده‌روی اربعین حسینی است و زیبنده برای کارگزارانی که دست‌اندرکار برنامه ریزی برگزاری این اجتماع بزرگ بشری هستند.