روزنامه ابتکار
1398/07/25
انتقاد از دانشگاه به خاطر نرخ رو‌به‌رشد بیکاران تحصیل‌کرده چه کسانی مهارت را به دانشگاه‌ها می‌برند؟
زهرا داستانی«دانشگاه مهارت‌محور»، «اتصال دانشگاه به صنعت» و «اتصال دانشگاه به بخش خصوصی» از جمله مفاهیمی هستند که در یک دهه اخیر بارها از زبان مسئولان کشور شنیده شده است. مفاهیمی که در رویارویی با آمار روبه فزونی فارغالتحصیلان بیکار یا بیکاران تحصیل‌کرده ساخته و پرداخته شده و به عنوان تنها راه برون‌رفت از این وضعیت شناخته میشود. این مفاهیم اما تا به امروز در حد کلام و جملات دستوری باقی مانده و گامی جهت نیل به این اهداف برداشته نمی‌شود. گرچه که در این میان یک سوال قابل طرح است: «آیا دانشگاه به تنهایی می‌تواند زمینه‌های تحقق این اهداف را فراهم کند؟»
موج فارغالتحصیلان بیکار و فارغ‌التحصیلانی که هر‌ساله راهی بازار کار می‌شوند و حداقل شماری از آنها به جمع بیکاران تحصیل‌کرده می‌پیوندند، چند دهه‌ای است که به چالشی بزرگ برای ایران بدل شده است. جوانانی که نیروی جوانی‌شان در نبود کار و فرصتی برای بروز توانایی‌های‌شان به هدر می‌رود و همین جوانی به هدر رفته نه تنها خود مصیبتی بزرگ برای روح و روان آنها است، بلکه اقتصاد ایران را نیز از وجود نیروهای کار تازه نفس محروم می‌کند. در این میان و در این سال‌هایی که بر شمار بیکاران تحصیل‌کرده افزوده میشود، دانشگاه یکی از متهمان اصلی وجود این بیکاران معرفی شده است. جرم آن اما پرورش نیروهای کار ناکارآمدی است که مهارت لازم و به‌روزی برای ورود به بازار کار ندارند و تنها دارنده مدرک علمی هستند. مسئله‌ای که البته تنها مختص به دانشگاه نیست و ناکارآمدی نظام آموزشی در ایران در سایر بخش‌های آن نیز دیده میشود. با این حال اما بیکاران تحصیل‌کرده، قاعده‌های روتین معضل بیکاری در ایران را تغییر داده‌اند. بیکاری برای کسانی که سال‌ها وقت خود را در مراکز آموزشی برای آموختن مهارت‌های ورود به بازار کار صرف کرده‌اند و البته هزینه‌های مالی بسیاری را نیز متحمل شده‌اند، گران‌تر تمام میشود و از سوی دیگر این نیروهای تحصیل‌کرده تن به ورود به هر کاری را نمی‌دهند بنابراین دولت برای اشتغال آنها باید هزینه بیشتری متحمل شود. از این‌رو است که در چند سال اخیر مفاهیمی چون «دانشگاه مهارت‌محور»، «اتصال دانشگاه به صنعت» و اخیرا هم «اتصال دانشگاه به بخش خصوصی» از زبان مسئولان کشور به گوش رسیده است.
راه حل رئیس جمهوری برای حل معضل بیکاران فارغ‌التحصیل
آخرینِ این اظهار نظرها اما به سخنان دیروز حسن روحانی، رئیس جمهوری در مراسم آغاز سال تحصیلی در دانشگاه تهران باز‌می‌گردد. او در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه دانشگاه ما باید به دانشگاه مهارت‌محور تبدیل شود، گفته است: «علم پایه مهارت و پیشرفت در تمام امور است، اما علم باید در کنار مهارت و نیازمندی‌های جامعه برای به دوش گرفتن بار مسئولیت و اشتغال باشد.» وی ادامه داد: «شما ممکن است بگویید شغل کافی برای فرد تحصیل کرده نیست، در جای خود درست است؛ اما یک فارغ‌التحصیلی که مهارت دارد زودتر به شغل می‌رسد تا عالمی که علم را خوب می‌داند و در مغزش مطالب علمی انباشته شده است.» وی با انتقاد به شیوه آموزشی در دانشگاه‌ها بیان کرد: «این نکته‌ای که فرمودند علم در گذشته هر چند سال دو برابر می‌شد و امروز با گذشت هر چند روز دو برابر میشود درست است. پیشرفت علم سرعت دارد. در دانشگاه که کتاب همین امروز را درس نمی‌دهیم. حداقل برای سال قبل است. استادی هم که داریم دانشش به نسبت امروز عقب است. دانشجو را برای کی می‌خواهیم تربیت کنیم؟ همین امروز؟ دانشجو را برای آینده می‌خواهیم تربیت کنیم. کارمان مشکل است که دانشجو چند سال بعد نه تنها مشغول کار باشد، بلکه مدیر خوبی هم باشد.» رئیس جمهوری گفت: «باید دانشجویان‌مان را برای فردایی که بسیار متفاوت است آماده کنیم. در گذشته با اسب و شتر مسافرت می‌کردیم و الان ماشین داریم. جای اسب تندرو را ماشین گرفته که خوراکش هم یونجه نیست، بنزین می‌خواهد. جای کارگرها را ربات‌ها می‌گیرد. تحولات بسیار سریع است و بار مسئولیت ما بسیار سنگین شده است.» روحانی خاطرنشان کرده: «در برخی دانشگاه‌های اروپا مهارت استفاده از فضای مجازی را اولین اولویت گرفتن دانشجو می‌دادند. ز گهواره تا گور دانش بجوی شعری است که امروز بیش از دیروز به درد ما می‌خورد. اینکه ده سال پیش چه یاد گرفتیم کافی نیست. آنها یک پلت فرم است که ما را پیش می‌برد.» وی ادامه داد: «دانشگاه جایی است که برای ادامه و تنظیم فعالیت پژوهشی و دانشی باید فعال باشد. علم فروشی نکنید، اما پژوهش‌ها را بفروشید. کاری کنید که با ارزش بالا و والا در جامعه خودمان و دنیا عرضه شود.» رئیس‌جمهوری با اشاره به موضوع خودکفایی دانشگاه‌ها گفته است: «در آینده میشود دانشگاه به خودکفایی برسد. دانشگاه را باید به بخش خصوصی وصل کرد. بخش خصوصی آن کسی است که نیمه شب هم برای کسب درآمد بیرون می‌رود، منتظر صف و مشتری است اما کارمند ساعت کاری دارد و منتظر تمام شدن مشتری است. کار خصوصی و دولتی فرق دارد و ما باید دانشگاه را به بخش خصوصی نزدیک کنیم.»
آمارها درباره بیکاری فارغالتحصیلان چه می‌گوید؟
اما پیش از اینکه به چگونگی مهارت‌محور شدن دانشگاه‌ها و نحوه ارتباط دانشگاه با بخش خصوصی بپردازیم، بد نیست به آخرین آمار بیکاری و سهم فارغالتحصیلان از آن نگاهی بیندازیم. آماری که آخرین‌بار از سوی مرکز آمار منتشر شده نشان از نرخ ۱۲ درصدی بیکاری در پایان سال ۱۳۹۷ دارد که در مقایسه با سال ۱۳۹۶، با ۰.۱ درصد افزایش روبه‌رو بوده است. در این شرایط ایران با 3 میلیون و ۲۶۰ هزار بیکار مواجه است که بخشی از آنها را فارغالتحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند. بررسی وضعیت بیکاران از این حکایت دارد که در پایان سال گذشته ۳۸.۵ درصد آنها از فارغالتحصیلان آموزش عالی بودند که تعدادشان در مقایسه با سال ۱۳۹۶، ۱.۴ درصد افزایش یافته است. همچنین براساس آمار مرکز آمار و اطلاعات راهبردی، نرخ بیکاری در برخی از رشته‌ها به عنوان رشته دارای درصد بالای بیکار عنوان شده است که شاید کمتر کسی تصور کند در این رشته آمار بیکاری بالا است. آمار اعلام شده درباره ۱۲۵۰۰۵۷۱ نفر یعنی ۶۵۷۱۹۱۱ مرد، ۵۹۲۸۶۶۰ زن و در ۲۲ رشته دانشگاهی است؛ بر اساس این آمار رشته حفاظت محیط‌زیست با ۳۷.۵ درصد بالاترین نرخ بیکاری و رشته بهداشت با 7.8 درصد پایین‌ترین نرخ بیکاری را دارد. پس از رشته حفاظت محیط‌زیست، رشته‌های علوم کامپیوتر با ۳۳.۱ درصد، رشته علوم حیاتی (زیستی) با ۲۸.۴ درصد، رشته معماری و ساختمان‌سازی با ۲۶.۲ درصد، رشته علوم فیزیکی (طبیعی) با ۲۵.۷ درصد، رشته صنعت و فرآوری با ۲۵.۲ درصد و رشته حقوق با ۲۴.۱ درصد بیشترین نرخ بیکاری را دارند.بر اساس این آمار رشته‌هایی که کمترین نرخ بیکاری را دارند به ترتیب شامل رشته بهداشت با ۸.۷ درصد، رشته تربیت معلم و علوم تربیتی با ۹.۳ درصد، رشته خدمات امنیتی با ۱۰.۰ درصد، رشته خدمات حمل و نقل با ۱۰.۶ درصد، رشته دامپزشکی با ۱۳.۳ درصد و رشته علوم انسانی با ۱۴.۱ درصد نرخ بیکاری است. نکته قابل توجه در این آمار نرخ بیکاری در رشته مهندسی و حرفه‌های مهندسی است که علی‌رغم تقاضا و استقبالی که از این رشته وجود دارد نرخ بیکاری در آن ۲۱.۰ درصد است که نسبت به فارغالتحصیلان این رشته آمار بالایی است. رشته هنر در این آمار نرخ بیکاری ۲۳.۵ درصد را دارد که نشان‌دهنده نادیده گرفته شدن این رشته در جامعه و جایگاه آن است. رشته ریاضیات و آمار هم علی‌رغم اهمیتی که دارد دارای نرخ بیکاری ۱۵.۴ درصد است که در مقایسه با رشته‌های دیگر قابل چشم‌پوشی است.
چه کسی یا چه کسانی باید مهارت را به دانشگاه‌ها بیاورند؟
وجود رشته‌های مهندسی و هنری در میان رشته‌های بیکار‌پَرور در ایران هرچند این نظریه که فرصت اشتغال‌زایی برای فارغالتحصیلان رشته‌هایی که سر و کار بیشتری با مهارت‌آموزی دارند، بیشتر است را رد می‌کند اما از زمانی که «مهارت‌آموزی» به عنوان یکی از را‌ه‌حل‌های کاهش نرخ بیکاری در ایران مطرح شده، نظام آموزشی آن را به سوق دادن دانش‌آموزان به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای تعبیر کرده است. امری که افزایش شمار افراد جویای کار را در سال‌های آینده به دنبال خواهد داشت. حالا اما این نوک پیکان مهارت‌آموزی به سمت دانشگاه‌ها هدف رفته، امری که ابتدا باید زمینه‌های تحقق آن در دانشگاه فراهم باشد. آنچه رئیس جمهوری روز گذشته از آن تحت عنوان مهارت‌محوری در دانشگاه‌ها یاد کرده و از این طریق به دنبال هموار شدن مسیر برای ورود فارغالتحصیلان به بازار کاری است که بخش خصوصی برای آنها فراهم می‌کند و رهایی دولت از بند بیکاران دانشگاه رفته را به همراه دارد، در جهان از آنها تحت عنوان دانشگاه‌های نسل سوم یاد میشود. دانشگاه‌هایی که عموما کارآفرین و مبتنی بر کارآفرینی و حل مسائل جامعه با رویکرد علمی و نظام یافته در تعامل با محیط پیرامونی هستند. در دانشگاه نسل سوم، محور و ماموریت کانونی نظام دانشگاهی، کارآفرینی است. در تمامی گروه‌های علمی، آموزش کارآفرینی همسو با طبیعت و ویژگی هر گروه علمی و در گروه‌های فنی- مهندسی و پزشکی، آموزش کارآفرینی و توسعه مهارت بر مبنای نیازهای هر گروه و رشته علمی، باید مورد توجه باشد. اما برای شکل‌گیری این دانشگاه‌ها و بهره‌مندی از مزایا و مواهب آنها باید زمینه‌های لازم از جمله مهارت‌آموزی دانشجویان، اعضای هیئت علمی، مدیران و کارکنان نظام دانشگاهی در کانون راهبردها و سیاست‌های نهاد دانشگاه و آموزش عالی و همچنین به روز‌رسانی سرفصل‌های درسی فراهم شود و البته این کار تنها برعهده دانشگاه و وزیر علوم نخواهد بود، بلکه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز باید در این امر دانشگاه را همراهی کند و زمینه‌های قانونی لازم برای این کار را فراهم آورد. اما سخنان امری که خطاب به دانشگاه‌ها در راستای مهارت‌محوری در این چند سال بیان شده، هیچ گاه مخاطبان خود را مشخص نکرده و تا به امروز در حد حرف باقی مانده است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
انتقاد از دانشگاه به خاطر نرخ رو‌به‌رشد بیکاران تحصیل‌کرده
چه کسانی مهارت را به دانشگاه‌ها می‌برند؟
جلال خوش‌چهره
سرنوشت محتوم ارتش ترکیه
راهپیمایی اربعین؛ پیامآور صلح در منطقه
سیده فاطمه ذوالقدر
چه آینده‌ای در انتظار اقتصاد ایران است؟
اقتصاد در گرداب تورم
سیاست‌های غلط موجب مشکلات کشاورزی میشود
طرح الگوی کشت، حلقه مفقوده تولیدات کشاورزی
«ابتکار» برخی نمایشگاه‌های هنری هفته پیش رو را مرور می‌کند
هنر با طعم پاییز
«ابتکار» از رویکرد انتقادی اخیر رئیس‌جمهور گزارش می‌دهد
مبارزه در وقت اضافه
«ابتکار» سفر ولادیمیر پوتین به عربستان و امارات را بررسی می‌کند
نمایش قدرت تزار در خاورمیانه
ظریف در چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک ایران و آفریقای جنوبی:
صبر راهبردی ایران رو به پایان است
تشریح مواضع دولت درباره «پالرمو» توسط معاون حقوقی رئیس‌جمهوری
اگر به لیست غیر همکار بازگردیم هزینه‌ها را بالا‌تر برده‌ایم
لاریجانی:
آمریکا به بینزاکتی در سطح بینالمللی دامن می‌زند
تغیّر و تغییر سیاست خارجی آمریکا در مواجه با کردهای شمال سوریه
ارزیابی میدانی یک کارزار سیاسی – نظامی
راهپیمایی اربعین؛ پیامآور صلح در منطقه
سیده فاطمه ذوالقدر
