رئیس‌جمهوری چگونه به 18 میلیون خانوار ایرانی کمک خواهد کرد؟ تدبیر مبهم دولت!

کیمیا نجفی
مسائل اقتصادی و مشکلات معیشتی، این‌روزها دولت را با چالش جدی روبه‌رو کرده است. مدتی است که کام تعداد زیادی از افراد جامعه تلخ شده و طبقات متوسط و ضعیف جامعه با سختی‌های زیادی مواجه هستند و روزبه‌روز گذراندن زندگی برای‌شان دشوارتر می‌شود. با توجه به این مسائل می‌توان گفت که امروز مشکل اساسی کشور، مسائل، مشکلات و گره‌های اقتصادی است که بایستی پیش از هر چیز دیگر به دنبال راه‌حلی برای آنها بود. اما در این شرایط چه راهی می‌توان کلید مشکلات معیشتی افراد جامعه باشد؟
وقتی حرف از مشکلات اقتصادی به میان می‌آید، در ابتدا دشوار شدن معیشت افراد جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد، این در حالی است که اگر نگاهی کلی به مشکلات اقتصادی داشته باشیم خواهیم دید که دولت هم در این وضعیت با دردسرهای بی‏شماری دست و پنجه نرم می‌کند. کسری بودجه از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که این‌روزها دست‌ به گریبان دولت شده است. کسری بودجه و کاهش درآمدهای نفتی از جمله مباحثی است که طی ماه‌های اخیر در میان رسانه‌ها بسیار حاشیه‌ساز شد. حالا دولت برنامه‌هایی از جمله استفاده از منابع مالیاتی و به‌کارگیری پایه‌های جدید را برای جبران کسری بودجه در نظر دارد. اما اینکه این برنامه‌ها تا چه میزان و در چه زمان می‌تواند به کمک دولت بیاید خود جای سوال دارد. با توجه به این مسائل درحالی‏که دولت در سال جاری با کسری بودجه سنگینی مواجه است، دیروز حسن روحانی، رئیس‏‏جمهوری در جمع مردم رفسنجان از وعده کمک مالی جدید دولت به ۱۸ میلیون خانوار نیازمند از ماه آینده خبر داد. البته آنطور که گفته می‌شود هنوز مشخص نیست که وعده رئیس‌جمهوری مبنی بر کمک جدید مالی به ۱۸میلیون خانوار، چگونه و از کدام محل تامین خواهد شد.
رئیس‌جمهوری در این دیدار اعلام کرد: «ما در روزهای آینده طرحی اعلام می‌کنیم برای خانواده‌هایی که در فشار اقتصادی هستند. حدود ۲۴ میلیون و ۶۰۰ هزار خانوار در ایران داریم، وضع زندگی عده‌ای مناسب است و می‌توانند رو پای خود بایستند. اما اکثریتی هستند که باید به آ‌نها کمک کرد. حدود ۱۸ میلیون خانوار وضع‌شان طوری است که نیازمند کمک هستند، تلاش می‌کنیم از ماه آینده بتوانیم به این ۱۸ میلیون کمک کنیم. این طرح مهم دولت در سال 98 بوده که در روزها و هفته‌های آینده مشخصات آن برای مردم اعلام می‌شود».


دولت وعده حمایت از برخی اقشار را در حالی می‌دهد که این کمک نیاز به منابع مالی گسترده‌ای دارد و در شرایط فعلی باید دید همچین امکانی برای دولت فراهم است یا خیر؟ ابراهیم نکو، دبیر دوره نهم کمیسیون اقتصادی مجلس و کارشناس اقتصادی با اشاره به حرف‌های روحانی درخصوص کمک جدید مالی به ۱۸میلیون خانوار به «ابتکار» گفت: ما باید یک واقعیتی را بپذیریم و آن این است که از محبوبیت دولت فعلی به دلایل مختلفی‌ از جمله مسائل بین‌المللی و مشکلات داخلی رفته رفته کاسته شده است. به همین دلیل دولت سعی دارد تا مانده محبوبیت خود را حفظ کند و سعی می‌کند با اقداماتی ولو در قالب کمک‌‌های نقدی و غیرنقدی بتواند این مقبولیت و محبوبیت را تقویت کند. کشور اکنون با شرایط خاصی از جمله تحریم‌های بین‌المللی، کسری شدید بودجه، کاهش قدرت خرید مردم و... مواجه است و تزریق نقدینگی و یا کمک‌های اینچنینی نه‏تنها فایده‌ای نخواهد داشت بلکه منجر به افزایش فشارهای مالی دیگر، کاهش قدرت خرید مردم و کوچک‌تر شدن سفره‌ها خواهد شد.
وی در ادامه افزود: قاعدتا این میزان کمک‌ها و حمایت‌ها رقم‌های قابل توجهی خواهد بود، بنابراین این ارقام بزرگ نباید بدون پشتوانه کارشناسانه و بدون توجه به عوارض آن مورد استفاده قرار بگیرد، چراکه عوارض جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
نکو در بخش دیگری از صحبت‌هایش معیشت مردم را نیازمند ثبات اقتصادی دانست و در این‌باره گفت: ما باید توجه داشته‌ باشیم که مردم به دنبال گرفتن کمک‌های مالی از دولتمردان نیستند، بلکه به دنبال حفظ قدرت خرید خود بوده، به عبارتی دیگر مردم به دنبال این هستند که بتوانند به راحتی مایحتاج‌ زندگی خود را تامین کنند و تورم افزایشی نداشته باشد. با توجه به این مسائل درمی‌یابیم که ثبات اقتصادی بهترین کمک به مردم کشور است و اینگونه وعده‌ها سودی برای زندگی آنها نخواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه اکنون زمان مناسبی برای اینگونه اقدامات نیست، ادامه داد: دولت اینگونه وعده‌ها را به مردم می‌دهد با اینکه کسری شدید بودجه مانند مانعی بر سر راهش است. من معتقدم که اینگونه کمک‌ها عاقلانه نخواهد بود و نباید در زمانی صورت بگیرد که هنوز تکلیف بودجه سال جاری مشخص نیست و بودجه سال آتی هم دارای ابهاماتی است، بنابراین نباید در چنین شرایطی دست به اینگونه اقدامات بزند.
نکو در ادامه اظهار کرد: دولت باید در تلاش باشد تا بودجه با مشکل مواجه نشود‌، چراکه در آن‌صورت تامین نیازهای مردم چالش بزرگی خواهد شد. اکنون دولت شدیدا به درآمد نیاز دارد تا بتواند کسری بودجه سال جاری را جبران کند. حتی شنیده می‌شود که دولت به دنبال افزایش نرخ بنزین بوده و این نگرانی وجود دارد که در پی افزایش نرخ بنزین ما شاهد افزایش نرخ کالاهای دیگر نیز باشیم. بنابراین در این زمان چگونه می‌توان حرف از حمایت زد؟ من گمان می‌کنم این سخنان نه‏تنها جنبه کارشناسانه ندارد بلکه از روی احساسات برای به دست آوردن محبوبیتی دوباره بوده است.
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که آیا حذف یارانه سه دهک بالا می‌تواند منع تامین کمک‌های وعده داده شده باشد یا خیر، گفت: اینکه گفته شود دولت با حذف یارانه سه دهک بالا تصمیم کمک به 18 میلیون خانوار را دارد مردود می‌دانم‌، چراکه این رقم، رقم قابل توجهی نیست. متاسفانه ما در شرایط فعلی تنها مهره‌ها را جابجا می‌کنیم بدون آنکه اتفاق مبارکی رخ دهد. اکنون سیاست‌ها اقتصادی دولت باید کاهش نقدینگی در جامعه باشد و اینکه دولت از دهک‌ها بالای جامعه بگیرد و به طبقات پایین جامعه که تنها مصرف‌کننده هستند، تزریق کند اتفاق نامبارکی خواهد بود. گمان می‌کنم وعده دولت به چند نوبت سبد کالا ختم شود، البته باید اشاره کنم که اگر همین سبد کالا هم هدفمند نباشد و به‌صورت صحیح توزیع نشود خود دارای عوارضی خواهد بود و می‌تواند مشکلات دیگری را به وجود بیاورد.
نکو با بیان اینکه دولت باید یارانه دهک‌های بالای جامعه را به سمت تولید هدایت کند ادامه داد: اگر دولت درصدد حذف یارانه دهک‌های بالا باشد باید رقم آن را به سمت اشتغال و تولید هدایت کرده تا بتواند مشکل حاد جامعه که اشتغال‌زایی و ارتقا تولید است را حل کند. اگر قرار باشد دولت رویه دولت‌های قبلی را ادامه دهد باید بگویم که متاسفانه اقتصاد روی خوشی نخواهد دید و جامعه با چالش‌های بی‏شماری مواجه خواهد بود.
وی در پایان اظهار کرد: من معتقدم دولت نباید اینگونه وعده‌ها را در آستانه انتخابات می‌داد، از سوی دیگر دولت باید با شجاعت کامل بتواند جراحی بزرگی را در اقتصاد کشور داشته باشد، وگرنه مسکن‌های موقتی بلایی را بر سر اقتصاد می‌آورد که از دولت نهم تا‏کنون شاهد آن بوده‌ایم.