عمان ؛ ادامه تلاش‌هاي ميانجيگرانه

آرمان ملي- محمدحسين لطف‌الهي: در آستانه برگزاري نشست کميسيون مشترک برجام در وين، بار ديگر تحرکات سياسي 1+4 و کشورهاي ثالث افزايش يافته و برخي نيروهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي تلاش مي‌کنند تا به هر صورت ممکن از حيات توافق هسته‌اي حراست کنند. سيدعباس عراقچي، معاون سياسي وزارت امور خارجه به چين رفته و از مشورت با پکن و مسکو در راستاي موضوع کاهش تعهدات و همکاري‌هاي هسته‌اي خبر مي‌دهد. کشورهاي اروپايي با صدور بيانيه‌اي بر حمايت خود از ابزار مالي اينستکس تأکيد مي‌کنند و جمهوري اسلامي نيز رسما اعلام کرده که «درهاي ديپلماسي ايران به روي ميانجي‌ها و مذاکره‌کنندگاني که با احترام در خصوص کشورمان صحبت کنند باز است». در همين راستا، امروز دوشنبه وزير امور خارجه عمان به تهران مي‌آيد تا با محمدجواد ظريف ديدار و گفت‌وگو داشته باشد. عمان همواره يکي از اصلي‌ترين بازيگران منطقه‌اي در عرصه سياست و همچنين از مهم‌ترين ميانجي‌ها ميان تهران و ديگر کشورهايي است که به هر دليلي مذاکره مستقيم با آن‌ها براي تهران مقدور نيست. به رغم اين اهميت تاريخي عمان در مسأله ميانجي‌گري‌ها، آنچه بر اهميت سفر يوسف بن علوي به تهران مي‌افزايد، ديدار هفته گذشته او با مايک پمپئو و نقش او به‌عنوان ميانجي در ماجراي يمن و عربستان است. وزير امور خارجه ايالات متحده کمتر از يک هفته پيش، در توئيتي در اين باره مي‌نويسد: «ديدار خوبي با يوسف بن علوي، وزير خارجه عمان داشتم. از عمان به خاطر همکاري عليه تروريسم دولتي و همچنين تلاش براي رسيدن به راه حل سياسي در يمن سپاسگزارم». پمپئو در توئيت خود اشاره‌اي به ايران ندارد، با اين وجود برخي تحليلگران معتقدند سفر بن علوي بي‌ارتباط به ميانجي‌گري ميان تهران و واشنگتن نيست. ديويد ايگناتيوس، در 26 نوامبر در واشنگتن پست مي‌نويسد: يکي از مهم‌ترين موضوعاتي که اين روزها ميان ايران و آمريکا وجود دارد، مبادله زندانيان است که تاکنون از طريق سوئيس دنبال مي‌شد اما سفر بن علوي و ديدار او با پمپئو را مي‌توان نکته‌اي مهم در اين زمينه ارزيابي کرد. پيشتر نيز يک منبع آگاه از وزارت امور خارجه به ««آرمان ملي»» گفته بود «احتمال تبادل زندانيان ميان ايران و آمريکا وجود دارد». اين منبع آگاه تأکيد داشت که ايران حاضر نمي‌شود دو يا چند زنداني آمريکايي را در قبال آزادي يک زنداني آزاد کند اما امکان تبادل يک به يک زندانيان وجود دارد. ايران مي‌گويد محور رايزني‌ها ميان تهران و مسقط «مسائل منطقه و دوجانبه و همچنين ابتکار صلح هرمز» است. روزنامه کويتي الجريده پيش از اين به نقل از يک منبع عنوان کرده بود که «وزير خارجه عمان قرار است براي ابلاغ موافقت کشورش با ابتکار صلح هرمز به تهران سفر کند» اما بي‌شک برجام، تبادل زندانيان و برخي ديگر از مسائل ميان ايران و آمريکا از مهم‌ترين محورهاي رايزني ظريف و بن علوي است.
سيگنال مثبت تروئيکا
پس از چند روز پرتنش در عرصه ديپلماسي ميان ايران و اروپا، روز يکشنبه 10 آذر، تروئيکاي اروپايي برجام با ارسال يک سيگنال مثبت به ايران از تلاش براي عمل به تعهداتشان در اين توافق خبر دادند. در بيانيه‌اي که از وزارت امور خارجه انگليس منتشر شده، آمده است: فرانسه، آلمان و انگليس به‌عنوان سهامداران اصلي سازوکار حمايت از تبادلات تجاري ايران (اينستکس)، از تصميم دولت‌ کشورهاي بلژيک، دانمارک، فنلاند، هلند، نروژ و سوئد براي پيوستن به سهامداران اينستکس، به گرمي استقبال مي‌کنند. در ادامه اين بيانيه آمده است: اين اقدام به تقويت اينستکس منجر شده، نشانگر تلاش‌هاي اروپا براي تسهيل تجارت قانوني ميان اروپا و ايران بوده و نمودي آشکار از تعهد مستمر ما نسبت به برنامه جامع اقدام عمل مشترک مي‌باشد. اين بيانيه مي‌افزايد: ما بر آمادگي‌مان براي در نظر گرفتن تمامي مکانيسم‌هاي برجام، از جمله مکانيسم ماشه، به منظور حل کردن مسائل مربوط به اجراي تعهدات برجامي ايران، دوباره تاکيد مي‌کنيم. در بخش پاياني بيانيه ياد شده مطرح شد: ما کاملا به تلاش‌هايمان در راستاي حل‌وفصل ديپلماتيک [مسائل] در چارچوب برجام، کاملا متعهديم. علاوه بر اين، ژان ايو لودريان وزير امورخارجه فرانسه با انتشار پيامي در حساب کاربري خود در توئيتر به پيوستن شش کشور اروپايي به سازوکار اينستکس، نوشت: شش کشور اروپايي تصميم مهمي براي پيوستن به اينستکس اتخاذ کردند. اروپايي‌ها براي حمايت از برجام تعهدي محکم و استقلال عمل دارند. ما از ايران مي‌خواهيم تا به تعهداتش در اين توافق بازگردد.
مطالبه‌گري ايران


به‌رغم سيگنال‌هاي مثبت و منفي که طي هفته‌هاي گذشته شاهدش بوديم، موضع ايران طي اين مدت همواره ثابت بوده است. روز دوشنبه معاون وزيرخارجه کشورمان از برجام به‌عنوان دستاورد چندجانبه‌گرايي ياد کرد و گفت: برجام دستاوردي بين‌المللي است و کشورها نسبت به رعايت و حفظ آن مسئوليت دارند. سيدعباس عراقچي افزود: در حقيقت با اينکه خروج آمريکا از برجام و تامين نشدن منافع ايران به علت اقدام آمريکا، نقض آشکار آن بود اما ايران قبل از اينکه کاهش تعهدات خود را در برجام آغاز کند به مدت يک سال در برجام باقي ماند. وي تاکيد کرد کاهش تعهدات ايران در قالب برجام به معناي خروج ايران از اين توافقنامه نيست بلکه نجات اين توافقنامه است و براساس ماده 36 اين توافقنامه، طرف‌ها توانايي سازماندهي سازوکار حل اختلافات براي چنين مسائلي را دارند.