«‌ابتکار» تازه‌ترین تحولات سیاسی در لبنان را بررسی می‌کند از چالش انتصاب نخست‌وزیر تا بحران تشکیل دولت

محمدرضا ستاری
لبنان که تا پیش از این چندین ماه در گیر‌و‌دار انتخاب رئیس‌جمهوری و چالش‌های مرتبط با آن بود، اکنون پس از اعتراضات دامنه‌دار این کشور ناتوان از انتخاب نخست‌وزیر است.
در‌پی چند ماه اعتراضات فراگیر در لبنان که جرقه آن را افزایش مالیات بر مکالمه پیام‌رسان‌ها مانند واتس‌آپ زد، پس از کناره‌گیری سعد الحریری از نخست وزیری، این کشور اکنون علاوه بر چالش اقتصادی و اجتماعی، درگیر نوعی بحران سیاسی نیز است. البته این بحران سیاسی پس از به گروگان گرفته شدن سعد الحریری در عربستان و استعفای جنجالی او مزید بر علت شکاف سیاسی در این کشور بود؛ جایی که پس از هفته‌ها الحریری با میانجی‌گری تمامی گروه‌های لبنانی پس از سفر به پاریس به کشورش بازگشته و بار دیگر سکان هدایت دولت در لبنان را بر عهده گرفت.
سعد الحریری به دنبال چیست؟


در همین راستا و با تداوم اعتراضات خیابانی در لبنان، سعد الحریری علی‌رغم توصیه برخی جریان‌های سیاسی از سمت خود کناره‌گیری کرد و در حالی که گفته می‌شد بار دیگر قرار است با ترکیب جدیدی از یک کابینه تکنوکرات به راس دولت بازگردد، به ناگهان اعلام کرد که قصدی برای نخست‌وزیری مجدد ندارد. در این میان به ناگهان صحبت از حضور محمد الصفدی وزیر دارایی پیشین لبنان در پست نخست وزیری مطرح شد؛ امری که همان زمان اعلام شد که سعد الحریری در توافق با دو جریان امل و حزب الله از نخست وزیری او حمایت کرده و الصفدی قرار است یک دولت تکنو- سیاسی تشکیل دهد.
پس از این ماجرا و در حالی که گفته می‌شد توافق سه جریان بزرگ سیاسی لبنان بر سر نخست وزیری محمد الصفدی راهگشای برون‌رفت کشور از بحران سیاسی است، او پس از دیدار با جبران باسیل وزیر خارجه لبنان استعفای خود از پذیریش ریاست دولت در لبنان را عنوان و اعلام کرد که از تشکیل مجدد دولت توسط سعد الحریری حمایت می‌کند. به گفته ناظران اکنون بن بست تشکیل دولت در لبنان بر سر اختلافات در‌خصوص تشکیل یک دولت تکنو-‌سیاسی یا دولتی تکنوکرات است؛ مسئله‌ای که گفته می‌شود حزب‌الله و امل با تشکیل دولت تکنوکرات که مورد علاقه سعد الحریری است مخالف هستند.
در همان زمانی که صحبت از حضور محمد الصفدی برای تشکیل کابینه جدید در لبنان مطرح شد، پیش از استعفای او، روزنامه الاخبار لبنان گزارش داده بود: هنوز مشخص نیست که تمامی گروه‌های لبنانی با نخست وزیری الصفدی موافق باشند، زیرا در حالی که اعتراضات نسبت به این خبر بالا گرفته و برخی دیگر معتقدند که وی در مقام وزارت اقتصاد کارنامه موفقی از خود به جای نگذاشته است، مشخص نیست که اسم بردن از الصفدی آیا مانوری سیاسی از سوی سعد الحریری است یا خیر؟ زیرا در حالی که خبر نخست وزیری الصفدی با سکوت امل و حزب الله لبنان همراه بوده و تنها جریان المستقبل و جریان آزاد ملی توافق‌ها در این خصوص را تاکید کرده‌اند، احتمال دارد که این اقدام از سوی الحریری مانوری سیاسی در جهت سوزاندن سایر نامزدها و آماده کردن شرایط برای بازگشت خودش به راس دولت باشد.
لبنان به کدام سمت حرکت می‌کند؟
با این حال و پس از اینکه سعد الحریری صراحتاً اعلام کرد که تمایلی به بازگشت در مقام نخست ‌وزیری ندارد، این بار گمانه‌زنی‌هایی درخصوص معرفی سمیر الخطیب به عنوان یک تاجر لبنانی برای تصدی نخست وزیری مطرح شد؛ موضوعی که الخطیب اعلام کرد پس از دیدارش با مفتی اعظم لبنان قصد کناره‌گیری از نامزدی پست نخست‌ وزیری دارد. الخطیب تصریح کرده که با چهره‌های مهم اهل سنت لبنان دیدار و گفت‌و‌گو داشته و تمامی آنها خواستار بازگشت سعد الحریری به مقام نخست ‌وزیری هستند. در همین راستا و پس از اعلام این خبر برخی از طرفداران الحریری با تجمع در مقابل دار الافتاء با سر دادن شعارهایی حمایت خود را از او اعلام کرده و در مقابل عده‌ای از مخالفین نیز در مقابل اقامتگاه الحریری، مخالفت خود با بازگشت مجدد وی را اعلام کردند.
همزمان با این موضوع و در حالی که قرار بود روز گذشته جلسه‌ای در پارلمان لبنان به منظور بحث و تبادل نظر در‌خصوص انتخاب نخست وزیر از میان فراکسیون‌های سنی پارلمان تشکیل شود، شامگاه یکشنبه دفتر میشل عون رئیس‌جمهوری لبنان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: بر اساس تمایل و خواست اکثر فراکسیون‌های پارلمانی و اعطای فرصت بیشتر برای رایزنی‌ها و تماس‌ها، میشل عون تصمیم گرفته که رایزنی‌های الزام‌آور که قرار بود روز گذشته انجام شود تا تاریخ 25 آذر به تعویق بیفتد. در چنین شرایطی اغلب ناظران معتقدند که روند تحولات لبنان برای تشکیل دولت جدید آنچنان در سایه اعتراضات گسترده خیابانی پیچیده رقم می‌خورد که علاوه بر چالش انتخاب نخست وزیر، مشخص نیست که دولت برآمده از توافق‌های احتمالی چگونه می‌تواند شکاف سیاسی و معضل اقتصادی در لبنان را حل و فصل کرده و راه را برای برون رفت از بحران کنونی باز کند؟