روزنامه ابتکار
1398/10/24
آیا اتفاقات رخ داده در چند ماه اخیر فکر مهاجرت را در ذهن ایرانیان بیشتر از پیش زنده کرده است؟
پرواز نخبگانِ مهاجرزهرا داستانی
براساس داده‌های پیمایش مقطعی، نزدیک به نیمی از جمعیت ایران تمایل به مهاجرت دارند و آن را می‌توان در شمار ورزشکاران و نخبگانی دید که از ایران به سوی مقاصدی دیگر در پروازند. و از قضا پرواز 752 هواپیمایی اوکراینی به مقصد «کی‌یف» از جمله این پرواز‌ها بود که نزدیک به ۲۳ دانش‌آموخته دانشگاه‌های ایران از جمله صنعتی شریف، امیرکبیر، علم و صنعت و خواجه نصیرالدین طوسی را با خود به کانادا می‌برد؛ پروازی که هرگز به مقصد نرسید.
تمایل به خروج از یک کشور با آمار ثبت شده مهاجران خارج از کشور تفاوت معناداری دارد. تمایل یک خواسته ذهنی است در حالی که تا اقدام برای مهاجرت و تحقق مهاجرت باید گام‌های متعددی برداشته شود و عده‌ای در این بین از تحقق این خواسته باز‌می‌مانند. با این حال اما کسانی هستند که با دارا بودن توان لازم برای تحقق این تمایل ذهنی در طول این سال‌ها از ایران رفته‌اند. در راس آنها نخبگان علمی بوده‌اند؛ کسانی که به واسطه دانش‌شان جذب کشورهای خارجی شده‌اند و بعد از آنها ورزشکاران و هنرمندان، شاعران و نویسندگان و خلاصه اهالی فن و علم و هنر قرار دارند. در رده بعدی اما کسانی هستند که به واسطه توان مالی خود موفق به مهاجرت از ایران شده‌اند. مهاجرانی که با خروج پول و سرمایه از ایران تابعیت کشور دیگر را دریافت کرده‌اند. اما در این بین هم افرادی هستند که جان خود را فدای خروج از ایران کرده‌اند، را‌ه‌های غیرقانونی را انتخاب و گاهی سال‌ها طعم تلخ پناهجویی را در پناهگاه‌های مرزی چشیده‌اند. طبق رصدهای رصدخانه مهاجرت ایران در سال ۲۰۱۹ پس از مهاجران افغانستانی، مهاجران سوری، کنگو و عراق، مهاجران ایرانی جان خود را کف دستانشان می‌گذارند تا از طریق دریا به کشور یونان بروند تا از آنجا راهی یکی از کشورهای اروپایی شوند. کشوری که حالا جمعیتی قابل توجه از پناهجویانی از جمله ایرانیان را در خود دارد که سال‌ها است با سرنوشتی نامعلوم در پارک‌ها و خیابان‌های یونان زندگی می‌کنند. گرچه آمار مهاجرت از ایران در طول تاریخ یا حداقل براساس داده‌های منتشرشده از سوی بانک جهانی، در دهه‌های1960 و 1970 میلادی (دهه‌های قبل از پیروزی انقلاب 57)، با توجه به جمعیت ایران در این سال‌ها رقمی قابل توجه بوده و هیچ‌گاه به صفر نزدیک نبوده است، اما در سال‌های اخیر به دلایل متعددی از جمله وضعیت اقتصادی، فساد و نابسامانی‌های اجتماعی این مهاجرت بیش از گذشته در لابه‌لای اخبار به چشم می‌خورد. این خبرها اما بیشتر شامل مهاجرت‌هایی میشود که ارزش خبری آنها سبب شده پایشان به رسانه‌ها کشیده شود. اخباری از مهاجرت افرادی چون کیمیا علیزاده تا پروازی با 23 مهاجر نخبه.
موج سفرهای مهاجرتی در ایران پس از آبان ماه
گرچه مهاجرت از ایران معطوف به یک ماه و دو ماه پیش نیست اما پس از آبان ماه سال جاری و درپی اعتراضات به افزایش قیمت و سهمیه‌بندی بنزین در ایران، موج مهاجرت سرمایه‌های اجتماعی که اغلب خبر آن از میان جامعه ورزشی و علمی کشور به گوش می‌رسید، در میان خبرها دیده میشود. تاکنون از زمان اعتراضات اجتماعی به دلیل افزایش قیمت بنزین تا امروز که نزدیک به 2 ماه از آن زمان می‌گذرد، مهاجرت 23 دانش‌آموخته دانشگاه‌های کشور و 6 ورزشکار از ایران خبرساز شده است.
سعید ملایی جودوکار سابق ایران و دارنده مدال طلای جهان که با پایان رقابت‌های جهانی ژاپن از بازگشت به ایران خودداری کرد، با حمایت ویژه رئیس فدراسیون جهانی جودو راهی آلمان شد و چندی پیش نیز اعلام شد اداره مهاجرت آلمان با اعطای پناهندگی به این جودوکار ایرانی نیز موافقت کرده است. درنهایت این ورزشکار ایرانی در 10 آذر ماه سال جاری با حمایت ویژه رئیس جمهوری مغولستان، گذرنامه این کشور را دریافت و اعلام کرد که در مسابقات مسترز چین نیز برای کشور مغولستان مبارزه می‌کند. 5 دی ماه علیرضا فیروزجا موفق به کسب مدال نقره مسابقات سریع شطرنج قهرمانی جهان شد. او پس از این رقابت‌ها با بیان اینکه قدردان زحماتی که در ایران برایم کشیده شده هستم، گفت که از این پس برای فرانسه بازی خواهد کرد. 10 دی ماه امسال محمد خالوندی ورزشکار ملی پوش پارادوومیدانی ایران در رشته پرتاب نیزه و دارنده دو مدال طلای پارالمپیک خبر مهاجرتش به کشور ترکیه را تایید کرد. او به ایسنا گفته بود: «از ابتدای امسال مسئولان فدراسیون متوجه شدند که می‌خواهم به ترکیه مهاجرت کنم، اما متاسفانه هیچ کاری نکردند و برایشان بی‌اهمیت بود.» 12 دی ماه 98، ایسنا خبر دیگری از مهاجرت یکی دیگر از ورزشکاران ایرانی مخابره کرد. در این خبر نوشت: «وحید زنگنه، ملی‌پوش ۲۳ ساله و یکی از کشتی‌گیران با آتیه ایران که مدال برنز امیدهای جهان ۲۰۱۸ و نقره امیدهای آسیا ۲۰۱۹ را در کارنامه خود دارد، عازم کانادا شد و از این پس برای این کشور در رویدادهای بین‌المللی به رقابت خواهد پرداخت. او از سال ۲۰۲۲ نیز رسما برای کانادا در رویدادهای بین‌المللی کشتی می‌گیرد.» ۱۸ دی 98، شوک بزرگی به تکواندوی ایران وارد شد. خبری که تا پیش از این با انتشار تصویری نامفهوم از کیمیا علیزاده، تنها مدال‌آور ورزش بانوان ایران در رقابت‌های المپیک حاکی از مهاجرت او داشت به صورت رسمی تایید شد. او به کشور هلند مهاجرت کرد تا در بازی‌های المپیک توکیو برای کشوری غیر از ایران مبارزه کند. البته این مهاجرت تنها به خروج یک سرمایه انسانی از ایران محدود نیست، چراکه شوهر او، حامد معدنچی، از والیبالیست‌های سابق در ایران نیز با او به هلند رفته است و در تصاویری که از حضور کیمیا علیزاده در هلند در شبکه‌های مجازی منتشر شده به چشم می‌خورد. ۲۰ دی ۱۳۹۸، شهره بیات داور زن شطرنج ایران بار دیگر در مسابقات قهرمانی بانوان جهان بدون حجاب ظاهر شد. حالا پدرش می‌گوید که او دیگر قصد بازگشت به ایران را ندارد.
هواپیمای 752 اوکراین که سحرگاه روز چهارشنبه دچار سانحه شد ۱۴ مسافر که دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی شریف، ۶ مسافر که دانشجوی دانشگاه امیرکبیر و ۲ مسافر که دانش‌آموخته دانشگاه خواجه نصیر بودند را با خود به کانادا می‌برد. اغلب آنها دانشجویان دکترا در دانشگاه‌های معتبر خارجی بودند که با هدف تحصیل اقدام به مهاجرت از ایران کرده بودند؛ افرادی که سرمایه‌های علمی ایران بودند و حالا دیگر حتی نمی‌توانند بعد از اتمام تحصیلاتشان به ایران بازگردند.
گرچه بر اساس آخرین نمایه‌سازی مهاجرتی دانشجویان ایرانی، تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور در سال ۲۰۱۷ به ۵۲ هزار و ۵۲۱ نفر رسیده است که رتبه ایران در این شاخص بیستم جهانی است که نسبت به سال ۲۰۱۲ هشت پله کاهش یافته است؛ ضمن آنکه در حالی ایران رتبه ۱۸ را در میان کشورهای «دانشجو فرست» دارد که پایین‌تر از کشورهایی چون چین، آلمان، فرانسه، آمریکا و ایتالیا است، اما محمدمهدی تندگویان، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به مسئولان نسبت به مهاجرت نخبگان هشدار داده است. او با تاکید بر اینکه بحث اصلی و هشدار اصلی ما در حوزه جوانان همین جا است گفت: متاسفانه در کشورمان برای هر دو گروه از جوانان نخبه مشکلات فراوانی وجود دارد و اتفاقات ناگواری نیز می‌افتد. هشدار ما مربوط به مسئله «مهاجرت» است و این یک هشدار جدی است که بخشی از جوانان مستعد کشورمان به دلایل مختلفی از کشور مهاجرت می‌کنند. تندگویان افزود: در‌مورد نخبگان اجتماعی نیز افرادی را که ما می‌توانستیم رویشان برنامه‌ریزی کرده و آنان را جذب کنیم اتفاقاتی باعث شده که ما آنان را از دست بدهیم. حالا تصور کنید اگر ما نخبگان کشورمان و جوانان مستعد را از دست بدهیم، با جامعه‌ای طرف خواهیم شد که دیگر هیچ برنامه‌ریزی عملیاتی را روی آن جامعه و آینده‌اش نمی‌توانیم انجام دهیم و با جامعه‌ای روبه‌رو می‌شویم که هیچ سرمایه‌گذاری نمی‌شود برایش انجام داد.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» موضوع جانشینی هیثم بن طارق به جای سلطان قابوس را بررسی می‌کند
محمدرضا ستاری
دردهای بیدرمان خاورمیانه
«ابتکار» از دلایل ثبات نرخ دلار گزارش می‌دهد
ثبات، مهمان تازه بازار ارز
مشاوران رسانه‌ای گاهی بخش‌هایی از حقایق را به مسئولان منتقل نمی‌کنند
چه کسانی به مسئولان مشاوره می‌دهند؟
آیا اتفاقات رخ داده در چند ماه اخیر فکر مهاجرت را در ذهن ایرانیان بیشتر از پیش زنده کرده است؟
«ابتکار» از رویکرد اصلاح‌طلبان بعد از بررسی صلاحیت کاندیداها گزارش می‌دهد
اصلاحات دوباره در بن‌بست انتخابات
مردم و مسئولان محلی سیستان و بلوچستان از ناکافی بودن کمک‌ها به سیل‌زدگان این استان خبر می‌دهند
رهبر انقلاب در پی سیلاب سیستان از وقوع خسارت‌های بیشتر جلوگیری شود
رئیس قوه قضائیه:
در رسیدگی به پرونده سقوط هواپیما، عدالت اجرا خواهد شد
شورای نگهبان:
داوطلبان تایید صلاحیت‌نشده شکایت خود را اعلام کنند
سازمان همکاری اسلامی استفاده از پتانسیلها و ظرفیتها
