ماجرای شیرهای پاستوریزه آلوده!

آرمان ملي- رها معيري: بعد از ماجراي ذرت‌هاي آلوده، کيک‌هاي دانش آموزي که در آنها قرص‌هاي مشکوک جاسازي شده‌ بودند و هنوز کسي متوجه اصل ماجرا نشده، هم‌اکنون بحث شيرهاي پاستوريزه‌ سرطان‌زا، امنيت غذايي کشور را با چالش جديدي روبه‌رو کرده است. در چند روز گذشته فيلم صحبت‌هاي بهادر حاجي محمدي در برنامه «سلام صبح بخير» که گفته بود: «شير‌هاي پاستوريزه‌اي که از سوپرمارکت‌ها تهيه مي‌شود مقدار زيادي آلودگي به سم آفلاتوکسين دارند. سمي که به منجر به سرطان کبد مي‌شود» به سرعت موجي رسانه‌اي ايجاد کرد. در چند روز اخير بسياري از مسئولان وزارت بهداشت و درمان در اين رابطه به اظهار نظر پرداخته‌اند و اين امر را تکذيب کرده‌اند. آلودگي مواد غذايي صنعتي و وجود سموم مختلف در غذا‌هايي که از توليدات کارخانه‌هاي مختلف محسوب مي‌شوند همواره از مسائل مهم مورد توجه جامعه محسوب مي‌شود. به‌ويژه در حوزه لبنيات که به خاطر فسادپذيري و استعداد بالا در ميکروبي شدن و همچنين گستردگي جامعه مصرف‌کننده، نظارت و حساسيت بر آن بسيار بالاست. طي سال‌هاي اخير نيز مسائلي مانند وارد کردن وايتکس در شير يا استفاده از روغن پالم در محصولات لبني جنجال‌هاي رسانه‌اي و اجتماعي زيادي ايجاد کرده بود.
بهادر حاجي محمدي، بازرس انجمن بهداشت و ايمني مواد غذايي ايران، همچنين معتقد است به‌جاي آنکه نگران استفاده از روغن پالم و وايتکس در لبنيات باشيم، افکار عمومي و مسئولان بايد به مسائل مهم‌تري مانند وجود سموم ديگر در لبنيات توجه داشته باشند. او به‌عنوان مثال به ورود ذرت‌هاي آلوده استناد کرد و گفت که مصرف اين ذرت‌هاي آلوده به آفلاتوکسين، سبب توليد شير‌هاي آلوده به اين سم شده است. طبق اين آمار‌ها 33‌درصد نمونه‌هاي شير پاستوريزه آلوده به اين سم بودند. شير‌هاي پاستوريزه آزمايش شده در تبريز 62 درصد، ساري 60، مشهد 5 درصد، شيراز 17‌درصد و اردبيل 33‌درصد به سم آفلاتوکسين آلوده هستند. وي همچنين خاطرنشان کرد:‌ سم موجود در خوراک دام وارد شير مي‌شود و با توجه به اينکه اين سم بر اثر حرارت جوشاندن از بين نمي‌رود، در شير باقي مي‌ماند. جاي تاسف است بين 10 کشور منطقه خاورميانه رتبه آخر را از نظر وضعيت آلودگي سم سرطان‌زاي آفلاتوکسين در شير داريم.
سم آفلاتوکسين چيست؟
در تعريف سم آفلاتوکسين آمده است که بسياري از قارچ‌ها مواد سمي توليد مي‌کنند که به آنها مايکو توکسين مي‌گويند. مايکوتوکسين‌ها، متابوليت ثانويه کپک‌ها هستند که اهميتي در رشد يا متابوليسم آنها ندارند و فقط براي کاهش مقدار پيش‌ساز‌هاي متابوليکي اوليه که ديگر جهت متابوليسم مناسب نيستند به‌کار مي‌روند. در بين مايکوتوکسين‌ها، 14 نوع از آنها سرطان‌زا هستند که در اين ميان آفلاتوکسين‌ها از قوي‌ترين سرطان‌زا‌هاي اين ترکيبات به حساب مي‌آيند.


رد صحبت‌هاي مطرح شده
اما بسياري از کارشناسان و مسئولان انجمن علمي بهداشت و ايمني مواد غذايي ايران اين موضوع را رد کردند و بر اين باورند که حاجي‌محمدي بر اساس آمار‌هايي غيررسمي اين اطلاعات را روي آنتن زنده تلويزيون و مقابل ميليون‌ها مخاطب اعلام کرده و چنين آماري در اين انجمن وجود ندارد و حتي مورد تاييد انجمن هم نيست. به گفته يک مقام آگاه از اين انجمن، اطلاعاتي در اين مورد بايد به تاييد مجمع انجمن برسد و پس از بررسي‌هاي کلي و دقيق اعلام شود. در حالي که اين آمار‌ها چنين پايه‌اي ندارند. البته حاجي‌محمدي در همان برنامه زنده به اين موضوع اشاره کرده بود که آمار‌ها مربوط به پژوهش تعدادي از دانشگاهيان است. وزارت بهداشت به ادعاي وجود سم آفلاتوکسين در لبنيات واکنش نشان داد و دکتر کيانوش جهانپور، سخنگوي سازمان غذا و دارو اعلام کرد که طي سال‌هاي اخير در کشور ما ميزان آفلاتوکسين در مواد غذايي از جمله لبنيات و خشکبار روند کاهشي داشت. به گفته او کشورهاي مختلف حد مجاز متفاوتي براي مقدار موجود آفلاتوکسين در مواد غذايي مختلف دارند و استانداردهاي ايران هم در اين زمينه عموما در حد استانداردهاي ايالات متحده تعريف شده است.
شير را از سبد غذايي حذف نکنيد
دکتر ايرج حريرچي، معاون کل وزارت بهداشت با اعلام اينکه مردم مصرف شير را از سبد غذايي خود حذف نکنند، گفت: اينکه لبنيات حاوي آفلاتوکسين باشد، اجتناب ناپذير است و هميشه و همه جا موجود بوده و هست و قاعدتا آفلاتوکسين در شير غيرپاستوريزه به‌دليل عدم کنترل بيشتر است. بايد توجه داشت ميانگين اين سم حدود 50 تا 60 نانوگرم در ليتر در تمام شيرهاي کشور است. بررسي 50 مطالعه در ايران در چند سال اخير نشان مي‌دهد طي 10 سال گذشته ميزان اين سم در شير رو به کاهش است. اگرچه هنوز با ميزاني که با محصولات کشورهاي اروپايي است قابل مقايسه نيست و حداقل 30 تا 40 نانو گرم در ليتر بيشتر است.