لایحه هوای پاک به کمک دوچرخه سواران می‌آید

هر روز، سه شنبه های بدون خودرو 865 کیلومتر مسیر ایمن دوچرخه در ایران ساخته شده است
865 کیلومتر مسیر ایمن دوچرخه در ایران ساخته شده است
گروه ایرانشهر: رکاب می‌زند، در میان دودهایی که از اگزوز خودروها بیرون می‌زند. رکاب می‌زند و نفس نفس زنان انگار که از دست هیولاها فرار کرده باشد دور و برش را می‌پاید اما فقط چهارراه را رد کرده است. نفس راحتی می‌کشد از اینکه هنوز زنده است.
نه جایی در خیابان دارد، نه در پیاده‌راه. کسی که دلش بخواهد به جای چهار چرخ، سوار بر دو چرخ شود باید جانش را کف دستش بگیرد و راهی خیابان شود، خیابانی که برای پیاده راه رفتن هم ایمن نیست. فارغ از چاله چوله‌ها و سدهایی که جلو مسیرت سبز می‌شوند، عبور از لابه‌لای مردم آن هم با دوچرخه شاید کار عاقلانه‌ای نباشد، چرا که نه تنها در آخر چیزی جز چند بد و بی‌راه نصیبت نمی‌شود بلکه حتی جایی باید دوچرخه بر کول از جوی یا پله‌های پیاده‌راه‌ها گذر کنی. شاید همین دلایل بود که بیشتر مردم به جای دوچرخه به خودروهای چهارچرخ و کولر دار پناه بردند. خودروهایی که اگرچه دود می‌کردند اما مسیرشان مشخص بود و نهایتا یا پشت چراغ قرمزها می‌ماندند یا پشت ترافیک. البته مدیران شهری برای آن هم راه حلی پیدا کردند، ساخت اتوبان‌ها و پل‌های چند طبقه که باز هم نتوانست دردی را درمان کند. با این حال سال‌ها گذشت و تمامی وسایل حمل و نقل عمومی جای خود را در شهر یافتند. مثلا اتوبوس‌ها خطوط ویژه خود را یافتند و موتورسیکلت‌ها فهمیدند که باید در هر حالی از کنار خودروها عبور‌ کنند و در هر جا که راه به جایی نبرند مسیر را به سوی پیاده راه کج کنند اما در این میان تنها وسیله‌ای که مسیر ویژه خود را نیافت دوچرخه بود.


سه شنبه‌های بدون خودرو اما جرقه‌ای برای ایجاد مسیری برای دوچرخه سواران بود. پویشی نام‌آشنایی برای ایرانیان در اقصی نقاط کشور که گرچه یک سال از زمان تولدش نمی‌گذرد اما به بستر مهمی برای حرکت اجتماعی بدل شده است. امروز بسیاری از شهروندان ایرانی خطر استفاده بی‌مهابا از خودروهای شخصی را برای سلامتی خود و اطرافیانشان درک کرده‌اند. در این میان دعوت شدن به چالش مهم گذراندن یک روز بدون خودرو حرکت مهمی است که این فعال محیط زیست آن را رقم زده است. چندی پیش معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در مراسم امضای تفاهم‌نامه این سازمان با ستاد امر به معروف و نهی از منکر با تاکید بر اینکه امر به معروف مقابله و برخورد نیست، تشکیل پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو را از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر دانست و گفت: تشکیل کمپین‌هایی مثل پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو در زمره روش‌های نو قرار دارد که کار امر به معروف و نهی از منکر را انجام می‌دهند.
پویش سه شنبه‌های بدون خودرو که کم و بیش موج وسیعی از شهرهای ایران را در برگرفت، سبب شد تا بسیاری از شهروندان به خصوص شهروندان تهرانی را با خود همراه کند و حرکتی به نام بازچرخ را برای ایجاد مسیرهای دوچرخه سواری به وجود آورد. حرکتی که هر هفته سعی دارد با اعلام مسیری و فراخواندن دوچرخه سواران بتواند مدیران شهری را وادار به ایجاد مسیری برای دوچرخه سواران در شهر کند. البته این پویش هر از گاهی با مشکلاتی مواجه می‌شود. اما این پویش امروز در کجای راه است؟
ایجاد 865 کیلومتر مسیر ایمن دوچرخه سواری در ایران
محمد درویش، فعال محیط زیست در گفت‌وگو با «ابتکار» از برگزاری جشنواره سکونتگاه‌های سبز در تیرماه امسال برای اولین بار در ایران خبر می‌دهد و می‌گوید: این جشنواره در بین تمامی روستاها، شهرهای کوچک و بزرگ و کلان‌شهرها و در بین مناطق 9 کلان شهر و 57 منطقه برگزار می‌شود و به مدیران شهری که بتواند مسیر ایمن دوچرخه سواری و پیاده‌روی بیشتری ایجاد کرده، آلودگی صوتی کمتری داشته باشد و سیستم حمل و نقل بیشتری را گسترش داده باشد، امتیاز داده می‌شود.
اما آیا این پویش توانسته به خواسته‌های خود که رسیدن به مسیر معینی برای دوچرخه سواری باشد، دست یابد؟ درویش به این سوال پاسخ داده و می‌گوید: در حقیقت سه شنبه‌های بدون خودرو در حال تبدیل شدن به قانون و سبک زندگی است. در واقع سه شنبه‌های بدون خودرو سبب شده تا شاهد تغییر در معماری شهرها باشیم.
او از ایجاد 865 کیلومتر مسیر ایمن دوچرخه سواری در اصفهان، نیشابور، تبریز، مشهد و سیرجان، یزد خبر می‌دهد و می‌گوید که این روند در سال جاری نیز با قدرت بیشتری ادامه پیدا می‌کند.
لایحه هوای پاک به کمک دوچرخه سواران می‌آید
اگر فکر می‌کنید که با گشتن در متون قانونی می‌توانید مصوبه یا تبصره‌ای را بیابید که مدیران شهری را موظف به ایجاد مسیر دوچرخه‌سواری کرده باشد، سخت در اشتباهید. البته تا زمانی که لایحه هوای پاک در مجلس تصویب نشده بود. لایحه‌ای که به گفته درویش می‌تواند به کمک دوست‌داران دوچرخه بیاید و مدیران شهری را موظف به ایجاد مسیر دوچرخه‌سورای کند.
مدیر کل دفتر مشارکت های مردمی سازمان محیط زیست در تشریح این لایحه می‌گوید: در این لایحه دولت موظف شده است که از سرمایه دارانی که به تولید حمل و نقل پاک از جمله دوچرخه، موتورسیکلت و خودرو می‌پردازند، حمایت کند و آنها را در رقابت قرار دهد. این لایحه همچنین از کسانی که این خودروها را وارد یا تولید می‌کند از معافیت مالیاتی بیشتری برخوردار می‌شوند. قبلا این موارد در قانون نبود و هیچ انگیزه‌ای را ایجاد نمی‌کرد.
او درباره ملزم کردن شهرداری برای ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری در این لایحه می‌گوید: لایحه هوای پاک حتی‌ شهردارهایی را که به سمت ایجاد بسترهایی مناسب برای دوچرخه‌سواران یا پیاده‌رو‌ها بروند از امتیازات و مزایای بیشتری برخوردار می‌کنند و همین می‌تواند تشویقی برای توسعه دوچرخه‌سواری در شهر باشد.
دوچرخه سواری از خانه تا مدارس و دانشگاه‌های سبز
به گفته درویش، این لایحه نه تنها شهرداری‌ها را موظف کرده بلکه آموزش و پرورش را هم موظف کرده است که به جای آنکه مدارس، والدین دانش آموزان را تشویق یا موظف به استفاده از سرویس مدارس برای حمل و نقل دانش آموزان کند، آنها را تشویق کنند که برای رفت و آمد خود و دانش آموزان از دوچرخه استفاده کنند.
او ادامه می‌دهد: البته این لایحه نه تنها وزارت آموزش و پرورش بلکه آموزش عالی و دانشگاه‌ها را نیز تشویق کرده است که به سمت دانشگاه‌های سبز حرکت کنند. یکی از معیارهای دانشگاه سبز این است که تعداد بیشتری از دانشجویان و استادان از دوچرخه استفاده کنند.
توسعه دوچرخه‌سواری در شهر و حذف خودروها و جایگزین‌ کردن دوچرخه به جای آن نیازمند زیر ساخت است. زیر ساختی که باید از سوی دولت و مدیران شهری ایجاد شود. اتفاقی که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته رقم خورده و حتی فناوری‌های نوین نیز به مدد آن آمده است. به طور مثال اپلیکیشن‌ اوبر برای کرایه دوچرخه از جمله اقداماتی است که طرفداران بسیاری دارد و به مدد اینترنت و فناوری‌های دیجیتال برای کاهش آلودگی هوا ایجاد شده است. اما اگر قرار باشد که دانش آموزان به جای سرویس از دوچرخه استفاده کنند نه تنها به مسیر دوچرخه‌سواری بلکه به تعداد زیاد دوچرخه نیاز است.
این زیر ساخت معلوم نیست باید توسط چه فرد یا نهادی ایجاد شود. درویش دراین باره می‌گوید: این لایحه در تلاش است که انگیزه لازم برای ایجاد این زیرساخت‌ها در کشور محیا کند. شهردارهایی که مسیرهای بیشتری برای دوچرخه‌سواران ایجاد کنند، معافیت‌های مالیاتی و بودجه‌های تشویقی بیشتر برای آنها ایجاد خواهد شد.