ایران و آژانس در آستانه جدال حقوقی

آرمان ملي – محمدحسين لطف‌الهي: ايران با افزايش ذخاير اورانيوم خود از زمان آغاز روند کاهش گام به گام تعهدات هسته‌اي اکنون ميزان ذخاير خود را به 1020 کيلوگرم رسانده است. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در گزارش راستي‌آزمايي اقدامات ايران، اين رقم را 5 برابر مقدار مجاز در توافق هسته‌اي دانسته و اعلام کرده است که غلظت اورانيوم غني شده ذخير شده در ايران 5/4درصد است. نيويورک تايمز در واکنش به اين گزارش آژانس مي‌نويسد که اين مقدار ذخيره اورانيوم غني شده براي ساخت يک بمب اتمي کفايت مي‌کند و ايران مي‌تواند در مدت زمان کوتاهي به بمب دست پيدا کند. دونالد ترامپ، رئيس جمهور آمريکا در سال 2018 ضمن «فاجعه» خواندن توافق هسته‌اي برجام، مدعي شده بود که اين توافق نمي‌تواند مانع از دستيابي ايران به بمب هسته‌اي شود و به همين دليل نيز خروج آمريکا را از برنامه جامع اقدام مشترک در ارديبهشت 1397 رسما اعلام کرد. ترامپ و وزير خارجه او، مايک پمپئو در آن زمان تأکيد داشتند که با خروج ايالات متحده از توافق هسته‌اي و اعمال سياست فشار حداکثري در قبال ايران، فروش نفت ايران به صفر خواهد رسيد و در پي کاهش محسوس درآمد ارزي، جمهوري اسلامي ديگر قادر به تأمين مخارج لازم براي توسعه صنعت هسته‌اي نخواهد بود. دولت آمريکا ادعا مي‌کرد اين روند در کوتاه مدت به کنار گذاشته شدن برنامه هسته‌‌اي ايران منجر خواهد شد؛ سياستي که نتيجه معکوس داد و اکنون گزارش آژانس مي‌گويد ايران ذخاير لازم براي ساخت بمب هسته‌اي در کوتاه مدت را دارد. مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي وضعيت کنوني برنامه هسته‌اي ايران را نوعي «تناقض» مي‌داند. رافائل گروسي مي‌گويد: «ما اکنون در حال راستي‌آزمايي ايران در تعهد به توافقي هستيم که مقامات اين کشور مي‌گويند تعهدات خود را کاهش داده‌اند و ديگر محدوديتي ندارند». ناظران بين‌المللي معتقدند ايران عمداً اجازه دسترسي به بازرسان آژانس مي‌دهد تا کاهش تعهدات خود را رسماً به اروپا اعلام کرده و اين کشورها را وادار به اجراي تعهدات برجامي خود کند.
شکست سناريو فشار حداکثري
نگاهي به تاريخچه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران نشان مي‌دهد که برجام سهم قابل توجهي در افزايش زمان «گريز هسته‌اي» ايران داشته و اکنون در نبود تعهدات فني برجام، ايران - اگر اراده کند– ÝÇÕáåÇí ÈÇ ÓÇÎÊ ÈãÈ äÏÇÑÏ. «ÑíÒ åÓÊåÇí» ãÏÊ ÒãÇäí ÇÓÊ ˜å í˜ ˜ÔæÑ ÇÒ Êј ÝÚÇáíʝåÇí ÕáÍ ÂãíÒ ÊÇ ÓÇÎÊ ÈãÈ åÓÊåÇí Øí ã흘äÏ. ÈÑÇÓÇÓ ÈÑÌÇã æ Âä ØæÑ ˜å ˜ÇÑÔäÇÓÇä ÈíäÇáãááí ÇÐÚÇä ÏÇÔÊäÏ¡ ãÏÊ ÒãÇä ÑíÒ åÓÊåÇí ÇíÑÇä Èå ÈíÔ ÇÒ í˜ ÓÇá ÑÓíÏå ÈæÏ ÇãÇ ÍÏÓ æ ãÇäåÇ ÈíÇäÑ Âä ÇÓÊ ˜å ǘäæä Çíä ÒãÇä íÒí ÏÑ ÍÏæÏ Ïæ Çáí Óå ãÇå ÇÓÊ. ÈÑÇÓÇÓ ÊæÇÝÞ åÓÊåÇí ÇíÑÇä ÏÑ ÓÇá 2016 ÍÏæÏ 97 ÏÑÕÏ ÇÒ ÐÎíÑå ÇæÑÇäíæã ÎæÏ ÑÇ ÇÒ ˜ÔæÑ ÎÇÑÌ ˜ÑÏå æ ÏÑ ÞÈÇá Âä ˜í˜ ÒÑÏ ÏÑíÇÝÊ ˜ÑÏå ÇÓÊ. ÏÑ Âä ÒãÇä ÐÎÇíÑ ÇæÑÇäíæã ÇíÑÇä äÒÏí˜ Èå 14 åÒÇÑ ˜íáæÑã ÈæÏ ˜å ÈÑÇí ÓÇÎÊ 14 ÈãÈ åÓÊåÇí ˜ÇÝí ÈæÏ ÇãÇ ÈÑÇÓÇÓ ÈÑÌÇã ÇíÑÇä ÐÎÇíÑ ÎæÏ ÑÇ ÊÍæíá ÏÇÏ æ ÊäåÇ ãÌÇÒ ÈæÏ ˜å 330 ˜íáæÑã ÇæÑÇäíæã 3.67 ÏÑÕÏ ÐÎíÑå ˜äÏ. Êǘäæä ÏæáÊ ÊÑÇだÏÑÈÇÑå ÒÇÑÔ ÂŽÇäÓ ÈíäÇáãááí ÇäÑŽí ÇÊãí Ó˜æÊ ˜ÑÏå æ æǘäÔí Èå Çíä ãæÖæÚ äÔÇä äÏÇÏå ÇÓÊ ÇãÇ Çíä ÒÇÑÔ ÕÑÇÍÊÇð äÔÇä ãíÏåÏ ˜å ÓíÇÓÊ ÂãÑí˜Ç ÈÑÇí ˜äÊÑá ÇíÑÇä åÓÊåÇí Ô˜ÓÊ ÎæÑÏå ÇÓÊ. ÏíæíÏ ÂáÈÑÇíÊ¡ ãÍÞÞ ÎáÚ ÓáÇÍ åÓÊåÇí ÏÑ ãÄÓÓåÇí ÊÍÞíÞÇÊí ÏÑ æÇÔäÊä ãÚÊÞÏ ÇÓÊ Çíä æÖÚíÊ «äÑÇä ˜ääÏå» ÇÓÊ. Çæ Èå äíæíæј ÊÇíãÒ ã흐æíÏ: «æÖÚíÊ ˜äæäí ÇíÑÇä íÚäí Çíä ˜ÔæÑ äåÇíÊÇð Óå Çáí åÇÑ ãÇå ÒãÇä ÈÑÇí ÓÇÎÊ ÈãÈ äíÇÒ ÏÇÑÏ». Èå ÝÊå Çæ¡ ˜ÇÑÔäÇÓÇä ÇÒ ÓÑÚÊ íÔÑÝÊ ÇíÑÇä ԐÝÊ ÒÏå ÔÏåÇäÏ æ åí ˜Ó ÇäÊÙÇÑ äÏÇÔÊ ÏÑ Çíä ãÏÊ ÒãÇä ÇäϘ ÐÎíÑå ÇæÑÇäíæã ÇíÑÇä Èå 1000 ˜íáæÑã ÈÑÓÏ.
تئوري عدم همکاري با آژانس


آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، روز گذشته علاوه بر گزارش اصلي يک گزارش جانبي ديگر نيز منتشر کرد. در گزارش دومي که گروسي، مديرکل اين نهاد از آن ياد کرد آمده بود که ايران اجازه دسترسي به دو سايت هسته‌اي را به بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نداده و به سوالات پيشين آژانس در خصوص فعاليت‌هايش پاسخ نگفته است. اين ادعاي آژانس به درخواست بازرسان اين نهاد براي بازرسي از تأسيساتي بازمي‌گردد که پيشتر از سوي بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم اسرائيل مطرح شده و طي آن ايران به فعاليت‌هاي مخفي هسته‌اي متهم شده بود. جمهوري اسلامي اما اين ادعاها را «خلاف واقع» مي‌داند و تأکيد دارد که چنين «دروغ‌هايي» الزامي براي ايران براي اعطاي حق بازرسي ايجاد نمي‌کند. نماينده دائم ايران نزد سازمان‌هاي بين‌المللي معتقد است ايران در حال جلوگيري از ايجاد يک بدعت «غير اصولي و خطرناک» در آژانس بين‌المللي اتمي است. کاظم غريب‌آبادي مي‌گويد: «متأسفانه يک بار ديگر، آمريکا و رژيم اسرائيل در تلاش هستند تا روابط و همکاري‌هاي فعال و سازنده ميان آژانس و ايران را با اعمال فشار به آژانس براي خروج از وظايف اساسنامه‌اي خود، با اخلال مواجه نمايند». او با اشاره به اين که ايران در حال جلوگيري از ايجاد يک بدعت غير اصولي و خطرناک در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است که مي‌خواهد به مطالب جعلي سرويس‌هاي جاسوسي اعتباربخشي کند مي‌افزايد: «طرح هرگونه درخواست روشنگري يا دسترسي تکميلي از سوي آژانس مبتني بر مطالب جعلي سرويس‌هاي جاسوسي از جمله رژيم صهيونيستي نه تنها در مغايرت با اسناد تاسيسي آژانس و نظام راستي آزمايي قرار دارد، بلکه هيچ تعهدي را نيز براي ايران در جهت اجابت اين درخواست‌ها ايجاد نمي‌کند».
واکنش‌ها به گزارش دوم
پس از انتشار اين گزارش، امانوئل مکرون، رئيس‌جمهوري فرانسه و رافائل گروسي، مدير اين آژانس روز سه‌شنبه در ديداري بر لزوم همکاري ايران با آژانس در خصوص شفاف‌سازي مسائل ايمني باقي‌مانده و پايبندي به تعهدات توافق کردند. در بيانيه کاخ اليزه آمده است که ايران بايد همکاري همه جانبه با آژانس داشته باشد. موضع روسيه اما متفاوت است؛ مسکو مي‌گويد هيچ چيز عجيبي در گزارش جديد وجود ندارد. نماينده دائم روسيه نزد سازمان‌هاي بين‌المللي در وين در اين باره مي‌نويسد: «آژانس بين‌المللي انرژي اتمي گزارش خود درباره ايران را منتشر کرد اما مثل هميشه اين گزارش نيز خيلي فوري پس از و حتي پيش از آنکه در اختيار اعضاي شوراي حکام قرار گيرد به رسانه‌ها درز پيدا کرد». ميخائيل اوليانوف تصريح مي‌کند: «رسانه‌ها مطالب هشدار دهنده در اين زمينه منتشر کردند. اما خونسرد باشيد، هيچ چيز عجيب و غريبي در اين گزارش وجود ندارد».