چالش ویروس در سرزمین‌های غیرقابل‌کنترل

[راضیه زرگری]  برای هزاران نفری که یخ زدن‌های بی‌پایان شبانه در مرز بین یونان و ترکیه را ‏تاب آوردند و تقریباً یک‌میلیون نفری که در جریان درگیری‌های خونین سوریه از شهر، روستا ‏و خانه‌های خود آواره شده‌اند، لزوماً کووید-19 و مقابله برای مبتلا نشدن به این ویروس در ‏اولویت قرار ندارد؛ همان‌طور که رئیس بهداشت کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ می‌گوید هنگامی ‏که با یک سیستم خراب و غیرکاربردی مواجه هستیم، نمی‌توان با مداخلاتی صرفا با هدف مقابله ‏با ویروس یا بیماری وارد شد؛ چراکه در چنین شرایطی با زیرساخت‌های اولیه بهداشتی و درمانی ‏معیوب، شیوع بیماری شاید مهم‌ترین عامل مرگ‌ومیر آن جامعه نباشد. پس تا جایی که ‏ممکن است باید از ورود ویروس به مناطق درگیری جلوگیری شود.‏
مسئول بهداشت صلیب‌سرخ جهانی می‌گوید که «مدیریت» كروناویروس در مناطق جنگی و ‏درگیری غیرممكن است. در شرایطی که کنترل شیوع همه‌گیری کووید-19 برای همه کشورها ‏چالش‌برانگیز شده ‌است، توجه به اولویت قرار دادن موضوع در مناطق جنگی كه بسیاری از آنها ‏با تهدیدهای فوری روبه‌رو هستند، می‌تواند ضرورت محسوب ‌شود. آژانس‌های امداد‏رسانی صراحتا اعلام کرده‌اند مردمی که در خطرناک‌ترین محیط‌ها، ازجمله مناطق جنگی و ‏اردوگاه‌های پناهندگی زندگی می‌کنند، به‌طور نگران کننده‌ای در برابر کووید-19 بی‌دفاع ‏هستند. نخستین موارد مشکوک به کروناویروس در عراق در اردوگاهی که برای آوارگان داخلی ‏در نینوا ساخته شده، دیده شده و نگرانی از شیوع بیماری در میان کسانی که در نزدیکی هم زندگی ‏می‌کنند، افزایش یافته است.‏
دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد می‌گوید، اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری ‏از شیوع ویروس مانع ادامه فعالیت‌های بشردوستانه در عراق شده و بیشتر فعالیت‌ها یا به حالت ‏تعلیق در آمده یا دسترسی به آن محدود شده است. از زمانی که سازمان بهداشت جهانی، همه‏گیر بودن کروناویروس را تأیید کرد، همه کشورها اقدامات لازم برای مبارزه با این ویروس را ‏چندبرابر کردند. آمریکا ممنوعیت مسافرت به 26 کشور اروپایی را وضع کرد؛ کشورها ‏مرزهایشان را به روی مردم جهان بستند و مقررات تحمیلی قرنطینه برای مدیریت آلودگی در ‏سراسر جهان، افزایش پیدا کرد. در این میان اما مناطق درگیری و جنگی در خاورمیانه و سراسر ‏دنیا با سیستم‌های بهداشتی بسیار معیوب و غیرقابل دسترس، تجهیزاتی برای مقابله با ویروس ‏دراختیار ندارند. اگر ویروس به سوریه و یمن برسد، مدیریت شیوع این بیماری «غیرممکن» ‏خواهد بود. دکتر اسپرانزا مارتینز، رئیس بهداشت کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ می‌گوید: «وقتی ‏به آینده نگاه و فکر می‌کنیم آیا کشورهایی که تحت‌تأثیر درگیری‌های مسلحانه قرار دارند ‏قادر به پاسخگویی به شیوع کووید-19 خواهند بود؟ یک پاسخ به ذهن می‌رسد. شرایط ‏بسیار وخیم خواهد بود.»
در آفریقا، سیستم‌های خدمات بهداشتی و درمانی در کشورهایی که درگیر جنگ هستند ازجمله ‏سودان جنوبی، جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی در شرایط فعلی و ‏تهدید شیوع بیماری، برای برآوردن نیازهای بهداشتی تلاش می‌کنند. مارتینز معتقد است که هر ‏گونه فشار مضاعف این سیستم‌ها را به زانو در می‌آورد. در یمن که امکانات بهداشتی و تأمین ‏آب پاکیزه به خودی خود محدود است، حتی تسهیلات اقدامات احتیاط و پیشگیرانه اساسی مانند ‏شست‌وشوی منظم دست نیز غالباً قابل دسترس نیست؛ رئیس بهداشت کمیته بین‌المللی صلیب ‏سرخ عنوان می‌کند این هشدارهای بیداری تلنگری برای رسیدن به این واقعیت است که سیستم‌های بهداشتی باید در شرایط بحرانی تقویت شوند تا بتوانند شوک‌هایی از این دست را تحمل ‏کنند.


صلیب سرخ بروشورهای آموزشی را بین مردم مناطق درگیری توزیع می‌کند درحالی‌که تیم‌های ‏امدادرسانی تلاش می‌کنند دسترسی به آب تمیز را در ده‌ها منطقه آسیب‌دیده از بحران‌ها ‏افزایش دهند. صابون در بسته‌های کمکی که به خانواده‌های آواره از خشونت و جنگ داده می‌‏شود گنجانده شده است. اما مسأله در مناطق درگیری صرفا منابع نیست، بلکه زمان است. بودجه ‏بین‌المللی برای حمایت از جوامع کم درآمد اختصاص یافته، اما هنوز هیچ واکسن یا دارویی ‏برای این ویروس نوظهور در دسترس نیست؛ در صورت بروز عفونت در سطح جوامع، حمایت ‏از خدمات درمانی ضرورت دارد. سوریه، در این میان در شرایطی که مواردی محدود از ‏کروناویروس را تأیید کرده، یکی از مناطق در معرض خطر است. در ادلب، جایی که مردم ماه‌ها ‏زیر بمباران‌های پی‌در‌پی آتش خشم، زندگی‌شان نابود شد و بزرگ‌ترین آوارگی و جابه‌جایی ‏ساکنان را در سال‌های نه چندان دور شاهد بوده‌است، دسترسی به مواد غذایی، آب تمیز، دارو ‏و لباس گرم هنوز هم یک مبارزه روزانه برای مردم است. بمباران‌های اخیر درگیری‌های ‏نیروهای نظامی سوریه و شورشیان تحت حمایت ترکیه، تعداد محدود بیمارستان‌های ادلب را که ‏قادر به ارایه خدمات بودند نیز کمتر کرد. مارک کاتس، معاون هماهنگ‌کننده امور ‏انساندوستانه منطقه‌ای سازمان ملل در سوریه، می‌گوید: «این حملات نه‌تنها بیمارستان‌ها و ‏کلینیک‌های خدماتی را از دسترس خارج کرده، بلکه مراکز تخصصی پزشکی در زمینه ‏واکسیناسیون و آزمایشگاه‌هایی که برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها و همه گیرها در صورت ‏بروز ضروری هستند را نیز غیرفعال و ناکارآمد کرده است. تصور شرایطی که مردم در اردوگاه‌‏های پناهندگان دارند، بسیار نگران‌کننده است؛ فضایی که تعداد زیادی از مردم در فاصله بسیار ‏کمی از هم زندگی می‌کنند؛ در چادرها یا ساختمان عمومی بسیار نزدیک به هم هستند و گاهی اوقات ‏همه در یک فضای بزرگ در کنار هم می‌خوابند.»
برای هزاران نفری که یخ‌زدن‌های بی‌پایان شبانه در مرز بین یونان و ترکیه را تاب آوردند و ‏تقریباً یک‌میلیون نفری که از شهر و روستا و خانه‌های خود آواره شده‌اند، لزوماً کووید-19 و ‏مقابله برای مبتلا نشدن به این ویروس در اولویت نیست. همان‌طور که رئیس بهداشت کمیته بین ‏المللی صلیب‌سرخ توضیح می‌دهد:   «هنگامی که شما با یک سیستم خراب و غیرکاربردی ‏مواجه هستید، نمی‌توانید با مداخلاتی صرفا با هدف مقابله با ویروس یا بیماری وارد شوید؛ ‏چراکه در چنین شرایطی با زیرساخت‌های معیوب، شیوع بیماری شاید مهم‌ترین عامل مرگ و ‏میر آن جامعه نباشد.» به گفته این مسئول صلیب‌سرخ درحال حاضر، تمرکز بر جلوگیری از ‏ورود ویروس به این مناطق است؛ که اگر شیوع کووید-19 در این مناطق دیده شود، مراکز بازداشت ‏و اردوگاه‌های پناهندگی شرایط بسیار سختی برای کنترل خواهند داشت؛ چراکه اصولا چیزی به ‏عنوان فاصله‌گذاری اجتماعی در شرایط اردوگاهی غیرقابل اجراست. یک نمونه تأیید شده از ‏ویروس به سرعت می‌تواند به افرادی که بسیار به هم نزدیک هستند، انتقال پیدا کند. مارتینز این ‏مناطق را «سرزمین‌های غیرقابل کنترل» توصیف می‌کند و می‌گوید: «دولت‌ها، جوامع، ‏آژانس‌های بشردوستانه - همه ما در شرایط دشوار به سر می‌بریم، به‌ویژه اگر در کشورهایی ‏که تحت‌تأثیر درگیری‌های مسلحانه قرار دارند با تعداد زیادی از موارد مثبت کروناویروس ‏مواجه شویم.»