روزنامه ابتکار
1399/02/11
«ابتکار» به بهانه احتمال تغییر تقسیم‌بندی منطقه‌ای تهران، دلایل اهمیت و نتایج آن را بررسی می‌کند
شماره‌های لاکچری، عددهای بیکلاسزهرا داستانی
آیا اعدادی که محلات را بر روی نقشه شهرداری نشان می‌دهد می‌توانند نقش تاثیرگذار محلات در ساخت هویت افراد را از آنها بگیرد؟ اختصاص عدد «یک» به محله‌های تجریش، شمیرانات، دزاشیب، زعفرانیه، قیطریه، نیاوران و ... تهران چه هویتی را برای ساکنانش به ارمغان آورده است؟ آیا گرفتن این عدد لوکس از این منطقه تهران می‌تواند معادلات اجتماعی و حتی اقتصادی را برهم بزند؟ این سوالاتی است که بعد از شنیدن خبر احتمال تغییر مناطق تهران در ذهن شما نیز پدید می‌آید.
گرچه امروزه مکان‌های شهری از جمله محلات، متاثر از شهرنشینی و شهرسازی‌های جدید نقش خود را در ساخت هویت انسان‌ها از دست داده‌اند، اما با این وجود همچنان محلات چه آن زمانی که نشان‌دهنده طبقات اجتماعی هستند و چه آن زمان که اصالت فرهنگی خود را به نمایش می‌گذارند، بخشی از هویت افراد را می‌سازند. اسامی محلاتی که جمله «من بچه ... هستم» را تکمیل می‌کند و فرد با بیان آن ویژگی ساکنان محله‌ای مانند نظام‌آباد، نازی‌آباد، دروازه غاز، نیاوران یا بالا و پایین شهر را به خود نسبت می‌دهد، در اصلاح عامیانه نشان‌دهند نقش تاثیرگذار محلات در ساختن هویت اجتماعی و فردی افراد است. نقشی که سبب مرزبندی بین محلات و افرادی میشود که در آنجا زندگی می‌کنند. این مرزبندی میان محلات و ساکنان آنها، اغلب تبدیل به تفکری جمعی درباره آنها میشود. تفکری که ویژگیهای هویتی خاصی را برای ساکنان یک محله درنظر می‌گیرد و براساس آن قضاوت، تصمیم‌گیری و نظردهی می‌کند و حتی بر ارزش اقتصادی مکان‌ها اثر می‌گذارد. قیمت زمین و املاک را در محلات بالا و پایین می‌برد و ارزش آن را از دیگری بیشتر می‌کند تا تنها افراد متعلق به یک طبقه از اجتماع توانایی خرید و سکونت در آن را داشته باشد.
سیاست‌مداران و مدیران شهری با سیاستگذاری‌ها و تصمیمات خود در مدیریت شهر بر این تفکر جمعی صحه می‌گذارند و آن را تثبیت می‌کنند. برخورداری از امکانات رفاهی بیشتر، سرانه بالای فضای سبز، نظافت، زیبایی و معماری نوین برای محلات دارای ارزش اقتصادی بیشتر از جمله سیاستگذاری‌هایی است که توسط دولت‌ها و مدیران شهری اتخاذ میشود تا مرزهای میان محلات پررنگ‌تر شود و شکاف طبقاتی میان ساکنان محلات بیشتر به چشم آید. از این گذشته اما تقسیم‌بندی محلات و شماره‌گذاری آنها روی نقشه شهری نیز بر این ماجرا موثر بوده است. محله‌ای که شماره یک را دریافت کرده نسبت به محله‌ای که انتهای جدول شماره‌گذاری قرار گرفته ارزش و اهمیت بیشتری دارد و ساکنان آن ویژگیهای هویتی خاص‌تری نسبت به محله دیگر دارند.
اگرچه اعداد برحسب پیشنه‌های خود معانی خاصی را به ذهن متبادر می‌کنند، اما در این موضوع خاص شاید همنشینی «معانی اعداد» و «تفکر غالب درباره محله‌ها» دلیلی باشد که اعداد نسبت داده شده به محلات روی نقشه شهرداری اینچنین اهمیت یافته است؛ به گونه‌ای که در این سال‌ها افزایش قیمت ملک به طور ناعادلانه‌ای در مناطق توزیع شده و حتی تمایل به خرید و فروش ملک در مناطق شهری را نیز تحت تاثیر قرار داده است. تهران بیش از همه‌جا این موضوع را تجربه کرده است. براساس آمار رسانه‌ها در اسفند ماه سال 98، مقایسه متوسط قیمت یک مترمربع آپارتمان در مناطق ۲۲ گانه تهران در بهمن سال جاری حکایت از آن دارد که بیشترین قیمت‌ها مربوط به منطقه ۳ تهران با متوسط هر مترمربع ۲۵ میلیون و ۵۵۰ هزار تومان، منطقه یک با ۲۹ میلیون و ۴۲۷ هزار تومان و منطقه ۲ با ۲۱ میلیون و ۵۵۵ هزار تومان بوده است. کمترین قیمت‌های خرید و فروش هر متر مربع واحد مسکونی در شهر تهران را نیز منطقه ۱۸ با ۶ میلیون و ۹۰۷ هزار تومان، منطقه ۲۰ با ۷ میلیون و ۴۲۷ هزار تومان و منطقه ۱۷ با ۷ میلیون و ۵۷۴ هزار تومان به خود اختصاص داده است. بیشترین خرید و فروش نیز مانند گذشته به منطقه 5 شهرداری تهران با ۲ هزار و ۱۶۱ اختصاص یافته است. همچنین منطقه ۲ شهرداری تهران با یک هزار و ۱۸۸ و منطقه ۴ با یک هزار و ۱۴۵ بیشترین تعداد معاملات را به خود اختصاص داده‌اند. کمترین میزان خرید و فروش نیز به ترتیب به مناطق ۱۹ با ۸۱، منطقه ۱۶ با ۱۷۱ و منطقه ۲۰ با ۱۸۶ مبایعه‌نامه اختصاص یافته است.
این آمار به صراحت مرزبندی مناطق از نظر ارزش‌گذاری و قیمت را که به طور ناخودآگاه بر تفکر جمعی مردم درباره مناطق تاثیر گذار است، نشان می‌دهد. مرزبندی که حالا براساس گفته‌های مریم ابهری، مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی امور مناطق مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران قرار است بر روی نقشه شهرداری تغییر کند. این اولین باری نیست که سخن از تغییر مرزبندی محلات یا جداسازی بخشی از محلات تهران از شهر تهران و تبدیل شدن آن به استانی جداگانه به میان می‌آید. طرح شکل‌گیری «استان تهران جنوبی» که در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی در آخرین ماه‌های سال گذشته در مجلس اعلام وصول شد، از جمله طرح‌هایی است که تقسیم‌بندی مناطق شهری تهران را بر هم می‌ریزد. طرحی که برخی از تدارک آن برای تقسیم تهران به چهار استان (تهران، تهران شرقی، تهران غربی و تهران جنوبی) خبر داده‌اند و تشکیل استان تهران جنوبی را فاز نخست آن خوانده‌اند. البته تقسیم تهران به چهار استان سال گذشته هم در قالب شایعاتی مطرح و توسط استاندار وقت تهران تکذیب شده بود، اما حالا پیگیری مجدد آن در قالب «تهران جنوبی» با مرکزیت شهر جدید «پرند» به گفته برخی خبرگزاری‌ها و تشکیل شده از شهرستان‌های رباط کریم، بهارستان، ساوه، زرندیه، تفرش و اسلامشهر به گفته نمایندگان مجلس، نشان می‌دهد که اجرای یک شبه تغییر تقسیم‌بندی‌های مناطق تهران توسط مسئولان آنچنان هم بعید نیست، هرچند همین طرح هم با رخدادهای تازه و دردسرهای جدیدی چون کرونا فعلا از دستور خارج و به فراموشی سپرده شده است.
با این حال همچنان خبرهای جدید از تغییرات در تقسیم‌بندی مناطق تهران به گوش می‌رسد. تقسیمبندیای که آخرین بار با افزوده شدن منطقه 22 به مناطق شهرداری تهران در سال ۱۳۷۹ تغییر کرد و تا به امروز ثابت ماند. با وجود این اخیرا معاونت امور مناطق شهرداری تهران پروژه‌ای به مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران ارائه داده و از کارشناسان این مرکز خواسته است که طرح پژوهشی تغییر و اصلاح منطقه‌بندی در تهران را تدوین و ارائه کنند.
مریم ابهری، مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی امور مناطق مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران درباره طرح اصلاح ساختار تقسیم‌بندی مناطق گفته است: «این طرح مطالعاتی تقسیم‌بندی مناطق در مراحل مقدماتی قرار دارد و هنوز به جمعبندی نرسیده است اما آنچه مسلم است اینکه تقسیمات منطقه‌بندی فعلی شهر تهران مشکلات و مسائلی را ایجاد کرده است و ضرورت دارد که اصلاح شود.» او درباره منطقه‌بندی فعلی گفت: «مرزبندی فعلی مناطق در تهران بر اساس تجربیاتی شکل گرفته است و نمی‌توان به کلیات آن ایراد گرفت. تهران از سال 1371 که استخوان‌بندی مناطق فعلی شکل گرفته هم بزرگ‌تر شده و هم تغییرات زیادی را به خود دیده است.» به گفته وی این منطقه‌بندی باعث بروز اختلالاتی در خدمات‌دهی به شهروندان شده است به خصوص در خیابان‌ها و محلاتی که در مرزهای مناطق قرار دارند. مثلا در برخی خیابان‌ها خود خیابان متعلق به یک منطقه و پیاده‌روی آن متعلق به یک منطقه دیگر است.
اگرچه توسعه نامتوازن و ناپایدار شهر تهران سبب بروز مشکلاتی از این دست شده است اما تغییر مرزبندی‌ها و تغییر شماره‌گذاری‌های مناطق می‌تواند تبعات دیگری از جمله تغییر قیمت املاک و دارایی‌ها و حتی برهم زدن تفکرات حاکم بر جامعه درباره مناطق و هویت مناطق میشود.
اگرچه خاصیت ارزش‌گذاری اعداد بر روی هویت مناطق و ساکنانش در ذهن بسیاری تاثیرگذاری چندانی ندارد و بسیاری همچنان مرزبندی‌های هویتی مناطق شهری تهران را براساس داشته‌های گذشته و بالا و پایین بودن آن تعیین می‌کنند اما هستند کسانی که تغییر اعداد منطقه سکونتشان در نقشه شهرداری برایشان مهم است و شاید اگر منطقه سکونتشان از منطقه 5 به منطقه همجوارش که منطقه 22 نامیده میشود، تغییر کند آنچنان خوشایندشان نباشد چراکه طبقه اجتماعی آنها با تغییر یک عدد تنزل یافته است. اعدادی که در سال‌های گذشته معانی خاصی برای نسبت دادن افراد به طبقات اجتماعی مختلف پیدا کرده‌اند. مثل کد یکِ خطوط تلفن همراه و شماره‌های سراسر رند آنها که دارندگان آن را از سایر دارندگان خطوط تلفن همراه متمایز کرده و آنها را در رده قشر مرفه و پولدار جامعه قرار داده است. یا برخی عددهای لوکس دیگر مثل 2 رقم کد پلاک خودروها که هرچه کوچک‌تر باشد با کلاس‌تر است، مثلا 11 از 33 و 33 از 88 لوکس‌تر است و پلاک‌هایی با 2 رقم 10 و 20 و 30 هم به زبان عامیانه «جواد» نامیده میشود. در میان این اعداد هستند اعداد دیگری چون 13، 7 یا 5 که بسیاری آن را نحس می‌نامند و از داشتن چنین رقم‌هایی در پلاک خانه‌هایشان هم حذر می‌کنند.
با این حال، در شرایطی که امروزه «از دست رفتن مکان» به عنوان بخشی از هویت انسان به سرگشتی و بیگانگی انسان انجامیده و تقلیل سکونت‌گاه‌های انسانی به سرپناهی بدون معنا و بی‌ثمر که کرد راستین خود یعنی مامن و ماوا بودن را از دست داده، حس تعلق و بی‌ارزش بدون محل زندگی، خود چالشی افزودن بر چالش‌های انسان معاصر است که با بی‌توجهی مدیران شهری در بسط و گسترش شهرها به وجود آمده است.
سایر اخبار این روزنامه
اولین باری که اولین بار نیست!
بازگشت سینما در ایواین به ایران
محمدرضا ستاری
شوخی برجامی آمریکا
«ابتکار» از دلایل و نمودهای پوست‌اندازی جریان‌های اصلی سپهر سیاست ایران گزارش می‌دهد
«ابتکار» نگرانی‌های مطرح شده نسبت به سرنوشت بازار سرمایه را بررسی می‌کند
بازار داغ شایعات علیه بورس
«ابتکار» به بهانه احتمال تغییر تقسیم‌بندی منطقه‌ای تهران، دلایل اهمیت و نتایج آن را بررسی می‌کند
«ابتکار» پیامدهای سیاسی و اقتصادی کرونا در عربستان سعودی را بررسی می‌کند
رویای بر باد رفته شاهزاده
مقصر واقعی ماجرای مدرک منتخب تفرش در انتخابات مجلس یازدهم کیست؟
حاشیه دوباره مدرک تحصیلی سیاسیون
عدم تحقق مطالبات کارگری چه تاثیری بر اقتصاد کشور دارد؟
دغدغه‌های تکراری کارگران در روز کارگر
فرمانده نیروی دریایی سپاه خبر داد
دستور رهبر انقلاب برای مسکونی شدن جزایر خلیج فارس
رئیس‌جمهوری در جلسه هیئت دولت :
پیروزی بر کرونا، پیروزی ملت است نه دولت
ایرانِ فردا، پساکرونا
مقصر واقعی ماجرای مدرک منتخب تفرش در انتخابات مجلس یازدهم کیست؟
حاشیه دوباره مدرک تحصیلی سیاسیون
