روزنامه ابتکار
1399/03/22
آیا با انتشار تصاویر جعلی حتی با نیت خیرخواهانه می‌توان خبری را منعکس کرد؟ واقع‌گرایی مهم‌ترین اصل در تولید خبر
فاطمه امینالرعایاهشتم خرداد آتشی به جان جنگل‌های خائیز افتاد، آتشی که هزاران درخت سبز را به خاکستر تبدیل کرد. از همان روزهای نخست عکس‌هایی از این اتفاق تلخ در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد، عکس‌هایی که حکایت از سوختن چندین گونه حیوانی در آتش داشت. این عکس‌ها احساسات افکار عمومی را چنان جریحه‌دار کرد که کمک‌های مردمی برای اطفای حریق و کمک به حیوانات سرازیر شد اما کمی بعد مشخص شد که عکس‌های منتشرشده از حیوانات نیمه‌سوخته متعلق به این آتش‌سوزی نیستند. حال این پرسش مطرح میشود که صحت نداشتن مستندات مربوط به چنین وقایعی که احساسات افکار عمومی را درگیر می‌کند، چقدر در کاهش اعتماد آنها در وقایع بعدی موثر است؟
پنجشنبه 8 خرداد آتشی گریبان جنگل‌های خائیز واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد را گرفت و چند روز این جنگل را به دریایی از آتش تبدیل کرد. به گفته مسئولان حدود 40 هکتار از این جنگل‌ها گرفتار حریق شده و از دست رفتند. از همان ابتدای آتش‌سوزی عکس‌های گوناگونی از این واقعه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. در میان این عکس‌ها، تصاویری دلخراش از حیوانات نیمه‌سوخته نیز به چشم می‌خورد. این واقعه احساسات افکار عمومی را تحت تاثیر قرار داد تا آنجا که گروه‌های داوطلب تصمیم گرفتند تا برای کمک به اطفای حریق و نجات جان حیوانات عازم منطقه شوند. همچنین مبالغی نیز برای تهیه تجهیزات موردنیاز جمع‌آوری شد. از آنجا که عکس‌ها از سوی افرادی از منطقه ارسال شده بود کمتر کسی به صحت آنها شک کرده بود اما پس از مدتی مشخص شد که تصاویر حیوانات سوخته متعلق به این آتش‌سوزی نبود چون اصلا برخی از این گونه‌های حیوانی در جنگل‌های مذکور زیست نمی‌کردند. پیش از تکذیب این عکس‌ها برخی رسانه‌ها بر اساس همین تصاویر اقدام به انتشار گزارش‌‌هایی کردند، بدون اینکه از صحت تصاویر مطلع باشند. داوود صفایی، استاد ارتباطات و روزنامه‌نگار پیشکسوت در همین ارتباط درباره اهمیت صحت‌سنجی منابع برای تهیه اخبار به «ابتکار» می‌گوید: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رسانه، صحت و درستی خبرهای آنها است. این صحت هم باید در محتوای خبر رعایت شود و هم عکس‌های استفاده شده در خبرهای منتشر شده. اگر مخاطب احساس کند که خبرهای منتشر شده واقعیت ندارند و این اتفاق هم تکرار شود، اعتماد خود را به رسانه از دست می‌دهد و اینگونه اعتبار یک رسانه از بین خواهد رفت. مسئول صحت‌سنجی و اطلاع از درستی اخبار، خبرنگار است و این نشان‌دهنده توانایی و مهارت خبرنگار است. گاهی حتی یک خبرنگار خوب با سال‌ها سابقه به دلیل یک اشتباه غیرعمد در صحت‌سنجی اخبار با تبعات سنگینی مواجه میشود.
او ادامه می‌دهد: در برخی از رویدادها، عکس از متن مهم‌تر هستند چون استناد بیشتری دارند. بنابراین وقتی عکس‌هایی از رویدادهایی دیگر به جای رویداد دیگر منتشر شود، کار بسیار ناپسند و خسارت‌باری است و به اعتماد مخاطب ضربه‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌کند.
پس از مشخص شدن عدم صحت عکس‌های منتشر شده از حیوانات نیمه‌سوخته که به جنگل‌های خائیز نسبت داده می‌شد برخی عنوان کردند که دلیل این اقدام جلب توجه بیشتر افکار عمومی به آتش‌سوزی این جنگل‌ها بود و می‌خواستند از اتفاقی که در مورد آتش‌سوزی جنگل‌های استرالیا رخ داد و توجه افکار عمومی در تمام جهان را جلب کرد، الهام بگیرند تا مردم و مسئولان به این اتفاق هم واکنش نشان دهند. اما آیا چنین اقداماتی حتی با چنین نیت‌هایی قابل توجیه است؟ آیا افکار عمومی پس از اطلاع از چنین اقداماتی در وقایع بعدی به اخبار منتشر شده اعتماد می‌کنند؟ صفایی می‌گوید: به هیچ عنوان چنین نیت‌هایی مجوزی برای رسانه و خبرنگار ایجاد نمی‌کند که چنین اخباری را منتشر کنند. رسانه‌های خبری حق نیت داشتن در مورد اخبار را ندارند. وظیفه این رسانه‌ها مستندسازی و انعکاس وقایع است. اینکه وقایع چه تاثیری می‌گذارند، در چگونگی انتشار اخبار توسط رسانه‌ها موثر نیست. رسانه باید مستقیم و بی‌طرفانه اخبار را منعکس کنند حتی اگر با باورها و ارزش‌های خود او اثر منفی یا مثبت بگذارد. مهم‌ترین اصل فعالیت‌های رسانه‌ای واقع‌گرایی است. روزنامه‌نگار مسئول عواقب انتشار اخبار صحیح هم نیست. بلکه روزنامه‌نگار مسئول است که هر خبری را که دارای ارزش‌های خبری است به طور دقیق و صحیح و بدون سوگیری منتشر کند.
او با اشاره به آتش‌سوزی جنگل‌های خائیز درباره اهمیت عکاسی خبری در رویدادهای مختلف افزود: متاسفانه عکاسی خبری در کشور ما ضعیف است. البته نه به این معنی که عکاسان خوبی نداریم، اما آنقدر عکاسان خبری اذیت شدند و مورد حمایت قرار نگرفتند که این حوزه دچار ضعف جدی شده است. عکس‌های موجود هم به همت افراد بومی است چون امروز خوشبختانه همه تلفن همراه دارند و عکاسی تبدیل به پدیده‌ای عمومی شده و از حالت حرفه‌ای درآمده است. اما به دلیل ضعف رسانه‌ها در بخش عکاسی خبری و اهمیت ندادن و حمایت نکردن از این بخش، کمتر شاهد عکس‌های حرفه‌ای و اختصاصی رسانه‌ها از وقایع پیش‌آمده هستیم. پیش از این رسانه‌ها عکاسان خود را به مناطق اعزام می‌کردند و هزینه‌ها را متقبل می‌شدند اما متاسفانه دیگر رسانه‌ها حاضر به صرف هزینه در این بخش نیستند. حتی خبرگزاری‌های مطرح که قدرت مالی بالاتری دارند و می‌توانند چنین عکاس‌هایی را به مناطق حادثه‌دیده اعزام کنند، به دلیل مدیریت‌های غیر‌حرفه‌ای و بروکراتیک زمین‌گیر شده‌اند.
این روزنامه‌نگار پیشکسوت در پایان درباره تاثیر عکس‌های نادرست در مورد واقعه اخیر جنگل‌های خائیز می‌افزاید: نوع جنگل‌های این جنگل با دیگر جنگل‌های ایران متفاوت است و ما با انتشار عکس‌های نادرست افکار عمومی و مخاطب را منحرف می‌کنیم. بعدها این اعمال به اعتماد مخاطب لطمه می‌زند. قطعا رسانه‌ها باید در بخش عکاسی خبری سرمایه‌گذاری کند و صحت اخبار آنچنان برایش اهمیت داشته باشد که برایش هزینه کند.
سایر اخبار این روزنامه
خاک آسیب‌دیده از آتش‌سوزی و قطع درختان، به قرن‌ها زمان برای احیا نیاز دارد
یک جرقه، نیم قرن بها
محمدرضا ستاری
تکاپو برای عبور از ترامپ
در فضای سیاسی ایران لیبرال واقعی وجود ندارد
فحشی به نام «نئولیبرالیسم»!
«ابتکار» نقاط قوت و ضعف طرح‌های دولت برای ساخت مسکن را بررسی کرد
بی مهری‌های طرح‌های مسکن دولتی
آیا با انتشار تصاویر جعلی حتی با نیت خیرخواهانه می‌توان خبری را منعکس کرد؟
واقع‌گرایی مهم‌ترین اصل در تولید خبر
در نامه به سازمان ملل مطرح شد
دفاع روسیه و چین از ایران در مقابل تهدیدات تحریمی آمریکا
مشکلات مالی و بدهی‌های صداوسیما، شبکه‌های برون مرزی سیما را در شرف حذف از ماهواره‌ها قرار داد
اکبر طبری در دومین جلسه رسیدگی به اتهاماتش دفاعیات عجیبی مطرح کرد
رفقای چند میلیارد تومانی!
آمار کرونا به ۱۷۷ هزار و ۹۳۸ نفر رسید
فرانسیس فوکویاما نظریهپرداز پایان تاریخ، پیامدهای ناشی از ویروس کرونا را پیش‌بینی می‌کند
قالیباف:
مشکلات کشور را با یک برنامه پنج‌ساله می‌توان سروسامان داد
روحانی در جلسه هیئت دولت:
روسیه و چین در برابر توطئه آمریکا ایستادگی کنند
فرمانده کل ارتش:
ماموریت اصلی ما، ارتقای توان و آمادگی رزمی است
