روزنامه آفتاب یزد
1399/05/09
خطاهای پزشکی زیرسایه کرونا
تمجید و تایید کادر درمانی در این ایام بجا و شایسته است اما نباید از معضل خطاهای پزشکی چشم پوشی کرد.زیر سایه کرونا همچنان خطاهای پزشکی رخ می‌دهد و دیگر مثل سابق به آن پرداخته نمی‌شود.به نظر میرسد کرونا باعث شده حتی این خطاها بیشتر هم شود زیرا به دلیل فشار موجود،برخی بیمارستان‌ها به بهانه مشکوک بودن رجوع‌کنندگان به کووید19 به آنها رسیدگی نمی‌کنند و همین موضوع مشکلاتی را بوجود آورده استآفتاب یزد – گروه گزارش: این روزها فضای مجازی پر است از قدردانی از پزشکان، پرستاران و کادر درمانی بیمارستان‌ها. گروه‌های مختلفی در جریان مبارزه با شیوع گسترده کرونا در ایران در حال فعالیتند و خط مقدم این مبارزه در اختیار جامعه پزشکی است؛ جامعه‌ای که در چند وقت اخیر، انتقاد‌های فراوانی از آنها در سطح جامعه در جریان بود، یکباره به گروه محبوب مردم در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شدند.طبیعتا ارتباط مستقیم آنها با موارد مبتلا به بیماری و خطرناک بودن این بیماری موجب شده تا بسیاری در این روزها به قدردانی از جامعه پزشکی بپردازند. از سوی دیگر در بسیاری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به دلیل نبود امکانات، پزشکان و پرستاران بدون امکانات لازم در حال خدمات‌رسانی به بیماران هستند. با این حال اما خطای پزشکی در مراکز درمانی همچنان در جریان است و چه بسا خیلی از افراد همچنان به دلیل خطای پزشکی جان خود را از دست میدهند اما این خطاها زیر پوشش کرونا پنهان میشود.
>پدرم به دلیل خطای پزشکی جان باخت نه کرونا
پدرش را به تازگی از دست داده و در عزا و ماتم او نشسته است. وقتی دلیل فوت پدرش را می‌پرسم میگوید:« پدرم ناراحتی قلبی داشت و قبل‌تر تحت نظر پزشک بود. من سر کار بودم که برادرم با من تماس گرفت و گفت حال پدرمان خوب نیست، من سراسیمه به خانه رفتم و پدرم را به بیمارستان قلب تهران در خیابان کارگر شمالی بردیم. پدرم علائم بیماری کرونا نداشت فقط تنگی نفس داشت. پزشک بعد از معاینه در بیمارستان وگرفتن چند آزمایش از جمله نوار قلب،اکو،خون و سی تی اسکن ریه به ما گفت پدرم مشکوک به کرونا است و باید او را به بیمارستان کرونایی‌ها ببریم. هر چه به پزشک گفتیم پدرم ناراحتی قلبی دارد و احتمال دارد تنگی نفسش به همان دلیل باشد قبول نکرد و بالاجبار از ما امضایی گرفتند به ما گفتند او را به بیمارستان کرونایی‌ها بیریم. ما هم به ناچار این کار را کردیم وپدر را به بیمارستان ضیاییان منتقل کردیم. وقتی به بیمارستان ضیاییان رسیدیم پزشک بلافاصله پدرم را معاینه کرد و اعلام کرد که او اصلا مشکوک به کرونا نیست و تنگی نفسش مربوط به ناراحتی قلبی‌اش است.این پزشک گفت حتی بدون آزمایش هم مشخص است که پدر شما ناراحتی قلبی دارد زیرا دست و پاهای او ورم دارند.پزشک مذکور تاکید داشت بیمارستان قلب واقع در خیابان کارگر شمالی نباید او را دیپورت می‌کردند و باید مداوا و درمان را آغاز می‌کردند.زیرا تکان دادن چنین بیماری بسیار خطرناک است.بهرحال از پدرم تست کرونا گرفتند و مرحوم بستری شد اما بر اثر سکته قلبی ساعتی بعد جان باخت. روز بعد از فوت پدرم تست کرونای او آمد و پاسخ منفی بود. اگر پزشک در بیمارستان اول پدرم را بستری می‌کرد و تشخیص اشتباه نمی‌داد حتما حالا پدرم زنده بود.بیمارستان قلب تهران حدود 5 ساعت روی پدرم آزمایش انجام داد اما ما را در نهایت گمراه کرد و حتی توصیه‌ای هم نکرد که حداقل بیمار را با آمبولانس به بیمارستان ضیاییان ببرید نه خودروی شخصی.این روزها به دلیل وجود کرونا اصلا این خطاهای پزشکی دیده نمی‌شود و متاسفانه درصد زیادی از مردم به دلیل همین خطاهای پزشکی میمیرند نه کرونا! ما حتما شکایت می‌کنیم البته اگر رسیدگی درستی صورت بگیرد.در حال حاضر یک شکایت داخلی از بیمارستان قلب تهران یا همان مرکز قلب تهران انجام داده‌ایم و منتظر نتیجه هستیم.مرحله بعد شکایت به سازمان نظام پزشکی است.اگر این جا هم ترتیب اثری ندهد به مراجع بالاتر شکایت می‌بریم.پدر من زنده نمی‌شود اما حداقل برای آن پزشک و آن بیمارستان درس عبرتی میشود تا با بیماران بینوا برخورد درست‌تری صورت دهند.ضمن
آنکه من پس از فوت پدرم مجددا خدمت همان پزشکی که تشخیص اشتباه داد، رفتم و از او خواستم چگونه و چطور به این تشخیص رسید و باعث مرگ پدر من شد که متاسفانه همانطور که پیش‌بینی می‌کردم پاسخی نداشت و فقط سکوت کرد.البته وی و بیمارستان قلب تهران باید در دادگاه پاسخگو باشند.»
>خطای پزشکی چیست؟
در دنیای امروز، میان پزشک و بیمار رابطه‌ای حقوقی برقرار است. براساس این رابطه، پزشک مکلف است در معالجه بیمار از تمام استعداد و قابلیت‌های خویش بهره بگیرد و چارچوب قانونی را نیز فراموش نکند. گاه پیش می‌آید پزشک آن گونه که باید در انجام وظایف خویش عمل نمی‌کند و به صورت اتفاقی و غیرعادی نتیجه‌ای متفاوت از نتیجه معمول حاصل میشود در این موارد مسئله خطا، تخلف، قصور یا تقصیر پزشک مطرح میشود که پیامد حقوقی آن برای پزشک و بیمار متفاوت است.
انتظار بیمار از پزشک داشتن دقت و مهارت است. متاسفانه گاهی نبود این۲ عامل سبب بروز حوادث و تشدید بیماری افراد و حتی گاهی به فوت بیمار منجر میشود. از چنین اتفاقاتی معمولا به عنوان خطا و قصور پزشکی یاد میشود زیرا معمولا ماهیتی عمدی ندارند.در تعریف خطای پزشکی نظرات مختلفی وجود دارد.برخی نیز معتقدند اصولا عنوان خطای پزشکی عنوانی نادرست است به هر حال، در تعریفی که مورد قبول است، خطای پزشکی را به این صورت بیان میکنند: قصور خدمت یا ارتکاب عمل اشتباه در برنامه‌ریزی یا اجرا که به طور بالفعل یا بالقوه باعث یک نتیجه ناخواسته میشود. این تعریف به طور مشخص حیطه‌های کلیدی علل خطا (قصور یا ارتکاب، برنامه‌ریزی و اجرا) را دربرمی‌گیرد.قصور پزشکی مترادف غفلت و خطایی است که از روی سهو سر زند و در مقابل تقصیر است که به خطای عمدی گفته میشود. قصور پزشکی به ۴دسته تقسیم میشود:
۱) بی‌مبالاتی،
۲) بی‌احتیاطی،
۳) نداشتن مهارت (که خود به ۲ دسته نداشتن مهارت علمی و عدم مهارت عملی تقسیم میشود.)
۴) رعایت نکردن نظامات دولتی.
بی‌مبالاتی به معنای بی‌تدبیری، بی‌فکر و اندیشه بودن، بی‌پروایی، بی‌اعتنایی و نارسایی در دقت و توجه لازم است. به زبان ساده، بی‌مبالاتی یعنی کاری که باید انجام شود و انجام نمی‌شود. بی‌احتیاطی به معنای انجام فعل بدون دقت لازم است. منظور از بی‌احتیاطی آن است که شخص بی‌توجه به نتایج عملی که عرفا قابل پیش‌بینی است، به عملی اقدام کند که به صدمات بدنی و یا وارد شدن ضرر به دیگران شود.
در ماده ۶۰ قانون مجازات اسلامی آورده شده است: چنانچه طبیب پیش از شروع درمان یا اعمال جراحی از مریض یا ولی او برائت حاصل کرده باشد، ضامن خسارت جانی یا مالی یا نقص عضو نیست و در موارد فوری که اجازه گرفتن ممکن نباشد، طبیب ضامن است. با وجود این، بسیاری از حقوقدانان معتقدند چنانچه پزشک در تشخیص بیماری دچار اشتباه شود، خطای شغلی برای وی محرز است و اساسا خطای وی در معالجه یا عمل جراحی، خود نوعی از خطاست و به نظر میرسد چنانچه پزشک متبحر و حاذقی به دلیل سهل‌انگاری، بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی و رعایت نکردن نظامات دولتی‌مرتکب خطای پزشکی شود و به بیمار صدمه‌ای بزند، ضامن است؛ حتی اگر اعمال وی با اجازه بیماریا ولی او باشد.چنانچه پزشک مهارت و دقت متعارف و معمول را در رشته خود به خدمت گرفته باشد، مرهون اجر و پاداش است. حتی اگر در مداوای بیمار موفق نشود.
به عبارت دیگر، هرجا پزشک از انجام تعهد خویش (نظیر مراقبت از بیمار که مقتضای اصول فنی پزشکی است) سرباز زند، مرتکب خطاشده است؛ نه به آن معنا که هرگونه شکست و عدم موفقیت یا حادثه در هنگام معالجه، ضرورتا خطای پزشکی به حساب آید، زیرا اعمال پزشکی فی‌النفسه و به حکم طبیعت خود از خطا جدا نیست.
اگرچه قصور پزشکان عمدتا عمدی نیست، ولی برای جبران زیان‌های مادی آن دیه یا ارش پیش‌بینی شده است. اما در قوانین فعلی از نظر پیش‌بینی جبران خسارات معنوی و روانی بیمار با خلا روبه‌روست.
بر اساس قوانین بیشتر کشورهای جهان، مقصر غیر از خسارات مادی، خسارات معنوی، ازکارافتادگی را نیز باید پرداخت کند.سابق بر این در ایران در قانون مجازات، عمومی با پیش‌بینی ازکارافتادگی جزئی، نسبی، دائم و نقصان جسمی، این گونه خسارات را نیز اعمال می‌شد. پس از تصویب قانون مجازات اسلامی و تعزیرات در سال ۶۱ و ۶۲ براساس دیدگاه‌های فقهی، کلیه خسارات جسمی در قالب دیه مقرر و پیش‌بینی شد و در مواردی که به بخشی از توانمندی جسم آسیب برسد، ارش تعیین میشود. در این شرایط امکان پرداخت خسارات معنوی در قوانین فعلی وجود ندارد و ازکارافتادگی و نقصان عضو جز در قالب دیه قابل جبران نیست.
اما در مواردی، خسارات مادی مقرر شده حتی کفاف هزینه‌های پزشکی را نیز نمی‌دهد. به عنوان مثال، اگر کسی برای نقص عضوی۱۰ میلیون تومان دیه از طریق دادگاه دریافت کرده باشد؛ اما بیش از ۲۰میلیون تومان هزینه پزشکی صرف کرده باشد، میتواند دادخواست ضرر و زیان بدهد و دادگاه‌ها نیز پس از جلب نظر کارشناس و ملاحظه صورتحساب هزینه‌ها نسبت به مبلغ مازاد مبادرت به صدور حکم خواهند کرد.
>بیشترین شکایت از متخصصین زنان، ارتوپدی و جراحی
روز گذشته معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور گفت: بیشترین شکایت در بخش سرپایی مربوط به دندانپزشکان و پزشکان عمومی و در بستری نیز متخصصان زنان و زایمان، ارتوپدی و جراحی
است.
دکتر علی فتاحی درباره قصور پزشکی ثبت شده در سال گذشته بیان کرد: «بیمار اختیار دارد که وقتی دچار مشکل میشود به سه جا شامل دادسرای عمومی و انقلاب، سازمان تعزیرات حکومتی و دادسرای نظام پزشکی مراجعه کند. در سال گذشته به این سه مرکز حدود 20 هزار شاکی مراجعه کرده‌اند. حدود 30 درصد شکایتها همپوشانی دارد. یعنی به هر سه قسمت مراجعه داشته‌اند. هر ایرانی به طور متوسط در سال 10.5 بار مراجعه درمانی به پزشک یا کلینیک‌ها یا آزمایشگاه‌ها دارد. نزدیک به 900 میلیون بار مراجعه درمانی در سال توسط ایرانی‌ها در سال گذشته اتفاق افتاده که حدود 9 تا 10 میلیون بستری در کل کشور و 890 میلیون بار مراجعه سرپایی داشتیم. از این 900 میلیون بار مراجعه در کل کشور، 20 هزار پرونده داشتیم. یک عارضه یا مشکل میتواند منجر به عوارض غیرقابل جبران شود و هیچ چیز نزد انسان بالاتر از نعمت سلامتی نیست. در مقایسه با سایر کشورها، میزان شکایتها بالا نیست. آمار ثبت شده شکایت به این میزان است. از این 20 هزار شکایت، حدود 6 هزار شکایت در دادسراهای انتظامی کل کشور ثبت شده است.»
فتاحی ادامه داد: «پس از تشکیل پرونده و معاینه بیمار، نظر کارشناس داده شده و دادستان نظام پزشکی نیز قرار صادر می‌کند. 60 درصد قرارها در سال گذشته منجر به برائت و 40 درصد منجر به کیفرخواست شده است. آمار محکومیت‌ها در سازمان تعزیزات استان تهران حدود 35 درصد و در دادسرای نظام پزشکی حدود 39 درصد بود. بنابراین نگاه صنفی وجود ندارد. بیشترین شکایتها شامل نارضایتی از درمان است. 20 درصد شکایتها مربوط به تعرفه و هزینه ایجاد شده، 5 درصد عوامل رفتاری کادر درمان و 5 درصد هم تبلیغات غیرمجاز است. علاوه بر فاکتورهای درمانی، هزینه‌ای و رفتاری، فاکتورهای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی هم در ایجاد شکایت نقش دارد. به طور متوسط در کل کشور به ازای هر 10 هزار جمعیت، 0.7 بار شکایت از کادر درمان انجام شده است. در استان‌های کم برخوردارتر که نیروی انسانی کمتر و تجهیزات کمتری داریم، شکایتها بیشتر است. از استان‌هایی که از هر لحاظ مثل هم هستند، شکایت‌های درمانی 50 برابر افزایش پیدا می‌کند. یعنی فقط درمان و عارضه منجر به شکایت نمی‌شود و فاکتورهای دیگر هم نقش دارند.»
فتاحی درباره بیشترین شکایتها از کادر درمان تصریح کرد: «بیشترین شکایت در بخش سرپایی مربوط به دندانپزشکان و پزشکان عمومی و در بستری نیز متخصصان زنان و زایمان، ارتوپدی و جراحی است.
13 درصد زنان، 13 درصد دندان پزشکان، 10 درصد پزشکان عمومی، ارتوپدی و جراحی نیز هفت درصد شکایتها را شامل می‌شوند. البته باید توجه داشت که سه مولفه دیگر را باید در کنار این آمار قرار دهیم؛ اول فراوانی جمعیت پزشکی است دندانپزشکان و پزشکان عمومی بیش از
40 درصد جامعه پزشکی را تشکیل میدهند و به همین دلیل اگر میزان شکایات بیشتر است به فراوانی تعداد آنها نیز برمی‌‌گردد. دوم آن که یکسری اعمال الکتیو داریم که با شرایط کاملا استریل و شرایط از پیش آماده شده انجام میشود و سوم اینکه یک سری جراحی اورژانسی داریم و بیشترین اعمال اورژانسی را نیز متخصصین زنان، ارتوپد و جراحی انجام میدهند و به همین دلیل بیشترین شکایت را به خود اختصاص میدهند.»
وی در پاسخ به این سوال که برای کاهش میزان قصور پزشکی چه اقداماتی در سازمان نظام پزشکی انجام شده است، تصریح کرد: «ساده‌‌ترین کار این است که خطاکار پیدا و با او برخورد شود اما مهم این است که از خطا پیشگیری شود و اینجا مهمترین نقش را آموزش دارد که شامل آموزش علمی و اخلاقی میشود. گروه خاصی داریم که از پرونده‌‌ها مسائلی را که میتواند باعث پیشگیری از خطاهای پزشکی شود را از پرونده‌‌ها استخراج میکنند و نکاتی به صورت جزوه در سایت سازمان نظام پزشکی قرار داده میشود تا از ایجاد خطاها پیشگیری شود. از سوی دیگر اخلاق پزشکی مانند راست گویی باعث کاهش بسیاری از این خطاها میشود. اگر با بیمار صحبت شود و یک ارتباط عاطفی مناسب با او برقرار شود بسیار در کاهش این امر موثر است؛ ابن سینا میگوید دست بیمار را در دست خود بگیرید زیرا علاوه بر تشخیص بیماری با نبض در قدیم؛ باعث ایجاد ارتباط عاطفی می‌‌شده است. طبق تحقیقات ما بیمار از پزشک دو نکته را می‌‌خواهد، یک اینکه بیمار را معاینه کند و دوم اینکه آینده بیماری را مشخص کند و اگر این دو نکته رعایت شوند مسائل و مشکلات به حداقل میرسد.»
با این همه اما چیزی که مشخص است این است که خیلی از خطاهای پزشکی در حال حاضر محرز نیست و خیلی از اصلا متوجه نمی‌شوند که مورد قصور قرار گرفته اند.
>آماری در این خصوص در هیچ جای دنیا منتشر نشده است
مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی در خصوص خطاهای پزشکی در زمان کرونا به آفتاب یزد گفت:
« بیماری کرونا به این دلیل که به شکل جدیدش با تظاهرات بسیار متفاوتی رخ نمایی می‌کند و در تمام دنیا سیر مشخص و تعریف شده‌ای ندارد و اشکال بالینی
آن بسیار متفاوت است و علائم بالینی که دانشمندان در تمام دنیا در روزهای اول شیوع این بیماری از آن صحبت کرده بودند در حال حاضر به شکل دیگری بروز می‌کند، بنابر این در وهله اول باید گفت خیلی از ابعاد این بیماری برای تمام کشورهای دنیا نا شناخته است و دوم اینکه نمی‌توان به صرف گفته‌های مردم گفت که خطای پزشکی با کرونا پوشش داده میشود بلکه باید این موارد مورد بررسی قرار بگیرد به همین دلیل هم برای خطای پزشکی ساختار تعریف شده است. فرد شاکی باید بر اساس مستنداتی دارد به دادسرای انتظامی نظام پزشکی کل کشور مراجعه کند و آن مستندات را ارائه دهد که مورد بررسی قرار بگیرد. اگر مستندات ارائه شده کافی باشد کیفر خواست صادر میشود و به هیئت بدوی نظام پزشکی ارجاع میشود و در آن جا کارشناسی میشود و در نهایت در جمعی که از پزشکی قانونی و قوه قضائیه هم افرادی در آن وجود دارند به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد. البته بعد از آن هم هیئت تجدید نظر و بعد هم هیئت عالی وجود دارد که مستندات و رای صادره در این هیئت‌ها هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. بنابر این صرف به صحبت‌های مردم عزیز نمی‌توان در مورد یک موضوع تخصصی و پیچیده اظهار نظر کرد. در حال حاضر هم در هیچ جای دنیا آمار و ارقامی درباره خطای پزشکی در هنگام کرونا منتشر نشده است.»
او در خصوص راه‌های پزشکان برای فرار از شکایتها گفت:« به هیچ عنوان این طور نیست، آرای صادر شده جامعه پزشکی کاملا ثبت شده است یعنی تعداد شکایت‌های واصله و تعداد محکومیت‌های کاملا مشخص است. این ماهیت قضاوت است چون در هر شکوائیه‌ای که در قوه قضائیه و سازمان نظام پزشکی مطرح میشود یک طرح ممکن است تبرئه شود و طرف دیگرممکن است محکوم شود اما همیشه طرفی که به خواسته خودش نرسیده است از رای صادره ناراضی است. اما آمار و ارقام و همچنین آرایی که وجود دارد چنین موضوعی را به هیچ وجه تائید نمی‌کند. اتفاقا من به قطعیت می‌گویم که هیچ صنفی به اندازه صنف پزشکی به این دقت مورد بررسی قرار نمی‌دهد چون حرفه پزشکی با جان انسان‌ها سر و کار دارد. در هیچ صنف دیگری سیستم انتظامی به چنین عریض و طویلی وجود ندارد.»
مصلحی در خصوص مستنداتی که مردم در خصوص خطای پزشکی باید ارائه کنند گفت:« وقتی فردی در خصوص یک موضوع حیاتی به یک مرکز درمانی مراجعه می‌کند و مورد سهل انگاری قرار می‌گیرد باید مدارکی که در آن مرکز درمانی به آن ارائه شده را در اختیار مراکز انتظامی و قضائی قرار دهد. علاوه بر آن ممکن است شواهدی موجود باشد، آزمایش‌هایی تجویز شده و تزریقاتی صورت گرفته است و حتی ممکن است صحبت‌هایی با او اتفاق افتاده باشد، همه اینها مستنداتی هستند که باید به دادگاه ارائه شوند، شما به هر دادگاه صالحه‌ای هم مراجعه کنید به استناد حرف‌های شفاهی چیزی را قبول نمی‌کنند و باید شواهدی و مستنداتی ارائه شود. برای دادسراهای انتظامی این حق هم در قانون وجود دارد
که برای خودشان محقق داشته باشند و برای خودشان تحقیق کنند و از مشاور حقوقی استفاده کنند. در نهایت برای اینکه برای موضوعی که برای آن کیفر خواست وجود دارد کیفر خواست صادر شود نیاز به مستنداتی است که دادسرای انتظامی به هر وسیله‌ای میتواند آن را کسب کند. فرد شاکی هم برای ثبت شکایتش باید عدله‌ای را ارائه دهد اگر این طور نباشد هر فرد میتواند علیه فرد دیگری ادعایی را مطح کند. پزشک و کادر درمانی هم که به دادگاه بدوی احضار می‌شوند برای دفاع از خودش باید عدله و مستندات علمی داشته باشند.»
با این همه، شواهد نشان می‌دهد که خطاهای پزشکی همچنان در بیمارستان‌ها رخ می‌دهد و شاید افزایش هم یافته است اما به دلیل بحران کرونا کمتر به آن پرداخته میشود و آماری از آن منتشر نمی‌شود. چه بسا افرادی جان خود را به دلیل خطای پزشکی از دست میدهند و خانواده‌های آنها هیچ وقت متوجه این
موضوع نمی‌شوند.
سایر اخبار این روزنامه
ریل‌گذاری زنگنه برای 1420
«نه» قم به احمدی‌نژاد
رفتار دولت نژادپرست آمریکا را محکوم و از حرکت مردم حمایت می‌کنیم
خطاهای پزشکی زیرسایه کرونا
وقتی مجری‌های تلویزیون سرخ می‌شوند!
دماوند همچنان در وقف
مسیر درست در اختلاف با کره جنوبی
دست از سر کنکور بردارید
در باد غرور توفیق پتروشیمی نخوابیم!
نگاهی تحلیلی به مزایا و مضرات آموزش آنلاین
قربانگاه عاشقان
