پاشنه آشیل‌های صنعت‌ کفش خراسان رضوی


به اعتقاد فعالان صنعت کفش، تولید سنتی و زیرپله ای، نبود حمایت‌های دولتی و سنگ‌اندازی‌های بیمه و مالیات، ‌مانند کفش آهنین نفس توسعه و جهش تولید در این صنعت را گرفته است، رئیس سابق اتحادیه کفاشان نیز مدعی است تولیدی‌های کفش مشهد تعطیل می شود اما رئیس فعلی آن را انکار می کند.به گزارش خراسان رضوی، « همه تولیدی‌های کفش مشهد تعطیل شدند»  تیتر خبری بود که روز گذشته به نقل از «اسماعیل  پور ملائکه» به‌عنوان رئیس اتحادیه کفاشان مشهد در برخی رسانه‌های استان مخابره شد هرچند وی اکنون رئیس این اتحادیه نیست! این خبر بهانه‌ای شد که بار دیگر وضعیت صنعت کفش مشهد را موردبررسی قرار دهیم. چندی پیش دفتر پژوهش موسسه خراسان میزبان نشستی با عنوان «هم‌اندیشی با موضوع بررسی مسائل و چالش‌های صنعت کفش استان» بود.
فعالیت زیر پله‌ای به دلیل مشکلات بیمه و مالیات
خوشبو رئیس انجمن کفشداری مشهد در این نشست  در شرح وضعیت صنعت کفش استان اظهار کرد: حدود 1200 واحد تولیدی کفش در استان خراسان رضوی وجود دارد که اغلب آن‌ها به‌صورت سنتی و غیررسمی فعالیت دارند. به‌عبارت‌دیگر تنها 400 تولیدکننده کفش مجوز دارند و 10 واحد نیمه‌صنعتی در استان موجود است و بقیه واحدهای تولیدی به دلیل مشکلات مربوط به بیمه تأمین اجتماعی و مالیات به‌صورت زیر پله‌ای و غیررسمی فعالیت می‌کنند.وی افزود:  متأسفانه قوانینی که در حوزه کفش وجود دارد به‌جای این که تسهیل‌کننده باشد، درراه ایجاد تولید مانع ایجاد می‌کند. به‌عنوان‌مثال قوانین ما در حوزه دارایی و بیمه تأمین اجتماعی قوانین معکوس است! یعنی اگر تعداد کارگران یک کارگاه از 5-6 نفر بیشتر شود به جای این که مشوق‌هایی برای کارفرما به دلیل استخدام بیشتر در نظر گرفته شود، نرخ بیمه تأمین اجتماعی از 10 درصد به 27 درصد می‌رسد. با این وضع عملاً کارفرما و تولیدکننده رغبتی به استخدام نیروی کار رسمی ندارد و تعداد بیمه‌شدگان رسمی تأمین اجتماعی بسیار کم است. درنتیجه عملاً صنعت کفش استان با وجود تولیدات بسیار و نمانام‌های کفش معروف آمار و شناسنامه ندارد و از بسیاری از حمایت‌ها و فرصت‌ها محروم است. محمدی، رئیس اتحادیه کفاشان مشهد نیز در این نشست اظهار کرد:  صنعت کفش استان خراسان حدود 15-13 هزار نفر شاغل دارد که بیشتر آن‌ها به‌صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند. صنعت کفش شهر مشهد در حوزه کفش زنانه کلاسیک حرف اول را در کشور می‌زند و حدود 40 میلیون جفت کفش سالانه در مشهد تولید می‌شود که مقداری از آن صادر و بقیه به نقاط دیگر کشور ارسال می‌شود.


قوانین مزاحم  و تولیدکننده سنتی
وی گفت: یکی از مسائلی که در حوزه صادرات در صنایع کفش موردنیاز است ایجاد کنسرسیوم صادراتی است که طرح آن نیز  آماده‌شده اما متأسفانه برخی قوانین مزاحم مانع اجرای این طرح هستند. برخی برندهای موجود در شهر مشهد توانسته‌اند کفش‌های خود را به کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان  و ایتالیا صادر کنند، اما با توجه به این که عمده تولیدکنندگان کفش در شهر مشهد تولیدکنندگان خرد و سنتی هستند و قوانین حامی صادرات و بازاریابی خارجی به‌اندازه کافی موجود نیست، متأسفانه نتوانستیم درزمینه صادرات گام جدی برداریم.این فعال حوزه صنعت کفش استان اظهار کرد: بنده بااطلاعی که دارم قول می‌دهم اگر مسئله تأمین اجتماعی حل شود میزان افزایش اشتغال استان در صنعت کفش حدود سه برابر شود و افراد چه تولیدکننده و سرمایه‌گذار و چه کارآموز و کارگر ترغیب و وارد این صنعت شوند.
ایجاد شهرک و مجتمع راه‌حل کار است
دریادل، مسئول خوشه‌های صنعتی در شرکت شهرک‌های صنعتی استان، معتقد است یکی از زیرساخت‌های موردنیاز برای این که صنعت کفش بتواند از حالت سنتی و غیررسمی به وضعیت نیمه‌صنعتی و یکپارچه تبدیل شود، ایجاد شهرک و مجتمع صنعتی برای صنعت کفش است.
وی در ایننشست گفت:  در  صورت ایجاد چنین مجتمعی اولاً حمایت‌های دولتی در قالب مالیات، بیمه تأمین اجتماعی، تسهیلات و... می‌تواند هدفمند از این صنعت صورت گیرد، ثانیاً از مزایای همکاری و هم‌افزایی میان بخش‌های تولیدکننده کفش می‌توان استفاده کرد و سامان دهی صنعت کفش می‌تواند به‌صورت نیمه‌صنعتی انجام شود. در این صورت صنعت کفش قابلیت ایجاد فضا برای بازاریابی خارجی و صادرات را نیز خواهد داشت.دریادل افزود: متأسفانه با این که مزایای این مسئله مشخص است و تجارب جهانی در این حوزه هم نشان می‌دهد یکی از حوزه‌های اصلی برای رشد صنایع ایجاد فضایی مشترک، صنعتی و صنفی برای یک صنعت است اما متأسفانه برخی قوانین در حوزه شهرسازی و محیط‌زیست از موانع اجرای این طرح هستند و اصلاح این قوانین اصلی‌ترین مسئله و چالش برای ایجاد این مجتمع‌های صنعتی است. مثلاً دریکی از این قوانین آمده است که  کارخانه باید 30 کیلومتر از شهر فاصله داشته باشد با توجه به این که صنعت کفش جزو صنایع  آلاینده محسوب نمی‌شود، به نظر می رسد قوانین شهرسازی و محیط‌زیست باید در این زمینه اصلاح شوند و استثنائاتی در قوانین در نظر گرفته شود.
خطیبی دیگر فعال حوزه صنعت  کفش و عضو سابق اتحادیه و تولیدکننده کفش مشهد نیز در این نشست اظهار کرد: صنعت کفش استان در چند سال اخیر با موانع و مشکلاتی که مطرح شد و از سال‌ها پیش تاکنون وجود داشته و گریبانگیر این صنعت شده ، توانسته با رویکردهای توسعه‌ای که در این صنعت توسط اتحادیه صنعت کفش و همچنین شرکت شهرک‌های صنعتی استان، یونیدو(سازمان توسعه ملل متحد)  دنبال شد، استان را به یکی از قطب‌های صنعت کفش کشور در حوزه کفش زنانه کلاسیک تبدیل کند،اما بنده به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان صنعت کفش از مسئولان دولتی می‌خواهم موانع سر راه تولید را بردارند. اگر این موانع برطرف شود، تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران می‌توانند در این صنعت وارد شوند و خودبه‌خود جهش تولید ایجاد خواهد شد.بینش مسئول آموزش اداره کل فنی و حرفه ای استان  در این نشست به طرح آموزش مهارت در محیط کار واقعی و فضای استاد-شاگردی اشاره کرد و گفت: در این طرح  توسط وزارت رفاه محدودیت سنی در نظر گرفته نشد، اما متأسفانه سازمان تأمین اجتماعی محدودیت سنی 24 سال را برای آن در نظر گرفت و برخی کارگاه‌هایی که کارآموزی در این حوزه در اختیار گرفته بودند، با این که اعلام‌شده بود دارای معافیت هستند جریمه شدند و این مسئله باعث شد تولیدکنندگان از ادامه این طرح انصراف دهند.وی افزود: از سوی دیگر پیرو برخی قوانین، از انجمن کفاشان مشهد خواسته شد برای استفاده از دستگاه‌های موجود در مدرسه کفش تضامینی داده شود که با توجه به عدم امکان برای آن‌ها باعث شد تفاهم‌نامه همکاری بین انجمن و سازمان فنی و حرفه‌ای برقرار نشود درنتیجه فضای واقعی تولیدی در مدرسه کفش ایجاد نشد. به نظر می‌رسد رفع این قوانین مخل آموزش می‌تواند گامی در راستای جهش تولید در صنعت کفش استان باشد.نبوی مسئول مرکز آموزش کفش استان نیز در این نشست به برگزاری 18 دوره آموزشی در حوزه پسکاری، پیشکاری و طراحی  در سال 98 اشاره کرد و گفت: یکی از معضلات و مسائلی که در حوزه آموزش صنعت کفش و اقبال نداشتن افراد به آن وجود دارد، نبود اشتغال پایدار در صنعت کفش به دلیل مسائلی است که دوستان ذکر کردند. از سوی دیگر آلودگی محیطی که در فضای کارگاه برای کارآموز وجود دارد، ازجمله بوی چسب و... از موانع دیگر در این حوزه است که می‌توان با سامان دهی فضای کارگاه‌ها فکری برای آن‌ها کرد.
واکنش رئیس اتحادیه کفاشان مشهد به سخنان رئیس قبلی
محمدی رئیس اتحادیه کفاشان مشهد در واکنش به ادعای پورملائکه مبنی بر تعطیلی تولیدی‌های کفش مشهد به خراسان رضوی گفت: این ادعا رد می‌شود و آقای پورملائکه از دی‌ سال 98 ریاست اتحادیه کفاشان را بر عهده ندارد و نباید با عنوان رئیس اتحادیه مصاحبه کند.وی  گفت: هم اکنون حدود 1200 کارگاه تولید کفش در مشهد فعال هستند که تا پیش‌ازاین با حدود 80 درصد ظرفیت خود تولید می‌کردند ولی الآن به دلیل رکود بازار تولید خود را به 20 تا 40 درصد کاهش داده‌اند که البته به معنی تعطیلی  کارگاه‌های تولید کفش نیست.محمدی افزود:  وضعیت رکود فعلی همه اصناف تولیدی را در برگرفته است، هرچند آمار دقیقی نمی‌توان ارائه کرد اما تقریباً 20 درصد کارگاه‌های تولیدی کفش مشهد فعلاً تولید خود را متوقف کرده‌اند تا شرایط فراهم شود.رئیس اتحادیه کفاشان مشهد درباره دلیل رکود تولید کفش در مشهد گفت: شاید 50 درصد این رکود به بحران کرونا بازمی‌گردد که باعث شده است تقاضا برای خرید کاهش یابد درنتیجه عرضه و تولید هم کاهش می‌یابد. 40 درصد این رکود متأثر از رونق بازار سهام است که سرمایه‌گذاران حوزه کفش ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را به سمت بازار بورس ببرند تا این که در بازار فعلی کفش فعال باشند. 10 درصد این رکود هم متأثر از بسته شدن مرزهاست که باعث شده است تقاضای کفش از بازارهای کشورهای همسایه مانند عراق کاهش یابد.