مکانیسم ماشه و عادت به تحریم

تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده با فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی واشنگتن وارد مرحله جدیدی شده است. به طور طبیعی وضعیت فعلی به لحاظ شرایط زمانی نیز تفاوت‌های خاصی با گذشته دارد. دونالد ترامپ تنها دو ماه با انتخابات ریاست جمهوری فاصله دارد و درحالی که برخی تبعات کرونا موجب موانعی برسر راه انتخاب مجدد او شده به نظر می‌رسد او به دنبال این است که با هر ترفندی افکار عمومی ایالات متحده را به خود جلب کند. چنین وضعیتی در نوع خود البته خطرناک است که او به دنبال جذب حمایت مردمی به هر قیمتی باشد. این درحالی است که در شرایط کنونی افکار عمومی آمریکا نیز چندان نگاه مساعدی به ایران ندارد. در واقع شاهد اقداماتی از کاخ سفید هستیم که مرحله به مرحله شدید‌تر می‌شود. نخست تلاش برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی بود که اخیرا انجام شد اما سایر کشورهای عضو شورای امنیت مخالفت کردند و واشنگتن به خواسته خود نرسید حالا در موضوع مکانیسم ماشه پیچیدگی‌های بسیار بیشتری را شاهد هستیم. اینکه آیا آمریکا این حق را دارد به عنوان کشوری که برجام را ترک کرده مکانیسم ماشه را فعال کند یا خیر به بحثی پیچیده تبدیل شده است. اگرچه در این بحث اغلب کشورها معتقدند ایالات متحده از توافق خارج شده و در موقعیتی نیست که بتواند مکانیسم ماشه را فعال کند اما آمریکایی‌ها استدلال می‌کنند به عنوان عضو دائمی شورای امنیت در تعلیق شش قطعنامه شورا علیه ایران حضور داشته‌اند و اکنون نیز به دلیل قطعنامه 2231 این حق را برای خود قائل است که به دنبال بازگشت تحریم‌ها باشد. موضوعی و جدالی که تا کنون در طول عمر شورای امنیت سابقه نداشته است که این نوع اختلاف حقوقی-سیاسی ایجاد شود. نکته‌ای که وجود دارد اینکه به نظر می‌رسد ایران به تحریم مزمن عادت کرده است و تلاش کرده در یک دهه اخیر از طریق تهاتر یا تجارت پنهانی تحریم‌ها را دور بزند. با این حال تلاش‌های جدید آمریکا نشان می‌دهد واشنگتن نیز همزمان سطح تحریم‌های خود را گسترش داده است. اقدام اخیر این کشور که محموله بنزنی چهار کشتی صادراتی ایران نشان‌دهنده این موضوع بود هر چند آنان بنزین فروخته شده را توقیف کردند! ضمن آنکه به لحاظ هوایی نیز آنها تلاش کرده‌اند به هواپیماهای ایرانی در فرودگاه‌های بین‌المللی سوخت‌رسانی نشود. در چنین شرایطی اگر مکانیسم ماشه را تا انتها آمریکایی‌ها دنبال کنند هرچند روسیه و چین زیر بار نخواهند رفت، اما اروپا در عمل تبعیت می‌کند و مابقی جهان نیز جرات تخطی ندارند.با این حال بایستی منتظر بود تا مشخص شود طی یک ماه آینده چه اتفاقاتی رخ می‌دهد.