گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: گردشگری یکی از مهمترین ظرفیت های اقتصادی در جهان است. گردشگری نیازمند سرمایه گذاری آنچنانی نیست و کشورهایی که زیرساختهای لازم همچون موزه ها، آثار باستانی، بناهای تاریخی، وضعیت مناسب آب و هوایی و... را دارند، مورد استقبال گردشگران قرار می گیرند. با توجه به افزایش سن امید به زندگی و فرصت های بیشتر برای تفریح، مردم رغبت بیشتری برای سفر به دیگر نقاط جهان دارند و این موارد باعث شده بود گردشگری افزایش چشمگیری داشته باشد تا آنکه ویروس کرونا همه چیز را به هم ریخت.

کاهش چشمگیر گردشگر

براساس برآوردهای سازمان جهانی گردشگری، همهگیری ویروس کرونا در جهان تاثیرات گستردهای بر بازار گردشگری جهان گذاشته و البته خواهد گذاشت و با کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی، تعداد گردشگران ورودی بینالمللی بین ۲۹۰ تا ۴۴۰ میلیون نفر کاهش خواهد یافت. این درحالی است که در سال ۲۰۱۹ تعداد گردشگران بینالمللی حدود ۵/ ۱ میلیارد نفر، با رشد ۴ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۸ همراه بوده و با ادامه روند رشد گردشگری در سال ۲۰۲۰، تعداد گردشگران ورودی با رشد ۳ تا ۴ درصدی به ۶/ ۱ میلیارد نفر تخمین زده شده بود. آسیبهای وارده بر بازار گردشگری جهان بر اثر شیوع کرونا به مراتب مخربتر از رکود اقتصادی جهان در سال ۲۰۰۹ و شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ بوده است. در سال ۲۰۰۹ رکود اقتصادی جهان ناشی از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ و همچنین حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۸ رخ داده بود که منجر به کاهش ۳۷ میلیون گردشگر ورودی در جهان شده بود و تاثیر آن بر بازار گردشگری کاهش ۴ درصدی بوده است.همچنین شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ منجر به کاهش ۳ میلیون گردشگر و در نتیجه تاثیر آن بر بازار گردشگری جهان منفی ۴/ ۰درصد بوده است. سازمان جهانی گردشگری که در یک چشمانداز دو ساله برای سالهای ۲۰۲۱-۲۰۲۰ در جهت حمایت از شغلها و توسعه گردشگری چهار هدف استراتژیک و ۵ اولویت برنامه درنظر گرفته بود، شیوع ویروس کرونا دستیابی به این چشماندازها را تا سالها به تاخیر خواهد انداخت.

کاهش گردشگر در ایران

اما کرونا بر صنعت گردشگری ایران نیز اثرات نامطوبی بر جای گذاشت به نوعی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: ایران در سه ماه نخست امسال با وجود کرونا ۷۴ نفر ورودی گردشگر خارجی داشت. گردشگری نزدیک به صفر شد و ۱۲ هزار میلیارد تومان تا مردادماه ضرر وارد شد که برای جبران آن فقط ۱۷۵ میلیارد تومان به شرط حفظ مشاغل پرداخت شد. این وام جذاب نبود؛ سومین بسته حمایتی جبران خسارت کرونا در راه است. علیاصغر مونسان افزود: گردشگری تا قبل از کرونا روند رو به رشدی داشت، درآمد آن در سال ۲۰۱۹ به ۱۱.۷ میلیارد دلار رسیده بود که ۲.۸ درصد از سهم تولید ناخالص ملی را تشکیل میداد و تقریبا به متوسط سهم گردشگری در تولید ناخالص جهانی که عدد ۳.۲ درصد است، نزدیک شده بود. او با یادآوری این که تعداد گردشگران خارجی در سال گذشته به هشت میلیون و ۷۰۰ هزار گردشگر خارجی رسیده بود و برپایه دادههای سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دوم سریعترین کشور در جذب گردشگر خارجی را بدست آورده بود، افزود: با شیوع کرونا گردشگری با افت شدیدی در دنیا مواجه شد که به تبع آن کشور ما را هم درگیر کرد. به طوری که در سه ماه نخست سال گذشته (۱۳۹۸) تعداد گردشگران خارجی دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بود که سه ماه نخست امسال این عدد به ۷۴ نفر رسید؛ تقریبا به صفر نزدیک شد.

بیکاری و درآمد از دست رفته

مونسان درباره بیکاری و درآمدهای از دست رفته گردشگری گفت: برآورد خسارتها تا مردادماه عددی بالغ بر ۱۲ هزار میلیارد تومان بود. تعداد بیکاران هم خیلی بیشتر از اعداد مورد اشاره است. وی بیان کرد: به شدت نگران این بخش هستم، چون امید داشتیم کرونا زودتر پایان یابد، اما همچنان در حال تاختن در سراسر دنیا است و اگر رویه آن طولانی شود محافظت از این صنعت سختتر میشود. در خردادماه با اجازه ستاد کرونا و چند تعطیلی تقویمی، حجم سفرها موجب جبران بخشی از خسارتها شد و نفسی کشیدند، مثلا هتلها خبر دادند که بخشی از چکهای خرید عید را تسویه کردهاند.

سفرهای خارج از قاعده

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ، درباره تاثیر سفرهای خردادماه در اوجگیری آمار ابتلا و مرگ کرونا گفت: یک بخشی از سفرها را مردم خارج از قاعده انجام میدهند و بخشی هم با تور انجام میشود که این بخش در هماهنگی کامل با وزارت بهداشت است. ما هرچه این وزارتخانه ابلاغ کرده را رعایت کردهایم و از آن حمایت میکنیم، مثلا هتل با ۵۰ درصد ظرفیت مسافر میپذیرند و تا ۲۴ ساعت اتاقی که مسافر داشته را در اختیار مسافر دیگر قرار نمیدهند. خوشبختانه وزارت بهداشت هرگز هتلها را تعطیل نکرد، بلکه پروتکل ابلاغ کرد.

ستاد کرونا اجازه گردشگری نداد

او درباره آغاز گردشگری در کشورهایی دیگر از جمله ترکیه، این نکته را متذکر شد که ترکیه مثال خوبی برای مقایسه با ایران نیست، گردشگری در نظام اقتصادی ترکیه اولویت یک یا دو است، اتفاقی که هرگز در ایران رخ نداده. ضمن اینکه گردشگری ایران سال گذشته با بحرانهای زیادی مواجه بود که از همه آنها عبور کرد؛ سیل، تنش های منظقهای، بنزین، شهادت سردار قاسم سلیمانی و ماجرای هواپیمای اوکراینی که هر یک به تنهایی میتوانست گردشگری را صفر کند اما با تلاش معاونت گردشگری مدام بازارها را تغییر دادیم و اجازه ندادیم آمار پایین آید چه بسا که بالاتر هم رفت.وی افزود: درحال حاضر کشورهای ترکیه و امارات، گردشگری را فعال کردهاند ولی ما هنوز این اجازه را نداریم، سلامتی در اولویت ما است و به محض این که وزارت بهداشت مهار و کنترل این ویروس را اعلام کند، ما هم آمادگی داریم گردشگری را فعال کنیم.

استفاده از مناطق بکر

مونسان درباره شناسایی و استفاده از مناطق و ظرفیت های بکر گفت: از آنجا که بیشتر سفرها به مناطق شمالی کشور انجام میشود، تلاش شد روی معرفی سایر مناطق از جمله غرب کشور بیشتر متمرکز شویم. ساحل مکران (عمان) نیز یکی دیگر از این مناطق است که مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده و برنامه خوبی برای آن تدوین و به سازمان برنامه و بودجه ارائه شده است. سواحل مکران بخش مهمی در گردشگری کشور است که طرح تبدیل آن به منطقه آزاد گردشگری به معاون اول رییس جمهور پیشنهاد شده است.وی اظهار کرد: متاسفانه از گردشگری حمایت نشده است. در کشورهای دیگر گردشگری میانبر توسعه اقتصادی است و سومین اقتصاد دنیا به حساب می آید که تا قبل از کرونا پیش بینی شده بود به اولین اقتصاد جهان تبدیل شود. در کشور ما هم اگر گردشگری در صدر حمایت ها قرار گیرد در کوتاه مدت به جایگاه خوبی خواهد رسد. همین حالا با ۱۱ میلیارد دلار درآمد رتبه خوبی در تولید ناخالص ملی کشور دارد. شاید چون درآمد ارزی آن به حساب خزانه کشور واریز نمی شود چندان مورد توجه قرار نمی گیرد، درآمدهای ارزی گردشگری معمولا مستقیم وارد بخش خدمات می شود. همین حالا هم خلاء نبود گردشگر در بازار ارز احساس می شود که شاید تا پیش از این به چنین نکته ای توجه نشده بود. شاید کرونا به گردشگری آسیب زده باشد اما باعث شد جایگاه و نقش آن دیده شود.