روزنامه ابتکار
1399/07/05
سینمای ایران در انتخاب لوکیشن چه چالش‌هایی دارد؟ جغرافیای کوچک فیلم‌های ایرانی
گروه فرهنگ و هنر – یکی از عوامل تاثیرگذار در به خاطر ماندن یک فیلم می‌تواند لوکیشن جذاب آن باشد اما اگر شما هم یک فیلم بین حرفه‌ای باشید حتما متوجه تکراری بودن برخی لوکیشن‌های ایرانی شده‌اید، چند خانه محدود و نهایتا چند شهرک سینمایی با لوکیشن‌های چشم‌آشنا. فیلم‌هایی هم که به جنگ برگردد که در مناطقی از خرمشهر و آبادان که بازسازی نشده‌اند فیلمبرداری می‌شوند اما استفاده از محیط طبیعی برای فیلمبرداری با توجه به گستردگی و تنوع جغرافیایی کشور می‌تواند تصاویر زیبا و بکری را بر پرده نقره‌ای به نمایش بگذارد.وقتی فیلم یا سریالی ساخته میشود، طبیعی است که باید لوکیشنی هم داشته باشد و در مکانی اتفاق بیفتد. حالا اهل سینما این لوکیشن‌ها را از ابتدا می‌سازند یا از ماکت‌هایی به‌صورت پس‌زمینه استفاده می‌کنند یا از ابزار دیجیتالی استفاده می‌کنند یا سراغ مکان‌ها و فضاهای آماده می‌روند. این فضاهای آماده، یا خانه‌ای تاریخی و معروف است یا خانه و بنایی با شرایط خاص.
پرویز جاهد، منتقد سینما درباره اهمیت لوکیشن فیلم‌ها گفته است: فیلم بدون جغرافیا معنی ندارد و در این بعد است که قصه اتفاق می‌افتد. تمام تلاش کارگردان باید تصویر کردن درست جغرافیا در فیلم باشد. مفهوم جغرافیا در سینمای ملی مهم است. برای مثال آمریکایی ها در فیلم‌هایشان شرق را به طرزی خاص به تصویر می کشند؛ جایی که در آن حضور ندارند و تمام این اتفاقات در استودیوهای بزرگ و لوکس به وقوع می پیوندد نه در دنیای واقعی. انجام این کار نوعی تحریف در جغرافیای واقعیت است. استفاده از استودیو این امکان را به فیلمسازان می‌دهد تا محیطی را که وجود ندارد، خلق کنند اما زمانی که شهرهای امروزی سر جایشان هستند، چرا باید آن را در استودیو به تصویر کشید؟! فیلمسازان با تکنولوژی که در اختیارشان قرار دارد، به ساخت جغرافیا که در بسیاری موارد تفاوت‌های زیادی با جغرافیای اصلی دارد، اقدام می‌کنند.
این سینماگر در ادامه با بیان این که در برخی موارد کارگردان‌ها مجبور به بازسازی لوکیشن می‌شوند، خاطرنشان کرد: ساختن لوکیشن، جغرافیا را در فیلم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. لوکیشن‌های زیادی در سینما به مکان‌های توریستی تبدیل شده اند. چنانچه زنده یاد علی حاتمی شهرک سینمایی را ساخت تا تهران قدیم را بازنمایی کند؛ چیزی که وجود نداشت و نمی‌شد از واقعیت آن استفاده کرد.
اما از سوی دیگر با افزایش قیمت‌ها در چند سال اخیر برخی کارگردان‌ها ترجیح می‌دهند برای ساخت فیلم به شهرهایی جز پایتخت بروند. به عنوان مثال علیرضا قاسمی که فیلم «وقت ناهار»ش در بخش اصلی فیلم کوتاه کن 2017 پذیرفته شده بود درباره این موضوع گفته بود که به دلیل هزینه گزاف در تهران، مجبور به فیلمبرداری در کرج شده است.
همچنین تکراری شدن برخی لوکیشن‌های بسته در فیلم‌های ایرانی کارگردان‌ها را به استفاده از لوکیشن‌های باز ترغیب کرد. در فیلم «شبی که ماه کامل شد» بسیاری از تصاویر در سیستان و بلوچستان و برخی هم در پاکستان ضبط شدند. فیلم «ماهی و گربه» در روستای سقالکسار استان گیلان فیلمبرداری شده است. احتمالا برای خیلی از افراد دیدن این دریاچه، فیلم ماهی و گربه را تداعی می‌کند. سقالکسار دریاچه‌ای زیبا و آرام با مساحت حدود 30 هکتار است. لوکیشن فیلمبرداری «اژدها وارد میشود» در روستای چاهکوه جزیره زیبای قشم واقع شده است. همچنین یکی از زیباترین لوکیشن‌های این فیلم، دره چاهکوه است. این دره حدود 100 متر عمق دارد و به صورتی ضربدری در دلِ یک کوه سنگی قرار گرفته است. لوکیشن اصلی فیلم «خسته نباشید» مناطق کویری استان کرمان است و این لوکیشن خاص علی‌رغم سختی‌هایی که برای فیلمبرداری به وجود آورده بود توانسته به نشان دادن شخصیت‌های جهانگرد فیلمِ «خسته نباشید» کمک کند. همچنین فیلم «خیلی دور، خیلی نزدیک» که پر است از تصاویر زیبا و بکر از طبیعت ایران در مناطق کویری از جمله کویر مصر فیلمبرداری شده است. این مناطق (روستاهای مصر و فرحزاد) به دلیل جاذبه ماسه‌های بادی به‌خصوص بعد از فیلم «خیلی دور، خیلی نزدیک» بیشتر مورد توجه قرار گرفتند و به جاذبه‌های گردشگری مورد بازدید تبدیل شدند.
البته در این میان چندین شهرک سینمایی نیز ساخته شده که برای ساخت فیلم‌هایی که لوکیشن‌شان در حال حاضر وجود ندارد مورد استفاده قرار می‌گیرند. شهرک سینمایی غزالی در سال 1358 برای فیلمبرداری فیلم هزاردستان علی حاتمی توسط وی در غرب تهران ساخته شده است. در طی زمان، لوکیشن‌های سایر فیلم‌ها نیز به آن اضافه شده است. شهرک غزالی لوکیشن‌های ساخته شده برای بسیاری از فیلم‌های خاطره‌ساز را در خود جای داده است. تعداد زیادی از این لوکیشن‌ها، تداعی‌کننده دوره رضاشاه و محمدرضا شاه است. علی حاتمی طرح اولیه ساخت شهرک سینمایی را با الهام از یک شهرک سینمایی ایتالیایی به اجرا گذاشت. ازجمله معروف‌ترین لوکیشن‌های این شهرک می‌توان به لوکیشن فیلم‌های مریم مقدس، شهر کوفه، لوکیشن لاله‌زار، لوکیشن بازارچه خانی‌آباد و... اشاره کرد.
شهرک سینمایی دفاع مقدس هم سال 1373 برای حمایت از فیلم‌های دوران دفاع مقدس در نزدیکی اتوبان تهران - قم توسط نیروی مقاومت بسیج ساخته شده است. مساحت این شهرک حدود 550 هکتار است و طبق گفته‌ها تا سال 1393 حدود هزار اثر شامل فیلم‌های سینمایی، فیلم مستند، سریال تلویزیونی، تله‌فیلم، فیلم کوتاه و ویدئو کلیپ در آن فیلمبرداری شده است. ازجمله لوکیشن‌های این شهرک می‌توان به لوکیشن خط مقدم جبهه جنگ شامل خاک‌ریز با طول 700 متر، پاسگاه مرزی ایران و عراق در منطقه مرزی شلمچه، بیمارستان صحرایی، میدان‌های مین و موانع ایضایی، قرارگاه فرماندهی، ایستگاه صلواتی دشت تانک، میدان موانع و برج‌های نگهبانی اشاره کرد. همچنین لوکیشن‌های بعضی فیلم‌های تاریخی شامل قصر فرعون، قصر زلیخا، سیلوهای داخلی و خارجی سریال «یوسف پیامبر (ع)» در این شهرک قرار دارند.
سومین شهرک سینمایی، شهرک پیامبر اعظم است. این شهرک دی‌ماه 1393 در آزادراه تهران – قم به مساحت 100 هکتار ساخته شده است. اولین فیلم ساخته شده در این شهرک سینمایی، فیلم محمد رسول‌الله است. در این شهرک سینمایی شهرهای مکه، مدینه، شعب ابی‌طالب، کلیسای بحیرا در شهر بصری شام و غار حرا ساخته شده است. طراح شهرک سینمایی پیامبر اعظم میلژن کرکا کلژاکویچ طراح اهل کرواسی است.
اما برخی شهرها نیز همچنان به دلیل بافت‌شان مورد توجه و استفاده فیلمسازان به خصوص فیلمسازان ژانر دفاع مقدی قرار می‌گیرند. بخش‌های بازسازی نشده خرمشهر و آبادان از همین دست هستند. محمودرضا ثانی، فیلمساز آبادانی در همین رابطه با اشاره به اینکه فیلمسازان زیادی به آبادان آمدند و از فضاهای آبادان به عنوان لوکیشن فیلم‌هایشان استفاده کردند، گفته است: مثلا «اتوبوس شب» ساخته کیومرث پوراحمد، «سفر شبانه» خسرو معصومی، «سرزمین خورشید» احمدرضا درویش، سریال «خاک سرخ» ابراهیم حاتمی‌کیا و مستندهای زیادی که در آبادان ساخته شد و عملا آبادان به پلاتوی سینمای جنگ تبدیل شد. تقریبا حدود 15 سال پیش که سینمای جنگ از رونق خاصی برخوردار بود فیلم‌های زیادی در آبادان ساخته می‌شد و از همین طریق بچه‌های آبادان در کنار این فیلمسازان که عوامل حرفه‌ای داشتند، کار می‌کردند و سینما را یاد می‌گرفتند و الان تعداد زیادی از آنها فیلمساز شده‌اند.
او افزود: در چند سال اخیر با اینکه فضاها عوض شده اما هنوز فیلمسازانی هستند که برای ساخت فیلم به آبادان می آیند. البته الان دیگر مثل قبل نیست که به راحتی بتوان انفجارها را در سطح شهر انجام داد و ناچارند از جلوه‌های ویژه کامپیوتری برای این کار استفاده کنند. همه چیز خیلی محدود شده است. در حقیقت آبادان هنوز هم یک پلاتوی جذاب برای فیلم ساختن است به خصوص برای فیلمی که قصه‌اش مربوط به جنگ باشد. جدا از آن آبادان به دلیل اینکه فضاها و نخلستان‌های بکری دارد و شما نمادهایی از زندگی صنعتی امروزی را در نخلستان‌های آبادان مشاهده نمی‌کنید، لوکیشنی برای آثار تاریخی هم بود و مثلا داود میرباقری بخش‌های زیادی از سریال «مختارنامه» و «امام علی» را در آبادان کار کرد. چون آبادان شط داشت، نخل داشت و اینها خیلی کمک می‌کرد به فضا و به دوران صدر اسلام نزدیک بود.
به هر حال فیلم‌های ماندگار سینما، لوکیشن‌ها را هم ماندگار کرده‌اند؛ لوکیشن‌هایی که ماندگاری‌شان گاه باعث ایجاد جاذبه‌های توریستی در یک منطقه نیز شده و گردشگرها را به‌سوی خود کشیده است و شاید باید به این بخش توجه بیشتری داشت.
سایر اخبار این روزنامه
قایدی بهترین بازیکن هفته پایانی لیگ قهرمانان آسیا شد
محمدعلی وکیلی
تحلیلی برکنشهای اخیرخوئینیها
سینمای ایران در انتخاب لوکیشن چه چالش‌هایی دارد؟
جغرافیای کوچک فیلم‌های ایرانی
زمامداری دموکراتها چه تاثیری بر سایر کشورهای جهان خواهد داشت؟
تصمیمهای مهم بایدن درصورت پیروزی
کانون‌های تجمع موش‌های تهران شناسایی می‌شوند
طغیان جمعیت موش‌ها در پایتخت
حاشیه‌های مجلس یازدهم یکی پس از دیگری از راه می‌رسند
سبقت «واکسن آنفولانزا» از «دنا پلاس»
«ابتکار» نسبت درآمدها به هزینه‌ها در خانوارهای ایرانی را بررسی می‌کند
خط فقر: 10 میلیون تومان!
رئیس‌جمهوری در دستوراتی به کمیته‌های مقابله با کرونا مطرح کرد
رئیس قوه قضائیه در سفر به استان اردبیل:
ساختارهای فسادزا موجب تولید پرونده‌های قضایی میشود
خطیب‌زاده:
شکست‌های مستمر در یمن، عربستان را به هذیان‌گویی واداشته است
دفاع از حقوق بشر، از نوع کانادایی
دیدار سفیر کشورمان با نخست‌وزیر تایلند
