فاجعه زیست محیطی معطل بوروکراسی اداری نمی ماند!

شهرک صنعتی توس بیش از 900 واحد صنعتی دارد که طبق آن چه محیط زیست و آبفا می گویند، همچنان فاضلاب های صنعتی این واحدها غیراستاندارد است. برای رفع این معضل از سال های گذشته  پیگیری های متعددی انجام شد تا این که در سال 90 تصفیه خانه شهرک های صنعتی به بهره برداری رسید و با توسعه شهرک های صنعتی، برای ساخت فاز دوم این تصفیه خانه نیز اقدام شد. هر چند این تصفیه خانه احداث شده اما طبق ادعای مسئولان آبفا این پساب فاضلاب با این که استانداردهای لازم را ندارد، به فاضلاب درون شهری انتقال می یابد. این درحالی است که پساب فاضلاب های صنعتی اگر به درستی تصفیه نشود، حاوی آلاینده ها و فلزات سنگینی است که علاوه بر ایجاد خطر برای محیط زیست، احتمال آلایندگی آب آشامیدنی و خاک و در نتیجه محصولات کشاورزی را دارد که زندگی و سلامت انسان ها را در معرض تهدید قرار می دهد. به خصوص آن که، سیستم بیولوژیکی تصفیه خانه های درون شهری، توانایی تصفیه فاضلاب صنعتی را ندارد و پساب فاضلاب های صنعتی به تصفیه خانه درون شهری غرب مشهد که مهم ترین منبع تامین کننده آب شرب مشهد است،انتقال پیدا می کند. نگرانی ها زمانی شدت می یابد که 9 سال پس از احداث تصفیه خانه هنوز برخی بحث ها درباره استاندارد نبودن خروجی پساب فاضلاب شهرک های صنعتی مطرح است. با این همه بنا به ادعای مسئولان محیط زیست، تاکنون کار ویژه ای از سوی شرکت شهرک های صنعتی برای رفع این معضل  انجام نشده است. نتیجه در جلسه آتی با این حال هفته گذشته برای تصمیم گیری درباره این موضوع جلسه ای با حضور مسئولان شرکت آب و فاضلاب، شرکت شهرک های صنعتی و محیط زیست برگزار شده است.حسین اسماعیلیان، مدیر شرکت آب و فاضلاب استان خراسان رضوی درباره نتیجه این جلسه می گوید:«هفته گذشته ما جلسه ای را با حضور نمایندگان محیط زیست و شرکت شهرک های صنعتی برگزار کردیم که طی آن تصمیم هایی گرفته شد. از مسئولان شرکت شهرک های صنعتی خواستیم تعیین تکلیف کنند که ما به عنوان شرکت آب و فاضلاب مشهد بالاخره برنامه خود را بدانیم چرا که نماینده شرکت های شهرک صنعتی اظهار می کرد کیفیت خروجی تصفیه خانه منطبق با استانداردهاست در حالی که یافته های همکاران ما خلاف این موضوع را نشان می دهد. درنهایت قرار شد با محوریت سازمان محیط زیست و هماهنگی دو شرکت آب منطقه ای و شرکت آب و فاضلاب برای اندازه گیری ها  و پایش کیفیت پساب خروجی اقدام کنیم و نتیجه آن در جلسه آینده ارائه شود». آبفا: پساب فاضلاب تصفیه خانه شهرک صنعتی توس استاندارد نیست مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی درباره علت دریافت این فاضلاب ها از شرکت شهرک صنعتی توس می گوید:« این مسئله مربوط به قراردادی می شود که سال 75 بین دو شرکت منعقد شده است. دلیل آن هم این بوده که فکر می کنم آن موقع این واحدهای صنعتی مشکلات زیست محیطی متعددی داشتند، طوری که  فاضلاب خام را رها می کردند و این فاضلاب به منابع آب زیرزمینی نفوذ می کرده و باعث آلودگی سفره های آب زیر زمینی می شده که محل تامین آب شرب مشهد بوده است. برای همین در آن زمان تصمیم گیری بر اساس بد و بدتر بوده است». وی در پاسخ به این که شرکت آب وفاضلاب بابت انتقال فاضلاب از شرکت شهرک های صنعتی چه میزان مبلغی دریافت می کند، می گوید: «مدت قراردادی که در آن زمان بین این دو شرکت منعقد شده نامحدود است اما از الزامات آن قرارداد این است که باید هزینه های مربوط به انتقال، به آب و فاضلاب پرداخت شود که متاسفانه از سال 90 هیچ گونه پرداختی نداشته اند. همچنین ما قبول کردیم از آن ها پساب و نه فاضلاب را تحویل بگیریم. خود شرکت شهرک های صنعتی می گوید این فاضلاب تصفیه شده است اما این گونه نیست و استانداردهای لازم را ندارد. ابتدا بنا بود هر واحد صنعتی پیش تصفیه های خودش را انجام دهد و فاضلاب را به حد فاضلاب شهری برساند چون آب و فاضلاب صنعتی را نمی توان به آب  وفاضلاب شهری وصل کرد. مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی با اشاره به این که حتی در واحدهای داخل شهر اگر به طور مثال رستورانی وجود داشته باشد که آلایندگی متفاوتی داشته باشد، باید حتما فاضلابش را تصفیه کند و پس از آن که  به حد استاندارد شهری رساند، حق وصل آن را به فاضلاب شهری دارد، می گوید: «واحدهای صنعتی هم باید همین کار را می کردند بنابراین بعدا تصمیم می گیرند که یک تصفیه خانه متمرکز ایجاد کنند و شرکت آب و فاضلاب، خروجی پساب فاضلاب آن ها را به شبکه فاضلاب شهری وصل کند». مدیرعامل آبفا درباره روش صحیح استفاده از این فاضلاب ها می گوید: «ما تاکیدمان به عنوان شرکت آب وفاضلاب این است که اگر خروجی فاضلاب تصفیه خانه ها، استانداردهای لازم را داشته باشد، حیف است دوباره با فاضلاب شهری ترکیب شود و دوباره در فرایند تصفیه قرار بگیرد بلکه برای استفاده مجدد از این پساب فاضلابی که در تصفیه خانه انجام می شود، باید برنامه ریزی های بهتر و کاربردی تری تعریف شود». با این حال اسماعیلیان بار دیگر با تاکید بر این که هم اکنون فاضلابی که وارد شبکه فاضلاب مشهد می شود استانداردهای لازم را ندارد، ادامه می دهد: «این مسئله باعث می شود هم به خطوط لوله ما آسیب برسد و هم فرایند تصفیه این فاضلاب، فاضلاب ما را نیز دچار مشکل کند بنابراین ما تاکید داریم هرچه زودتر یا کیفیت پساب ورودی به  شبکه فاضلاب مشهد ارتقا یابد و به حد استاندارد برسد یا این که از داخل سیستم قطع شود». سازمان محیط زیست به عملکرد آب وفاضلاب هم انتقاد دارد سوال دیگری که مطرح می شود این است که شرکت آب و فاضلاب مشهد با این فاضلاب های صنعتی که قابل تصفیه در سیستم های تصفیه خانه درون شهری نیست، چه می کند؟ اسماعیلیان در این باره می گوید:« همین مسئله برای ما هم مشکل ایجاد کرده است و الان سازمان محیط زیست به ما هم ایراد دارد و ما هم زیر سوال هستیم البته نسبت حجم این فاضلاب به نسبت کل فاضلابی که وارد تصفیه خانه های ما می شود، نسبت مشخصی است. ما نگران این هستیم که با توجه به توسعه واحدهای صنعتی، میزان این فاضلاب بیشتر شود. ما خودمان هم در معرض نظارت سازمان محیط زیست قرار داریم. قطعا اگر فاضلاب های شهرک صنعتی قطع شود، کیفیت خروجی پرکندآباد خیلی بهتر خواهد شد ولی اگر ما روند تحویل آن را قطع کنیم چه اتفاقی می افتد؟ اگر قطع شود مشکل زیست محیطی و آلودگی در آن جا به وجود می آید و کل کارخانجات بلاتکلیف می مانند». شرکت شهرک های صنعتی: پساب فاضلاب صنعتی استاندارد است رضا شجاعی، مدیر عامل شرکت شهرک های صنعتی درباره پساب فاضلاب صنعتی می گوید: «فاز اول تصفیه خانه توس شش هزار خروجی دارد. پساب فاضلاب این تصفیه خانه را برای فضای سبز شهرک استفاده می کنیم و مازاد آن بعد از خط انتقال پرکندآباد به تصفیه خانه درون شهری می رود. آزمایش هایی در آزمایشگاه های معتمد انجام شده که نشان می دهد خروجی تصفیه خانه استاندارد است چون از همان آب خودمان هم برای فضای سبز استفاده می کنیم اما احتمال می دهم  در خط انتقال اتفاقاتی می افتد که آن را غیراستاندارد نشان می دهد». وی ادامه می دهد:« تصفیه خانه ها فاضلاب را تصفیه می کنند و خروجی آن را به آب منطقه ای یا به تصفیه خانه تحویل می دهند چرا که اگر بخواهد آزادسازی شود، اتفاقات دیگری برای آب می افتد. برای همین بحث مستقل بودن تصفیه خانه نیست، بالاخره خروجی استاندارد تصفیه خانه باید به یک جایی تحویل شود، برای همین در توس این خروجی تحویل فاضلاب شهری می شود، در نهایت به تصفیه خانه می رود و مجدد تصفیه می شود».وی در پاسخ به این سوال که برای کاهش  مشکلات زیست محیطی ایجاد شده توسط این فاضلاب صنعتی چه اقداماتی انجام داده اید، می گوید: «هم اکنون طبق آزمایش ها خروجی ما استاندارد است اما با توجه به حجم بالای فاضلاب و رشد صنعت، در حال اجرای فاز دوم تصفیه خانه هستیم و توسعه فاضلاب را خواهیم داشت. فاز اول آن هم سال 90 انجام شده است. همچنین هر یک از واحدهای صنعتی وظیفه دارند با یک حد خاصی از آلودگی، فاضلاب خود را رها کنند. مواردی که از حد استاندارد خارج باشند، خودشان موظف اند تصفیه خانه ای داشته باشند و حداقل در حدی که مجاز است، فاضلاب شان بیرون بیاید. با هماهنگی محیط زیست با واحدهایی که بیشتر از حد مجاز آلایندگی دارند، برخورد می شود».شجاعی در پاسخ به این سوال که آیا پیش از این آزمایش ها مربوط به استاندارد یا استاندارد نبودن پساب فاضلاب انجام نشده است، می گوید: «آزمایش ها انجام شده و مشکلی نداشته، این ادعای جدید آب و فاضلاب است. شاید در این 9سال مشکل نداشته و این اتفاق به تازگی افتاده باشد که احتمالا مربوط به خط انتقال است». نبود اقدام موثر شرکت شهرک های صنعتی برای احداث تصفیه خانه مستقل از سوی دیگر محمد عرفانی، معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان رضوی درباره اقدامات شرکت شهرک های صنعتی برای رفع مشکلات پساب فاضلاب های صنعتی می گوید: «این مسئله مدت هاست محقق نشده است،از طرفی فاضلابی که وارد تصفیه خانه های بیولوژیکی آب و فاضلاب می شود، منجر به تغییر فرایند تصفیه می شود. چون فرایند تصفیه شرکت آب  و فاضلاب فقط به صورت بیولوژیک است و آن جا فقط باید فاضلاب بهداشتی وارد شود». وی ادامه می دهد:« این در حالی است که اگر فاضلاب واحدهای صنعتی مدیریت شود و به یک تصفیه خانه متمرکز انتقال یابد، از آن می توانیم برای آبیاری فضای سبز شهرک صنعتی توس و فضای سبزی که در مسیر ویرانی شاندیز ایجاد شده، بهره مند شویم ضمن این که موجب می شود آب از غرب مشهد به سمت شرق و کشف رود نرود و باعث ایجاد آلودگی و تبعات ناشی ازآن نشود». این مقام محیط زیست در پاسخ به این که پیگیری های شما از شرکت شهرک های  صنعتی به کجا رسیده است، می گوید: «پیگیری های ما از شرکت شهرک های صنعتی نشان می دهد اقدام موثری انجام نداده اند تا فاضلاب را در درون همان شهرک تصفیه و مدیریت کنند».بدون شک به دلیل اهمیت استاندارد بودن پساب فاضلاب های صنعتی و جلوگیری از فاجعه های زیست محیطی، این موضوع به جای آن که گرفتار بوروکراسی های اداری شود باید هر چه سریع تر توسط دو طرف و مراجع دارای صلاحیت بررسی شود و اگر پساب فاضلاب صنعتی استانداردهای لازم را ندارد، قبل از انتقال به فاضلاب های شهری به درستی تصفیه شود تا نگرانی های موجود برطرف شود.