روزنامه خراسان
1399/07/12
گزارش 111 سال قبل روزنامه خراسان از نخستین جنبش دانشآموزی ایران
جواد نوائیان رودسری – برخی گمان می‌کنند که آن‌چه در کتاب‌های معتبر تاریخی آمده، حرف آخر است و فراتر از آن، نه سخنی وجود دارد و نه رویدادی. اما وقتی به کاوش در اسناد می‌پردازیم، هر لحظه امکان دارد با شواهدی شگفت‌انگیز روبه‌رو شویم که ممکن است در نوع نگاه ما به یک رویداد یا جریان، تغییرات بنیادین ایجاد کند. هنگام مرور شماره‌های مختلف روزنامه خراسان دوره مشروطیت که از 27 اسفند 1287 تا 28 مرداد 1288، در 25 شماره منتشر شده‌است، این اتفاق برای نگارنده سطور افتاد؛ اتفاقی عجیب که باید آن را کشفی مهم در بررسی تاریخ جنبش دانشآموزی و بلکه دانشجویی ایران بدانیم؛ چراکه در این برهه تاریخی، دانش‌آموزان در همان جایگاه و هیبتی قرار داشتند که بعدها، دانشجویان دانشگاه، واجد آن شدند. حال و هوای مشهد در اردیبهشت 1288 اجازه بدهید پیش از بررسی این گزارش ناب، مختصری از حال و هوای مشهد در اردیبهشت 1288 بگویم. طبق گزارش روزنامه خراسان، در این ماه، تکاپوی مشروطه‌خواهان مشهدی که عموماً از آذربایجانی‌های مقیم این شهر بودند، افزایش یافت و به‌نوعی، عرصه را بر تاخت‌وتاز مستبدان بست. طی روزهای 22 تا 24 اردیبهشت‌ماه 1288، شهر در قرق مشروطه‌خواهان بود و طرفداران مسلح آنها، در مشهد اقدام به برگزاری میتینگ و رژه می‌کردند. در چنین شرایطی بود که کاسبان بالاخیابان مشهد(خیابان شیرازی امروزی)، شاهد عبور صدها دانشآموزی بودند که با شعار مشروطه‌خواهی، علیه حکومت‌وقت دست به اعتراض زدند. نباید از یاد برد که در این زمان، هنوز حکومت محمدعلی‌شاه برقرار بود و دست‌کم تا دو ماه بعد، مستبدان زمام امور را در دست داشتند. دانش‌آموزانی که دست به این اقدام شجاعانه زدند، عموماً محصلان مدارس خیریه «سعادت» بودند که زعمای آن، در زمره مشروطه‌خواهان قرار داشتند و البته، خانواده‌های این محصلان نیز، از صبغه آزادی‌خواهی برخوردار بودند. این اتفاق روز پنجشنبه، 23 اردیبهشت 1288 افتاد. بهتر است بدون معطلی، با هم متن گزارش روزنامه خراسان را که در صفحه سه سیزدهمین شماره آن، مطابق با سه‌شنبه، 27 ربیع‌الثانی 1327(28 اردیبهشت 1288)، به چاپ رسیده‌است، مرور کنیم. مرور یک گزارش تاریخی «صبح پنجشنبه، انبساط دیگر در تمام شهر پدیدار نمود. شاگردان مدارس خیریه سعادت که عده آنها بالغ بر چهارصد نفر میباشد به هیئت نظامی با بیرقهای مخصوص با نهایت نظم و ترتیب ... برای تبریک و تهنیت انجمن ایالتی با یک شکوه و جلوه مخصوص وارد صحن انجمن گردیدند، در این هنگام وضع کثرت و ازدحام اهالی که تمام خیابان علیا و صحن عتیق و مسجد گوهرشاد را تا برسد به صحن انجمن ایالتی مشغول ساخته بود، با آن نمایش مخصوص که از هیئت نظامی نونهالان وطن جلوه‌گر و جلب‌توجه عمومی می‌نمود، بتقریر و تحریر نگنجد. بعد از ورود به صحن انجمن، شیخ محمدصادق از شاگردان مدرسه رحیمیه سعادت «ترانه ملی» را که ذیلاً مندرج خواهد شد با یک آهنگ مخصوص قرائت نموده در مقطع هر بند عموم شاگردان مدارس این قسمت را به همان آهنگ هم‌آواز تکرار می‌کردند: (صبح آمد و بردمید خورشید)(از رحمت حق مباش نومید). سپس حاجی علیخان پسر حاجی اقبال‌التولیه از شاگردان خردسال مدرسه سعادت روی صندلی ایستاده خطابه ذیل را از روی متانت بصدای بلند تقریر نمود». نخستین بیانیه جنبش دانشآموزی ایران تا این‌جای گزارش معلوم میشود که تعداد دانش‌آموزان در این مراسم، حدود 400 نفر و محل حضور آنها، جایی در حدود چهارراه شهدای فعلی بود؛ خیابان علیا، همان بالاخیابان یا خیابان آیت‌ا... شیرازی فعلی و صحن عتیق هم، صحن سقاخانه یا صحن «انقلاب» امروزی است. نکته جالب این اقدام، بیانیه‌ای است که دانش‌آموز حاجی علیخان با صدای بلند برای حضار می‌خواند؛ بیانیه‌ای که باید به احتمال زیاد، آن را نخستین بیانیه جنبش دانشآموزی در تاریخ ایران بدانیم: «بعد از ستایش حضرت احدیت و نیایش خاندان عصمت و طهارت، ما نوباوگان وطن که از حوادث یازده‌ماهه وطن عزیز مانند گل در هوای زمهریر افسرده و مثل سایر هموطنان از این‌همه آفات غیرمنتظره پژمرده بودیم، اکنون با یک شکفتگی و خرمی از اخبار بهجت‌آثار استقرار مجلس مقدس شورای ملی با کمال خوشبختی و افتخار به محضر مقدس انجمن ایالتی خراسان و عموم ملت تبریکات خالصانه تقدیم داشته ارتباط و اتحاد ملت و دولت را برای بقای استقلال ملی خودمان از درگاه احدیت مسئلت می‌نمائیم. زنده‌باد حجج اسلام، برقرار باد انجمن‌ها و سرداران ملی.» تجدید حیات انجمن ایالتی خراسان که ظاهراً مراسم به مناسبت آن برگزار شد، در واقع شکوفایی دوباره مشروطیت در مشهد، پس از دوران تاریک استبداد صغیر بود. هرچند که با وجود این همه شادمانی و شور و حرارت، آن‌چه انتظار می‌رفت از پیروزی مشروطه‌خواهان حاصل نشد و بسیاری از آرمان‌های مشروطیت در گذر زمان، با زخم بیداد مستبدان به‌ظاهر مشروطه‌خواه و عوامل بیگانه، رنگ باخت، اما خاطره‌ای که روزنامه خراسان عصرمشروطه از جنبش دانشآموزی مشهد نقل کرده‌است، همچنان شیرین و پاینده خواهد ماند.
سایر اخبار این روزنامه
رئیس مجلس: حفظ ارزش پول ملی وظیفه مسئول قوه مجریه است
فوتبالی‌ترین روستای ایران
موج خلع‌یدها!
فاجعه زیست محیطی معطل بوروکراسی اداری نمی ماند!
مرگ کودک در شعله های سیاه
قره باغ؛ قربانی توسعه طلبی تل آویو و آنکارا
ایرانی ها رکورددار خرید ملک در ترکیه شدند!
ایستادگی تاریخی آیت‌ا... خامنه‌ای در برابر بدبینی‌ها به ارتش
گزارش 111 سال قبل روزنامه خراسان از نخستین جنبش دانشآموزی ایران
شوک کرونای ترامپ به انتخابات 2020
جدال عوامل مثبت با نقدینگی ترسو در بورس
غذاهایی برای تنفس بهتر
کودکانی با عقده لایک!
