گروه صنعت و تجارت: ابتدای سال جاری بود که حمید زادبوم، رییس سازمان توسعه تجارت ایران و معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد؛ طبق برنامه ریزی صورت گرفته برای سال جاری، بیشترین تمرکز در حوزه صادرات به ویژه صادرات غیرنفتی افزایش سهم ایران از بازار کشورهای همسایه است. اواخر فصل بهار و پس از انتشار گزارش سه ماهه گمرک از وضعیت کارنامه تجارت خارجی کشور بود که مشخص شد مجموع تجارت ایران ۱۵ کشور همسایه در مجموع ۳ میلیارد و ۷۱۵ میلیون دلار کالا با وزنی معادل ۱۲ میلیون و ۸۲۲ هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی افت ۴۴ درصدی و از نظر ارزشی کاهش ۴۷ درصدی داشته است. البته همان زمان نیز اعلام شد که بسته شدن مرزها به علت شیوع بیماری کرونا مهمترین دلیل کاهش میزان صادرات ایران به کشورهای همسایه در ابتدای سال جاری بوده است. حالا اما نیمی از سال گذشته است. بررسی کارنامه عملکرد تجارت خارجی کشور نشان می دهد که در شهریورماه نسبت به مردادماه شاهد رشد ۲۴ درصدی تجارت خارجی هستیم و البته رییس سازمان توسعه تجارت نیز می گوید که در نیمه نخست امسال، ۱۵ کشور همسایه مقصد ۷۰ درصد صادرات ایران بودند، در حالی که سال ۹۷ این رقم ۵۵ درصد و سال ۹۸ نزدیک به ۶۰ درصد بود.

اهمیت صادرات به ۱۵ کشور همسایه باعث شده است که در سازمان توسعه تجارت برای هر کشور میز صادراتی خاص تعیین شده و همچنین سهم هر استان نیز برای صادارت به این کشورها تعیین شده است. براساس پیشبینیهای انجام شده، استانهای کرمانشاه، کردستان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی با سهم ۱۰۰ درصدی تمام صادراتشان به ۱۵ کشور همسایه خواهد بود. البته سهم این چهار استان در صادرات به کشور هند و چین و سایر کشورها صفر پیشبینی شده است، بنابراین برنامهریزیهای انجام شده برای این استانها صادرات به کشورهای همسایه است. گفتنی است، سهم آذربایجان غربی، ایلام ، زنجان، چهارمحال و بختیاری، گیلان، مرکزی، مازندران، اصفهان، قزوین از صادرات به ۱۵ کشور همسایه ۹۰ درصد به بالا است. همچنین بالای ۸۰ درصد صادرات استانهای فارس، خراسان شمالی، یزد، البرز، گلستان، همدان، اردبیل، آذربایجان شرقی نیز به ۱۵ کشور همسایه پیشبینی شده است.

بر پایه برنامهریزیهای انجام شده در سازمان توسعه تجارت، برای سایر استانها از جمله لرستان، خراسان رضوی، قم، تهران، سمنان، بالای ۷۰ درصد صادراتشان در سال ۹۹، به ۱۵ کشور همسایه در نظر گرفته شده است.همچنین استان کرمان،خوزستان، هرمزگان، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد نیز کمتر از ۴۰ درصد در صادرات به ۱۵ کشور همسایه سهم خواهند داشت. براساس گزارش تسنیم، پیشبینی شده است که استانهای هرمزگان با ۴۵ درصد، خوزستان با ۴۳ درصد، بوشهر با ۴۰ درصد، کرمان با ۳۰ درصد و قم با ۱۵ درصد بیشترین سهم را در صادرات به کشورهای چین و هند در سال جاری خواهند داشت. استانهای تهران، سمنان، همدان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، چهارمحال و بختیاری، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، یزد، مازندران، گلستان، فارس، مرکزی و قزوین نیز کمتر از ۱۰ درصد در صادرات به چین و هند در سال جاری نقش خواهند داشت. در همین حال حمید زادبوم، رییس سازمان توسعه تجارت ایران با بیان اینکه سال گذشته بیش از ۲۴ میلیارد دلار صادرات به کشورهای همسایه داشتیم، اظهار داشت: طبق بررسی های انجام شده هم اکنون ظرفیت صادراتی ایران به کشورهای همسایه ۱۲۵ میلیارد دلار براساس سابقه صادرات کالا و اقلام مورد نیاز کشورهای همسایه برآورد شده است. وی با اشاره به کاهش ۱۴ درصدی تجارت در جهان، تصریح کرد: طی ماه های گذشته با شیوع ویروس کرونا، مرزهای زمینی کشورهای درگیر این بیماری بسته شده بود و در نتیجه صادرات از این کشورها کاهش پیدا کرد؛ در ایران نیز در این مدت با بسته شدن ۲۰ مرز مشترک با کشورهایی که به آنها صادرات داشتیم ضربه بزرگی به اقتصاد کشور وارد شد. رییس سازمان توسعه تجارت با اشاره به افزایش صادرات به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ویژه روسیه و قزاقستان در دوران کرونا، خاطرنشان کرد: با بازگشایی مرزهای زمینی کشورهای همسایه، کاهش صادرات از ۵۰ درصد در فروردین به ۳۴ درصد در پایان ۶ ماه نخست امسال رسید. وی با بیان اینکه یکی از دلایل کاهش صادرات توقف ارسال گاز به کشور ترکیه است، تاکید کرد: در پنج ماه اول امسال صادرات ما به ترکیه ۵۱۳ میلیون دلار بوده در حالی که در مدت مشابه سال گذشته صادرات به این کشور ۲ میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار بوده است و این اختلاف ۲ میلیارد دلاری به علت صادر نشدن گاز طبیعی به این کشور بود. زادبوم تاکید کرد: عامل موثر دیگر بر کاهش صادرات، بسته شدن دو ماهه مرزهای بسیاری از کشورهای همسایه بر کالاهای وارداتی به علت شیوع کرونا است که هنوز این محدودیت در صادرات کالا به ترکمنستان ادامه دارد و از سوی دیگر بعد از بازشدن مرزها، به علت تراکم کامیونهای حمل بار در مرزها با کندی در صادرات مواجه شده ایم که البته ممکن است هنوز هم در برخی مرزها شاهد این روند باشیم.

رییس سازمان توسعه تجارت با اشاره به سیر صعودی صادرات کشور در دو ماه اخیر گفت: اگر وضع تجارت خارجی و صادرات به همین شیوه ادامه داشته باشد، میتوان امیدوار بود که صادرات کشور نسبت به نیمه اول سال بیشتر شود. زادبوم در خصوص مسائل و مشکلات مرتبط با حوزه صادرات، تصریح کرد: مهمترین چالش در این زمینه زیرساختهای تجاری، پایانههای مرزی و حمایت نشدن مناسب صادرکنندگان از سوی شبکه بانکی کشور است. وی افزود: در سازمان توسعه تجارت بسته حمایت از صادرات را به کمک اتاق بازرگانی و کنفدراسیون صادرات به سمت حل مشکلات پایانههای مرزی سوق دادیم اما نیازمند انسجام فرماندهی واحد در مرزها وجود دارد که این عامل تعیین کننده ای در توسعه صادرات به کشورهای همسایه به شمار می آید. این مقام مسئول با بیان اینکه برای افزایش موافقتنامههای تجاری با سایر کشورها، الزام رسیدن به تعادل در مبادلات تجاری مطرح است، گفت: محدودیتهای تجاری با کشورهایی که با آنها موافقتنامه امضا کرده ایم باید کاهش یابد و از سوی دیگر تعدد تصمیمگیری و صدور بخشنامهها به تجارت خارجی آسیب زده است که باید این امر ساماندهی شود. به گفته زادبوم، در شرایط حاضر بخشی از این تصمیمات به دلیل وضعیت خاص کشور و محدودیت های کرونایی و تحریم ها است.