عربستان از عضویت شورای حقوق بشر باز ماند



زهره صفاری/ کارنامه سیاه ضد حقوق بشری عربستان در سال‌های اخیر، شکست مذبوحانه این کشور را در انتخابات شورای حقوق بشر سازمان ملل  رقم زد و مهر تأییدی بر نابودی وجهه و اعتبار خاندان سعودی در سطح جهان زد.
به گزارش شبکه خبری «الجزیره»، در انتخابات روز سه‌شنبه که برای تعیین نمایندگان 15 کرسی خالی از 47 کرسی شورای حقوق بشر سازمان ملل برگزار شد، اعضا در رأی گیری مخفیانه براساس سهمیه هر منطقه نمایندگان جدید را انتخاب کردند، اما نکته جالب توجه که در این انتخابات نادیده گرفته شد، شرط حضور در شورا است که نمایندگان باید از بالاترین استانداردهای حقوق بشری برخوردار باشند تا بتوانند در حداکثر دو دوره سه ساله به عنوان مدافعان جهانی حقوق بشر فعالیت کنند. همین امر  نامزدی کشورهایی مانند عربستان که علاوه بر جنجال‌های بین‌المللی مانند جنگ یمن و قتل جمال خاشقچی، با سرکوب‌های داخلی مخالفان و معترضان روبه‌رو است، چند روزی است صدای مدافعان حقوق بشر را درآورده است.


منتقدان بر این باورند در سال‌های اخیر حاکمان سعودی با وجود اعلام اصلاحات و آزادی‌های مدنی سطحی و جزئی، آمار هولناکی از بازداشت صدها مخالف سیاسی و چند ده فعال زن حقوق بشری و همچنین اعدام‌های جنجال برانگیز در کارنامه خود ثبت کرده اند که ماهیت این کشور را از استانداردهای حقوق بشری به شدت دور می‌کند.
«اگنس کالامارد» نماینده ویژه سازمان ملل معتقد است: «بررسی قتل سال 2018 جمال خاشقچی روزنامه‌نگار واشنگتن در ترکیه، نشان می‌دهد که شواهد قابل اتکایی از مداخله محمد بن سلمان ولیعهد سعودی وجود دارد. »
 سقوط اعتبار سعودی در چند سال
عربستان سعودی که به نوشته «رویترز»، در سال 2016 با 152 رأی در بازه زمانی 2017 تا 2019 عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل شده بود، با 40 درصد تنزل در انتخابات 2020 تنها 90 رأی دریافت کرد و به انزوا رفت تا کاندیداهای جنجالی رقیبش، حد نصاب لازم را برای حضور در شورای حقوق بشر کسب کنند. این شرایط که به باور بسیاری از منتقدان اثباتی بر سقوط اعتبار و وجهه بین‌المللی عربستان به شمار می‌رود، تنها ظرف مدتی نه چندان طولانی با سیاست‌های خصمانه و سرکوبگرایانه خاندان سعودی رقم خورد. به گزارش سایت دیده بان حقوق بشر، جریان منتقد علیه عربستان سعودی در سال 2019 با افزایش ابهامات پرونده قتل جمال خاشقچی و سرکوب و بازداشت مخالفان داخلی این کشور به اوج خود رسید.
سران سعودی برای رهایی از این بار انتقادی اقدام به اصلاح حقوق زنان کردند و حتی مجوز صدور پاسپورت  برای آنها صادر شد، اما این تنها یک شوی حقوق بشری بود، چراکه در باطن، سیاست‌های خصمانه علیه زنان تغییری نکرده بود و بازداشت و سرکوب زنان حامی حقوق بشر و فعالان زن سیاسی همچنان با شدت بسیار ادامه داشت. علاوه بر این فجایع تداوم کشتار بیرحمانه هزاران انسان بیگناه در یمن اندک اعتبار عربستان تحت حاکمیت محمد بن سلمان را نیز از بین برده بود.
در مارس 2019، عربستان در حالی که شکنجه و بدرفتاری با فعالان زن را تکذیب می‌کرد، محاکمه‌های خصوصی را آغاز کرد و بسیاری از آنها را که تنها برای احقاق حقوق زنان اعتراضات مسالمت‌آمیزی راه انداخته بودند به حبس‌های طولانی محکوم کرد.
اما سرکوب‌ها تنها به فعالان زن محدود نبود بلکه فشار بر اقلیت مسلمان عربستان بویژه شیعیان نیز با محدودیت‌های بسیاری مانند آموزش عمومی، حقوق قانونی، عبادت آزاد و اشتغال بیشتر شده بود؛ در آوریل 2019 اعدام گروهی 37 متهم که دست کم 33 نفر آنها مسلمان شیعه بودند کارنامه حقوق بشری حاکمان سعودی را سیاه تر کرد. از سویی دیگر وضعیت اسفبار مشاغل کارگران خارجی و محدود کردن حقوق آنها  یکی دیگر از نشانه‌های ضد حقوق بشری عربستان به شمار می‌رفت؛ به باور ناظران این بی اعتباری که بخش عمده آن از سیاست‌های اشتباه محمد بن سلمان ولیعهد سعودی نشأت می‌گیرد، با بازداشت و سرکوب شاهزاده‌ها و دور نگه داشتن آنها از خانواده‌هایشان، اقدامات ضد بشردوستانه را به درون خاندان سلطنتی نیز کشانده است. این اعتبار از دست رفته در آخرین دقایق انتخابات شورای حقوق بشر با لابی سازمان‌های حقوق بشری جهان رخ نشان داد و چهره منفور عربستان را در جامعه بین‌المللی بیش از گذشته نشان داد.
به نوشته «دیلی صباح»، «لوییس چاربونیو»؛ رئیس دیده بان حقوق بشر سازمان ملل گفت: «شکست عربستان در این انتخابات نشانه این بود که باید با دقت بیشتری نامزدها را برگزینیم چراکه به عقیده من کشورهایی مانند کوبا، چین و روسیه نیز امکان شکست داشتند.»
تحلیلگران «گاردین» معتقدند گرچه قتل جمال خاشقچی وجهه بین‌المللی عربستان را از بین برده بود اما نتیجه این انتخابات ضربه نهایی را به اعتبار این کشور در سراسر جهان زد.
«سارا لیا ویتسون»، مدیر اجرایی مرکز دموکراسی در جهان عرب امروز که وابسته به جمال خاشقچی است، گفت: «از اینکه چین و روسیه حد نصاب آرا را آوردند و تنها عربستان شکست خورد، می‌توان عمق فاجعه ای را که محمد بن سلمان ولیعهد سعودی بر سر جایگاه عربستان در سراسر جهان آورده، درک کرد.  او با هزینه صدها میلیونی سعی داشت خشونت‌هایش را سرپوش بگذارند اما جامعه جهانی خریدار این رفتار نبود.» وی ادامه داد: «باید پذیرفت با وجودی که عربستان سعی داشت با اصلاحات داخلی، آزادی زندانیان سیاسی،  پایان جنگ یمن و صدور مجوز مشارکت سیاسی شهروندان برای خودش اعتبار بخرد اما همچنان منفور جهان است.»
«برونو استاگنو»، مدیر اجرایی دیده بان حقوق بشر سازمان ملل در توئیتی خطاب به محمد بن سلمان نوشت: «این شکست یک توبیخ مذبوحانه برای عربستان تحت حاکمیت محمد بن سلمان بود.»
یک انتخابات جنجالی
در انتخابات روز سه‌شنبه که رأی‌گیری آن به صورت مخفیانه انجام شد، روسیه و کوبا که در صف کشورهای مورد نقد سازمان‌های حقوق بشری قرار دارند، با آرای قاطع انتخاب شدند اما چین با تنزلی 20 درصدی نسبت به سال 2016، تنها 139 رأی آورد و در نهایت با شکست عربستان در میان 15 کشور منتخب برای تصاحب 15 کرسی خالی شورای حقوق بشر برگزیده شد.  براساس گزارش «الجزیره»، طبق قطعنامه سازمان ملل توزیع 47 کرسی این شورا در 5 منطقه تقسیم می‌شود که جنجالی‌ترین کاندیداهای امسال از منطقه آسیا پاسیفیک معرفی شده بودند. «کوین جان هلر»، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه کوپنهاگ گفت: «اینکه در شورای حقوق بشر کشورهایی با سابقه اقدامات ضد بشردوستانه مشارکت دارند، تأسف‌آور است اما این واقعیت بوروکراسی کثیف سازمان ملل است.»