چگونه از فرزندان خود محافظت کنیم؟


آفتاب یزد _ یگانه شوق الشعرا: بعد از شیوع بیماری کرونا آموزش و پروش اجبارا به آموزش مجازی روی آورد و همچنین دانش‌آموزان از حیاط مدرسه به فضایی مجازی روانه شدند که برای کودکیشان بسیار بزرگ است و والدین تنها توانستند به سختی برای آموزش فرزندانشان تبلت، تلفن همراه و اینترنت تهیه کنند. ناگفته نماند که عده کثیری هم این توانایی را نداشتند و شرمنده فرزند خود شدند، فرزندانی که شوق تحصیلشان درفقر پدرانشان از بین رفت. این روز‌ها دوباره بازار چالش‌های اینترنتی خطرناک داغ و نگرانی والدین دوچندان شده است. همچنین آموزش مجازی و دسترسی گسترده دانش‌آموزان به اینترنت مزایا و معایب زیادی داشته است. زیرا کشور ما تا قبل از بیماری کرونا تجربه آموزش آنلاین را نداشته است و امروز نیاز دارد تا از تجربیات کشورهای توسعه یافته در زمینه آموزش آنلاین استفاده کند زیرا امروز دانش‌آموزان ساعت‌های زیادی را با اینترنت می‌گذرانند درصورتی که آن‌ها آگاهی لازم برای استفاده از فضای مجازی ندارند که این عدم آگاهی می‌تواند پیامد‌های ناگواری را در آینده برای کودکان و نوجوانان امروز داشته باشد.
>نوجوانان اطلاعات بیشتری از والدین خود دارند
در همین خصوص مهناز مجاهد روانشناس بالینی به آفتاب یزد گفت: « مسلما کودکان بیشتر از نوجوانان به حرف‌های والدین خود توجه می‌کنند و همچنین کنترل داشتن بر کودکان ممکن است. پدر و مادر می‌تواند بر کودکانشان تسلط بیشتری را داشته باشند اما درباره نوجوانان کنترل پاسخگو نیست و باعث لج بازی بیشتر در آن‌ها می‌شود و علاوه بر این نوجوانان ما امروز اطلاعات بیشتری از والدین خود درباره فضای مجازی دارند. بر همین اساس امروز مشکل اساسی ما در این زمینه نوجوانان هستند چون نوجوانی سن بسیار حساسی است که افراد تغییرات بسیار سریعی را در زمینه‌های مختلف فیزیکی، اجتماعی و شناختی تجربه می‌کنند. همچنین در این سن نوجوانان به دنبال دستیابی به استقلال هستند و سریعا خودشان را زن یا مرد بالغ تصور می‌کنند. بنا بر همین تصور نوجوانان می‌خواهند جایگاه خودشان را در جامعه و خانواده ثابت کنند و برای نیل به این هدف و تثبیت جایگاه دست به هر نوع کاری چه کم خطر و چه پر خطر می‌زنند. دوره نوجوانی را دوره سردرگمی هویت در برابر انسجام هویت می‌نامند به این معنا که شروع شکل‌گیری هویت از ابتدای نوجوانی است تا پایان آن که هویت به انسجام می‌رسد. در کتاب‌های روان شناسی بازه این دوره 12 تا 18 سال است اما در ایران سن شروع این دوره به شدت پایین آمده است به نحوی که امروز دانش‌آموز کلاس چهارم دبستان به بلوغ فیزیکی رسیده است حتی اگر به بلوغ اجتماعی نرسیده باشد. »
>نوجوانان نیازمند تعاملات اجتماعی واقعی هستند


وی افزود: « هویت نوجوانان بر اساس تعاملات آن‌ها شکل می‌گیرد. امروز متاسفانه موبایل در دسترس نوجوانان است یعنی ما زمانی در مدارس تلفن‌های همراه دانش‌آموزان را از دسترس‌شان خارج می‌کردیم ولی امروز به اجبار برای آنان گوشی تهیه می‌کنیم تا بتوانند اندک آموزشی را دریافت کنند. کودک و نوجوان ما به یکدفعه با دنیای بزرگی از اطلاعات مواجه شدند که فوایدی مانند سهولت ارتباط، تعاملات ضروری و کار با تکنولوژی و مضراتی مانند اطلاعات زودهنگام، اعتیاد به گوشی همراه و پیوستن به گروه‌های نامتناسب با گروه سنی دارد و این مضرات باعث آسیب‌های روحی و روانی زیادی برای کودکان و نوجوانان می‌شود. در دوره نوجوانی بچه‌ها به تعاملات اجتماعی واقعی نیاز دارند و امروز این تعاملات مجازی شده‌اند و از دنیای واقعی دور ماندند که این خود باعث اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب، انزوا و اختلالات خواب می‌شود. همچنین آموزش مجازی تبعات بیرونی مانند افت نمرات، غیبت‌های زیاد در کلاس‌ها و نامنظم شدن خواب دارد که من امروز به وفور شاهد این مشکلات در نوجوانان هستم. همچنین اطلاعاتی که دارای محتوای جنسی هستند در زمان نامناسب در دسترس بچه‌ها قرار می‌گیرد که بسیاری از این اطلاعات هم نادرست هستند و بسیاری از ناهنجارها به صورت هنجار برای بچه‌ها جلوه داده می‌شوند و این اطلاعات نادرست باعث توقعات نابجا در سنین بزرگسالی می‌شود. در سن جوانی ما شاهد تبعات آسیب‌های دوران نوجوانی خواهیم بود مثلا ما با شخصیت غیر اجتماعی مواجه خواهیم شد که ترسی از شکستن هنجار‌ها ندارد و به سمت بزهکاری و خلاف کاری می‌رود. »
>شخص امن فرزند خود باشید
او در آخر گفت: « باید استفاده درست از فضای مجازی را هم به والدین و هم به دانش‌آموزان آموزش دهیم. خانواده‌ها نقش مهمی در بالابردن آگاهی فرزندانشان دارند. باید یکسری جایگزین‌ها برای موبایل در نظر گرفته شود مثلا تعامل با هم سن‌ها حتی خانواده‌ها برای فرزندان خود باید دوست بخرند یعنی باید برای فرزندان خود دوستان خوب پیدا کنیم و فضایی ایجاد کنیم برای این نوع از تعاملات. همچنین تشویق به فعالیت‌های حقیقی اجتماعی و گذراندن وقت با فرزندان می‌تواند جایگزین مناسبی برای اینترنت و فضای مجازی باشد. تنها کاری که والدین برای نوجوانان می‌توانند انجام دهند آگاه ساختن آنان یا متصل کردنشان به یک شخص امن است که هم مورد اطمینان فرزند ما است و هم اطلاعات درست و کاملی دارد. چه بهتر که والدین خود بتوانند شخصیت امن برای فرزندان خود باشند. فضای مجازی در هر صورت برای فرزندان ما آسیب ساز است و ما باید کاری کنیم که این آسیب‌ها سطحی و قابل جبران باشند. »
>چالش‌های اینترنتی مانند مومو
دلارام رضوی کارشناس ارشد مشاور خانواده نیز در خصوص چگونگی خنثی کردن تبعات چالش‌هایی مانند مو مو به آفتاب یزد گفت: « چالش مومو تنها با روان بچه‌ها بازی می‌کند و آن‌ها برای پاسخگویی به حس کنجکاوی خود به سمت چنین چالش‌هایی جذب می‌شوند چه بهتر که والدین به کودکان و نوجوانان خود آگاهی بدهند و علاوه بر این فضای امنی را ایجاد کنند که فرزندان نترسند و بتوانند نگرانی‌های خود را با پدر و مادرشان در میان بگذارند و اینگونه تبعات درگیری با چنین چالش‌هایی هم خنثی می‌شود و ما کمتر شاهد خودکشی افراد به دلیل درگیری با چنین چالش‌هایی خواهیم بود. باید قانون‌های درستی در خانواده برای استفاده از تلفن‌های همراه تعیین کنیم تا در ساعات مشخصی از تلفن استفاده کنند. از زمان کودکی تعامل مثبت با فرزندان بسیار مهم است و تاثیر مثبت این نوع تعامل را در نوجوانی فرزندان به وضوح می‌توان دید. اگر والدین پذیرای علائق و نگرانی بچه‌ها باشند فرزندان به آنان اعتماد می‌کنند. والدین تنها باید قوانین خانواده را به کودکان بگویند اما فرزندان سلیقه خود را مستقل انتخاب می‌کنند همچنین باید به آنان این اطمینان را داد که والدین در هر شرایطی حامی‌شان هستند. »
>دریایی پر از تهدید
برای آگاهی از دیدگاه کارشناسان آموزشی محمدرضا نیک نژاد هم به آفتاب یزد گفت: « از دوران وزارت حاجی بابائی بحث آموزش مجازی و ورود تبلت به فضای آموزشی مطرح شد. همچنین کشور‌های توسعه یافته همچنان درگیر آموزش مجازی هستند چون آموزش مجازی هم فرصت است و هم تهدید. شمار زیادی از فرزندان در جوار خانواده هایشان به کسب آموزش می‌پردازند اما تعدادی از والدین به دلیل مشغله‌های بالا نمی‌توانند در کنار فرزندان خود برای آموزش مجازی بمانند و این باعث آزادی فرزندان در فضای پرخطر مجازی می‌شود. امروز یکسری تبلت‌های قفل دار وجود دارند که فقط فضای آموزش آنلاین را در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند. متاسفانه یکی از تهدید‌های جدی آموزش آنلاین این است که افراد خیلی زود وارد فضای مجازی که دریایی پر از تهدید است، می‌شوند. وقت بچه‌ها در این فضا تلف می‌شود که این باعث آسیب جدی مهارتی و روانی است زیرا باعث باز ماندن دانش‌آموزان از دیگر فعالیت‌های مفید می‌شود. »