ايران بايد رويكرد خود را تغيير دهد

آرمان مــلي: سه‌شنبه انتخابات ريــاست‌‌جمهوري آمريــکا بـــرگزار مي‌شود؛ انتخابــاتي کــه رقابت ميان دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور کنوني آمريکا و جو بايدن نماينده حزب دموکرات و معاون اول باراک اوباما خواهد بود. نظرسنجي‌‌ها در آمريکا جمهوري‌خواهان را حسابي نگران کرده و حداقل روي کاغذ، اوضاع از چهار سال پيش که ترامپ با هيلاري کلينتون رقابت مي‌کرد، خراب‌‌تر است. گويا بايدن فعلا در نظرسنجي‌هاي پيشاانتخاباتي برتري قابل‌توجهي نسبت به ترامپ دارد و همين دموکرات‌ها را اميدوار کرده تا بعد از چهار سال به قدرت بازگردند. تحولات انتخابات آمريکا در ايران هم البته رصد مي‌شود. بسياري معتقدند وضعيت عجيب و غريب اقتصادي کشور که به‌ويژه در سال 99 شرايط ويژه‌تري به خود گرفته مي‌تواند با انتخابات آمريکا تغيير کند. دليل آن هم تحريم‌‌هاي فراوان و گسترده‌اي است که ترامپ عليه ايران اعمال کرده و درآمدهاي کشور را به‌شدت کاهش داده است. از اين روي، رفتن ترامپ يا بايدن به کاخ سفيد در واشنگتن، مي‌‌تواند اينجا و در دل خاورميانه روي وضعيت اقتصادي ايران هم اثر بگذارد. به‌جز تحريم‌ها، بسياري بر اين باورند، انتخاب ترامپ يا بايدن ممکن است در سرنوشت مذاکرات دو طرف هم موثر باشد. برخي بايدن را در اين ميان گزينه مطلوب‌تري براي جهان مي‌دانند و بر اين باور هستند که با پيروزي او بسياري از کشورهاي جهان از جمله اروپاييان نيز نفس راحتي خواهند کشيد و ايران نيز راحت‌تر مي‌تواند گام‌هاي بعدي خود را در عرصه بين‌المللي بردارد. در راستاي بررسي اين مساله «آرمان ملي» گفت‌وگويي با نصرت‌ا... تاجيک، کارشناس‌ارشد مسائل بين‌الملل و سفير سابق ايران در اردن داشته است که در ادامه مي‌خوانيد.
در صورت پيروزي ترامپ در انتخابات چه اتفاقاتي در ماه‌هاي آتي رقم خواهد خورد؟
در ايران بهاي بيش از حد به دوگانه ترامپ - بايدن داده شده است. بايد توجه کرد که هر دو به دنبال منافع آمريکا هستند اما با دو رويکرد متفاوت اين منافع را دنبال مي‌کنند؛ يکي يک‌‌جانبه‌گراست که مي‌خواهد هرج‌‌و‌مرج را نهادينه کند و در صورت ماندن در کاخ سفيد، دنيا را به لبه جنگ سوم جهاني مي‌کشاند و ديگري چندجانبه‌گرا و هنجارپذير است و مي‌خواهد همچنان روابط بين‌المللي بر مدار تجربه بعد از دو جنگ جهاني اداره شود. سناريوي کمتر محتمل اين است که با اين وضعيت رقابت و چنانچه چند کرسي سرنوشت‌ساز سنا در اين انتخابات به نفع دموکرات‌ها جابه‌جا شود؛ اولا ترامپ در داخل مشکلات زيادي دارد. اما ترامپ به دنبال جنگ با ايران نيست بلکه با فشار اقتصادي دنبال تغيير رژيم حتي به قيمت تجزيه ايران است. ما هم اهرم بازي کم نداريم هم در منطقه و هم در داخل کشور براي انسجام ملي حداکثري در خنثي کردن فشار ترامپ. ترامپ از خط‌قرمزها عبور کرده و بعيد است ما بتوانيم با او کنار بياييم و چه بسا با انتخاب او درگيري محدودي هم داشته باشيم. مهم اين است که ترامپ قابل تحمل و هضم براي قدرت‌هاي بين‌المللي مانند چين و روسيه و اروپا نيست و همين هم زمينه خوبي براي بازيگري ايران است. ترامپ در بهم زدن توازن منطقه‌اي ايران با رقبايش به سمت آنها چرخيده. ترامپ به دليل رويکرد يکجانبه‌گرايانه‌اش به دنبال مذاکره‌اي است که هم شرايطش را او انتخاب کند و هم ميوه‌اش را بچيند و اين با روحيه ايراني سازگار نيست. اگر ترامپ برنده شود همين استراتژي کنوني حفظ هم‌پيمان در برجام و تلاش براي قرار دادن دنيا در مقابله با تحريم‌ها ادامه پيدا مي‌کند.
در صورت پيروزي بايدن در انتخابات چه اتفاقاتي رقم خواهد خورد؟


سناريوي بيشتر محتمل اين است که بايدن در انتخابات پيروز مي‌شود اما با بايدن مي‌توانيم اگر ما اراده تعامل با آمريکا به‌عنوان قدرت برتر اقتصادي و سياسي و نظامي را داشته باشيم راحت‌تر کنار بياييم. بايدن قابل اعتمادتر است اما نمي‌توانيم با رويکرد کجدار و مريز با وي رفتار کرد زيرا عليه ما اجماع‌سازي مي‌کند و هم‌پيمانان ما را به سمت خودش مي‌کشاند. لذا در دوران او نه شمشير داموکلس بلکه شمشير اسنپ‌بک و مکانيسم ماشه بالاي سر ايران است و از هم‌اکنون بايد طراحي کنيم که با او چه کنيم؟ البته بايدن به‌دليل رويکرد چندجانبه‌گرايانه‌اش خواهان مذاکره‌اي است که قبلا در برجام آغاز شده و اگرچه خيلي راحت نيست اما به برجام برمي‌گردد و طبعا کار سختي دارد تا تبعات اقدامات ضدبرجامي ترامپ را رفع کند اما اين مشکل اوست و مشکل ما رسيدن به انسجام فکري و عملياتي در زمينه تعامل با آمريکاست. روند و تحولات جهاني به ميزان زيادي ژله‌اي شده و شتاب تغييرات زياد شده و اين مي‌تواند براي ما فرصت‌هاي فراهم کند که از خلأ ناشي از اين تحولات و سرعت تغييرات و نيز چالش رقابت قدرت‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي استفاده کنيم. اگر بايدن برنده شود اقدامات شکلي و تشريفاتي نظير تلفن تبريک روحاني، توئيت تبريک انگليسي يا تحويل پيام تبريک به سفير سوئيس در ايران و نيز اقدامات رويکردي مانند پيدا کردن چهارچوب جديدي براي حل تدريجي مشکلات دو کشور در دستورکار قرار گيرد.
در صورت پيروزي هرکدام از نامزدها چه اتفاقاتي رقم خواهد خورد؟
به‌هرصورت در دوران بعدي چه ترامپ باشد و چه بايدن اتفاق خاص و سريعي ظرف چند ماه نخواهد افتاد اما ما هم نمي‌توانيم مانند گذشته رفتار کنيم. رقباي منطقه‌اي ما و قدرت‌هاي حاميان آنها در امنيتي کردن منافع ايران در سياست خارجي‌اش منفعت دارند و منفعت ما در بيرون آوردن خودمان از اين وضعيت است. شرايط منطقه‌اي و بين‌المللي به قدري مشکل شده و خواهد شد که همه به فکر خود هستند و اين ما هستيم که بايد رويکرد خود را تغيير دهيم تا به وزن و نقش خودمان برسيم و از منافع ان براي سرو سامان دادن به اوضاع داخلي استفاده کنيم.