روزنامه ابتکار
1399/08/27
علیرضا صدقی ناکارآمدی نهادهای تصمیم‌گیر و نفس‌های تنگ جامعه
ایران می‌رود تا آرام‌آرام به یکسالگی شیوع ویروس کرونا در کشور نزدیک شود. وضعیتی که با بسیاری از کشورهای جهان همسان است. اما مشکل جایی بروز می‌کند که زمینه‌ها، منابع و ثروت کشورها با یکدیگر متفاوت میشود. به عنوان نمونه وضع گسترش بیماری در آمریکا، از منظرهای مختلف، به شکلی عجیب شبیه به ایران است با این تفاوت که آمریکا از نظر ثروت و مدیریت در سطحی بسیار فراتر از ایران قرار دارد.مساله مهم در مقابله با بحران کروناویروس ساختار مدیریت است. هرچند به ترامپ در مقام رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا انتقادهای شدیدی وارد شده است که به کروناویروس کم‌توجه است ولی آمریکا در سطوح بالا و میانی و پائینی از مدیریت بسیار توانمند برخوردار است که می‌تواند ناکارآمدی دولت مرکزی (دولت فدرال) را جبران کند.
در ایران اینگونه نیست. وضع ایران بهگونهای است که به نظر می‌رسد علاوه بر دولت در سطوح میانی و پایینی نیز مدیریت به کلی مفلوج است. این فاجعه پیامد نحوه مدیریت جامعه ایرانی است به نحوی که حتی در خُردترین سطوح مدیریت راه برای ارتقاء نیروهای ناتوان هموار شد. هم‌اکنون جامعه ایرانی با بحران ناشی از این ناتوانی دست به گریبان است.
در گذشته و در ادوار مختلف کشور ایران وضعیتی به مراتب متفاوت حاکم بود و شرایط شکل و ماهیت دیگری داشت. جامعه ایرانی از قدرت زایندگی طبیعی در سطوح پایین و محلی برخوردار بود و این مدیریت‌های کوچک محلی در غیاب دولت متمرکز رانتیر، یعنی دولتی که بند ناف آن به درآمد نفتی وصل است، امور جامعه را مدیریت کرده و تمشیت امور را در دست داشتند. در ایران، نظام سیاسی رانتیر متمرکز قاهر و در عین حال ناتوان، پدیده‌ای جدید است و به شکل کامل و بارز از میانه دهه 40 شمسی ظهور و بروز کرد و میراث آن در سال‌های اخیر و خاصه در یک دهه گذشته به هیولایی بدشکل و بنیان‌برانداز تبدیل شد.
این فرآیند که از همان زمان بر جامعه ایران تحمیل شد، قدرت زایندگی و به تبع آن بالندگی از پائین را به شدت کاهش داد. این فرایند ناشی از غلبه سازوکار برکشیده شدن از طریق ارتباطات رانتی با نظام سیاسی بود که بستری گسترده برای ارتقاء افراد فرصت‌طلب و نالایق، به مناصب مدیریت خرد و کلان فراهم آورد؛ یعنی افرادی برکشیده می‌شدند که به جای بدنه جامعه با سلسله مراتب نظام سیاسی پیوند داشتند و قدرت خود را «از بالا» می‌گرفتند نه «از پایین».
در حال حاضر جامعه ایران علاوه بر عدم توانایی مدیریت کلان از بالا و وجود ظرفیت‌های فرادستی، با مشکل بسیار بزرگ مدیریت و تمشیت امور از سطوح میانی و پایینی نیز رنج می‌برد. این وضع، نظام مدیریت جامعه ایرانی را به شدت ناکارآمد و آسیب‌پذیر کرده است. این ناکارآمدی در بحران کروناویروس به شکلی روشن و آشکار نمایان شده است. پیامد این ناکارآمدی مدیریت اجتماعی و سیاسی، هم در سطوح بالا و هم در سطوح میانی و پایینی، می‌تواند آشوبی گسترده و بسیار پرهزینه برای جامعه ایرانی باشد. آشوبی که یا خود را در بستر اعتراضاتی عمومی نشان خواهد داد و یا به سکوتی مرگبار در دهک‌های متکثر اجتماعی تبدیل خواهد شد. این سکوت و درافتادن به دام جامعه صامت، آسیبی به مراتب سترگ برای هر جامعه‌ای محسوب میشود. آسیبی که نمی‌توان نسبت به رفع آن در کوتاه‌مدت امید چندانی داشت.
نباید فراموش کرد که قطع ارتباط سطوح مختلف تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی با بدنه اجتماعی و بی‌توجهی به نهادهای مدنی مشکلاتی سترگ را فراروی جامعه قرار می‌دهد. این وضعیت بی‌گمان ره‌آوردی نامیمون را برای جامعه ایران به همراه خواهد داشت.
سایر اخبار این روزنامه
معاون اول رئیس جمهوری:
دولت مانع فروپاشی ایران شد
علیرضا صدقی
ناکارآمدی نهادهای تصمیم‌گیر و نفس‌های تنگ جامعه
اصولگرایان و اصلاحطلبان با کاهش اقبال اجتماعی روبرو شده اند؟
انقراض ژنتیک و نسل در احزاب سیاسی
چرا تاریخ برگزاری مهم‌ترین حراج آثار هنری کشور هنوز مشخص نیست؟
جدال «حراج تهران» و کرونا
پاسخ سخنگوی وزارت امور خارجه درخصوص توافقنامه جدید آذربایجان و ارمنستان
مرزهای جغرافیایی ایران تغییر نکرده است
«ابتکار» در گفت و گو با کارشناسان چگونگی وضعیت بازارهای داخلی در ماههای آتی را بررسی کرد
دوربرگردان بازارها در نیمه دوم اقتصاد
زیرساختها برای رعایت پروتکل‌ها در وسایل نقلیه عمومی آماده است؟
دشواری های اجرای «سفر بدون تست کرونا ممنوع!»
رئیس قوه قضائیه:
پالس‌های غلط به آمریکا، پیام ملت ایران نیست
آزمایش انسانی از هفته آینده آغاز میشود
آخرین اخبار واکسن ایرانی کرونا از زبان وزیر بهداشت
جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش:
نیازمندی‌های دفاعی کشور متناسب با تهدیدات ساخته میشود
آزمایش انسانی از هفته آینده آغاز میشود
آخرین اخبار واکسن ایرانی کرونا از زبان وزیر بهداشت
