روزنامه وطن امروز
1399/08/29
آبروی ری
سیدمحمدامین علیدوست: خاک ری سال‌هاست افتخار دارد پیکر پاک یکی از مردان خدا را در آغوش بگیرد؛ مردی که بنا بر نقل تاریخ، چهارم ربیع‌‌الثانی که امسال مصادف با 30 آبان شده است، سالروز میلاد پرخیر و برکت اوست. حضرت عبدالعظیم حسنی، عالمی عابد، مجاهدی نستوه، عارفی واصل و محدثی خبیر، همان بزرگمردی است که با قدوم خود خاک ری را نورانی کرد و مدفنش تا ابد محل طواف عاشقان و دلسوختگان راه حق خواهد بود. احمدبن علی نجاشی- که یکی از ارکان علم رجال است- درباره نسب حضرت عبدالعظیم حسنی می‌نویسد: هنگامی که جنازه او را برای غسل برهنه می‌کردند، در جیب لباس وی نوشته‌ای یافت شد که در آن، نسبش اینگونه ذکر شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی‌طالب هستم. بر اساس این نسخه از رجال النجاشی، در نسب ایشان، میان وی و امام حسن علیه‌السلام 5 نفر واسطه وجود دارد؛ لیکن در نسخه‌های معتبر این کتاب، میان «زید»- یعنی جد سوم ایشان- و امام حسن علیه‌السلام، شخص دیگری واسطه نیست و به این ترتیب با ۴ واسطه نسبت شریف ایشان به سید کریمان، امام حسن مجتبی علیه‌السلام می‌رسد. * حضرت عبدالعظیم حسنی، صحابی خاص اهل‌بیت(ع) حضرت عبدالعظیم حسنی دوران حیات 5 تن از امامان- یعنی امام کاظم علیه‌السلام تا امام عسکری علیه‌السلام- را درک کرده است اما این بدان معنا نیست که محضر همه آنها هم رسیده یا از آنها سخنی نقل کرده باشد. آنچه قطعی و مسلم است، اینکه ایشان محضر امام جواد علیه‌السلام و امام هادی علیه‌السلام را درک و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده است. همچنین اگر به روایت کتاب الاختصاص منسوب به شیخ مفید اعتماد کنیم، حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام محضر امام رضا علیه‌السلام را نیز درک و از ایشان روایت نقل کرده است. گفتنی است طبق برخی نسخه‌های رجال الطوسی، حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام از اصحاب امام عسکری شمرده شده و در کتاب «شرعه التسمیه» میرداماد نیز آمده که ایشان محضر امام عسکری علیه‌السلام را نیز درک کرده است؛ لیکن روایتی از آن امام، از طریق ایشان به ما نرسیده است. * عظمت علمی حضرت عبدالعظیم(ع) برای اثبات عظمت علمی حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام کافی است بدانیم امام معصوم، مردم را برای حل مشکلات دینی و یافتن پرسش‌های اعتقادی و عملی‌شان، به ایشان ارجاع داده است. صاحب بن عباد در رساله‌ای که در شرح حال حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام نوشته است، در توصیف علمی ایشان آورده: ابوتراب رویانی روایت کرد شنیدم ابوحماد رازی می‌گفت خدمت امام هادی علیه‌السلام در سامرا رسیدم و مسائلی از حلال و حرام از ایشان پرسیدم. امام به پرسش‌های من پاسخ دادند و هنگامی که خواستم از ایشان خداحافظی کنم به من فرمودند: یا أبا حَمّاد! اَشکَلش عَلشیک شَی‌ءٌ مِن امرِ دینِک بنا حِیَتِک فَسَل عَنهُ عَبدَالعَظیمِ بنَ عَبدِاللهِ الحَسَنِیّ و اقرِئهُ مِنِّی السَّلامَ. ای ابو حماد! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه‌ات برای تو مشکل شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان. مرحوم نجاشی درکتاب رجال خود- که با موضوع «مؤلفان شیعه» تألیف شده- از حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام نام برده و کتاب خطب امیرالمؤمنین علیه‌السلام را به وی نسبت داده است. چه‌بسا سید رضی رحمه..الله‌علیه در تدوین نهج‌البلاغه از این کتاب استفاده کرده و این کتاب از مصادر اصلی نهج‌البلاغه باشد. * حضرت عبدالعظیم حسنی در کلام رهبر انقلاب رهبر حکیم انقلاب سال 82 در دیدار اعضای برگزار‌کننده کنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) اظهار داشتند: ری مرکز بسیار مهمی از لحاظ علمی و فرهنگی در تاریخ ماست و سرسلسله بزرگان هم- جناب عبدالعظیم- با اینکه اهل ری نیست اما حقا و انصافا به ری و تاریخ ری آبرو داد و حق عظیمی به گردن همه تهرانی‌ها و اهل ری دارد. دانشمند فرزانه، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در بخش دیگری از سخنان‌شان در همان دیدار درباره ابعاد شخصیتی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) فرمودند: «شخصیت جناب عبدالعظیم هم شخصیت علمی بوده، هم شخصیت جهادی بوده و هم ابتکاراتی داشته است. مرحوم «شیخ نجاشی» می‌گوید: «ایشان خطب امیرالمؤمنین را جمع‌آوری کرد». با این حساب، ایشان در حدود 170 سال قبل از تألیف نهج‌البلاغه، خطب امیرالمؤمنین را جمع‌آوری کرده است؛ این کار خیلی مهمی است. هیچ بعید نیست که سیدرضی رضوان‌الله‌علیه از نوشته ایشان استفاده کرده باشد. از سوی دیگر ایشان به دلیل شخصیت جهادی خود، با حال اختفا و فرار به ری آمده است. شیخ نجاشی می‌گوید: «حاربا من السلطان»؛ ایشان از دست خلیفه عباسی از عراق و حجاز گریخت و به ری آمد؛ چون ری مرکز و محل تجمع شیعیان بود. هم در مدینه و هم در عراق، همه اینها مجبور نبودند از دست خلیفه بگریزند. این، مبارز بودن ایشان را نشان می‌دهد. مشخص میشود ایشان اهل نشر معارف امامت بوده؛ بویژه در دوران حضرت جواد و حضرت هادی علیهماالسلام که ایشان حداقل راوی این ۲ امام است. دوران عجیبی بوده است؛ دوران اختناق شدید نسبت به ائمه و در عین حال دوران نشاط عجیب شیعه در سراسر دنیای اسلام. این چیز مهمی است که در هیچ زمانی از دوران زندگی ائمه، شیعیان این همه فعالیت و نشاط و تحرک و سازماندهی و گسترش در دنیای اسلام نداشته‌اند که در دوران این ۳ امام- یعنی حضرت جواد و حضرت هادی و حضرت عسکری علیهم‌السلام- داشته‌اند؛ این در حالی است که این ۳ امام خودشان در مدینه و بغداد و در سامرا زیر نظر و تحت فشارهای خیلی شدیدی قرار داشتند. معلوم میشود در آن دوران، این بزرگوار شخصیت مهم و فعالی بوده که مورد توجه خلیفه قرار گرفته و تحت تعقیب بوده و به ری گریخته است. بنابراین هم شخصیت جهادی است، هم شخصیت علمی است و هم محدث است و حداقل از امام جواد و امام هادی علیهماالسلام روایت نقل کرده است».
