طراح برجام؛ وزیر خارجه بایدن

آرمان ملي- اميد کاجيان: قطعا با انتخاب جو بايدن به عنوان رئيس‌جمهور آمريکا، آن چيزي که بيش از همه سرعت عمل وي را در مورد ايران بيشتر مي‌کند تيم سياست خارجه اوست. بايدن مي‌داند که اگر بخواهد بازگشت به برجامي در کار باشد تا در پرتوي آن مذاکرات گسترده نيز صورت بگيرد، زمان زيادي ندارد، با احتساب وقت استقرار وي به عنوان رئيس‌جمهور پنج ماه تا پايان دوران حسن روحاني فرصت باقي است. آن هم روحاني که ايالات‌متحده وي را به عنوان فردي اهل تعامل مي‌شناسد. آمريکا با رصد شرايط موجود اين حدس را مي‌زند که بعد از 1400 اثري از يک رئيس‌جمهور اصلاح‌طلب يا به اصطلاح متعادل نيست و اصولگرايان سوار بر کار خواهند شد و اين رسيدن به هدف بايدن را سخت خواهد کرد، از همين رو وي ترجيح مي‌دهد تا اگر بنا به مذاکره‌اي است در همين پنج ماه رخ بدهد يا لااقل کليد آن زده شود تا دولت بعدي ايران در کار انجام شده قرار بگيرد. از سويي ديگر دولت روحاني نيز چنين روشي دارد، هم در کلام حسن روحاني که از کليدواژه «حرکت به سمت بهبود فضا» رونمايي کرد و هم در کلام ظريف در گفت‌وگوي اخير که از عدم منع مذاکره با بايدن مي‌گفت و راهکارها و روش‌هايي که در اين زمينه بر سر کار است. روحاني مي‌خواهد به اثبات برساند که تمامي اين بلاياي اقتصادي، سياسي و اجتماعي در اين مدت به واسطه ترامپ بوده و براي همين مي‌خواهد با بايدن کنار بيايد تا با بهبود نسبي اوضاع کشور حرف خود را در مورد نقش ترامپ در اوضاع کنوني به کرسي بنشاند، درحالي‌که رقيب چشم اميد به اين دوخته که تمامي بهبودهاي اقتصادي و... ايران ناشي از حضور بايدن به دوران بعد از انتخابات 1400 و استقرار اصولگرايان بينجامد. اما اين تعجيل روحاني و بايدن قطعا نيازمند وجود يک وزير خارجه همسوي آمريکايي نيز هست. از همين روست که همه مي‌پرسند جانشين پمپئو جمهوريخواه کيست؟
بلينکن وزير
درباره گزينه‌هاي وزير خارجه بايدن پيش ازاين اسامي مختلفي عنوان مي‌شد. نمونه‌اش سوزان رايس سفير پيشين آمريکا در سازمان ملل و مشاور امنيت ملي اوباما، او سابقه خوبي در سياست خارجي براي خود به دست آورده است. کريس مورفي، سناتور ايالت کنتيکت نيز يکي از گزينه‌هاي احتمالي براي سمت وزارت خارجه دولت احتمالي دموکرات هانام برده مي‌شد. حتي از گزينه‌هايي مانند وندي شرمن نيز در اين ارتباط سخن به ميان آمد. اما از قرار معلوم از بين همه اسامي نام يک نفر بيش از باقي محتمل است. «آنتوني بلينکن». بلينکن 58ساله يکي از اعضاي ارشد کارزار انتخاباتي جو بايدن بود با سابقه فعاليت در دولت‌هاي بيل کلينتون و باراک اوباما. انتظار مي‌رود که جو بايدن به دنبال فعاليت آنتوني بلينکن در مقام وزارت خارجه باشد. روز گذشته بود که يک منبع وابسته به تيم بايدن مدعي شد که انتخاب او به عنوان وزير خارجه و «جيک ساليوان» به عنوان مشاور امنيت ملي دولت احتمالي بايدن، قطعي است. گفته مي‌شود بايدن امروز سه‌شنبه اطلاعات مربوط به چينش کابينه آتي خود را علني خواهد کرد. اقدامي که قطعا با واکنش منفي دونالد ترامپ رئيس‌جمهور فعلي آمريکا مواجه شده چرا که او مدعي تقلب در انتخابات است و شکايات و تحقيقات دراين‌باره را پي مي‌گيرد و از اين‌رو معتقد است تا مشخص نشدن اين پيگيري و شکايات، بايدن نه‌تنها نمي‌تواند کابينه معرفي کند بلکه نمي‌تواند خود را پيروز بداند.
او کيست؟


اما وزيرخارجه احتمالي بايدن کيست؟ متولد شهر نيويورک است و فارغ التحصيل دانشگاه هاروارد و دانشکده حقوق کلمبيا. از دنياي وکالت که خارج شد روبه سياست آورد و حالا دلبسته حزب دموکرات‌هاست. چهل سالي هست که رداي سياست بر تن کرده و در حزب خود حسابي ريشه دوانده است. آنقدر که حالا وي را «ديپلمات ديپلمات‌ها» معرفي مي‌کنند کسي که «خوش‌بيان» است و کاملا مسلط به کارش. به خونسردي شهره است و ازهمين‌رو جزو گزينه‌هاي برتر براي وزارت خارجه بايدن. مي‌گويند بلينکن يکي از چهره‌هاي پرنفوذ در زمان مذاکرات هسته‌اي 2015 است. تاکنون بارها موضوع دفاع از مذاکرات هسته‌اي را پيش کشيده است. مثلا همين چند وقت پيش در مجمع امنيتي آسپن. او گفته بود: «اگر زماني آقاي بايدن مستقر شود و بخواهد تعهدات مبتني بر قطعنامه 2231 آمريکا را اجرا کند، ما هم مي‌توانيم فورا به تعهدات برجامي خود به صورت کامل برگرديم. اين روند اصلا زمانبر نيست. با چند قانون اجرائي از سوي رئيس‌جمهوري آمريکا انجام‌پذير است.» اما همه اينها در حالي است که بازگشت به برجام را براي مذاکره‌هاي بعدي و جلوگيري از اقدامات بي‌ثبات‌کننده ايران مطرح مي‌کند آيا اين موارد مي‌تواند به معناي آن باشد که بلينکن قرار است به عنوان يک کاتاليزور آنچه را که بايدن و روحاني مي‌خواهند انجام دهند يعني مذاکره تا پنج ماه باقي مانده به پايان دولت؟
عواملي که بايد به آن دقت کرد
داوود هرميداس باوند، استاد حقوق بين‌الملل دراين‌باره به «آرمان ملي» مي‌گويد: قطعا بلينکن خواسته‌هاي بايدن را اجرائي مي‌کند. تصميماتي که در هيات وزرا مطرح مي‌شود و در آن به توافق‌هايي مي‌رسند از سوي بلينکن بايد عملياتي شود. اما اينکه وزير خارجه آينده آمريکا يا بايدن بتواند ظرف پنج ماه کاري از پيش ببرد يا نه به عوامل متعددي بستگي دارد. ترامپ ممکن است در همين مدت باقيمانده خود تصميمات تشديدکننده و خاصي عليه ايران بگيرد که قطعا بايدن را در آينده براي مذاکره با ايران متوقف يا کند خواهد کرد. از سويي رفتار کشورهاي عربي نيز بسيار مهم است شما همين الان مي‌بينيد که عربستان به‌صراحت از برجام به عنوان توافق مرده سخن مي‌گويد و از بايدن مي‌خواهد تا در مذاکرات بعدي با ايران، عربستان نيز به نوعي حضور فعال يا تاثيرگذار داشته باشد. قطعا ساير کشورهاي عربي مخالف برجام نيز به‌عنوان يک سرعت‌گير در مقابل بايدن عمل خواهند کرد اين جداي از اقداماتي است که ترامپ در روزهاي پاياني امکان دارد انجام دهد. وي اضافه مي‌کند: قطعا دموکرات‌ها به دنبال تغييرات و تعديلاتي در ارتباط با ايران مي‌گردد اما نوع عملکردشان همگي بستگي به مقتضيات زمان و اتفاقاتي که دراين چند ماه رخ مي‌دهد، دارد. باوند گفت: اگر ترامپ تحريم‌ها و فشارهاي بيشتري عليه ايران اعمال نکند و کشورهاي عربي نيز به فکر سازش باشند آن موقع دست بايدن براي تصميم‌گيري درمورد منطقه از جمله ايران بازتر است. باوند در مورد اين سوال که اگر دولت روحاني تغيير پيدا کند اين موضوع باعث چه اتفاقاتي در روند مذاکره بايدن و ايران خواهد شد، پاسخ مي‌دهد: سياست‌هاي کلي ايران را دولت‌ها تعيين نمي‌کنند اين موضوع بسته به آن سياست‌هاي کلي در آن زمان معين دارد. اما قطعا با حضور رئيس‌جمهوري غيرهمسو با هدف بايدن، روندها از سرعت مي‌افتند.