روزنامه خراسان
1399/10/07
نسخه‌های روزنامه خراسان به مقصد عثمانی و روسیه تزاری!
جواد نوائیان رودسری – هر روزنامه‌ای برای بقا و ادامه فعالیت، نیازمند توجه به دو مقوله حساس است؛ نخست جذب آگهی و دوم، فروش روزنامه. در بخش نخست معمولاً، سازمانی تحت‌عنوان «آگهی‌ها» فعال میشود و برای اداره بخش دوم، «امور مشترکین»؛ در واقع مشترکان دائمی، یکی از منابع اصلی روزنامه‌ها برای کسب درآمد مالی هستند و جذب و حفظ آن‌ها، در اقتصاد جراید ضرورتی اساسی دارد. حال تصورش را بکنید که حدود 111 سال قبل، زمانی که روزنامه خراسان منتشر شد، مسئولان روزنامه برای ایجاد درآمد مالی و ادامه فعالیت روزنامه، در شرایط حاکمیت استبداد صغیر و تسلط روس‌ها بر شهر مشهد و در هنگامه‌ای که داشتن روزنامه خراسان در حکم مشروطه‌خواهی و طبعاً تبدیل‌شدن به سیبل طرفداران استبداد بود، به فکر افتادند که برای روزنامه در این دو زمینه، طرح‌هایی ارائه کنند. طبیعتاً این طرح‌ها با آن چیزی که ما امروزه درباره آن می‌اندیشیم و می‌بینیم، تفاوت اساسی داشت؛ اما باید آن را در حکم تولد واحد مشترکین و آگهی‌های روزنامه خراسان در 111 سال قبل بدانیم. طراحی آگهی‌های هدفمندمرحوم ملک‌الشعرا بهار در جلد نخست کتاب «تاریخ مختصر احزاب ایران»، به فعالیت مخفیانه روزنامه خراسان، اشاره و از «رئیس‌الطلاب»، به عنوان مدیر «موهوم» این نشریه یاد کرده‌است؛ به دیگر سخن، روزنامه در ابتدای کار، حتی از بیان نام مدیرمسئول خودش هم بیمناک بود. با این حال، آگهی‌های هدفمند به داد روزنامه رسید و توانست در بلبشوی آن روزها، بخش مهمی از نیازهای مالی روزمره روزنامه را تأمین کند. در این‌باره ضمن گزارشی که در شهریورماه امسال درباره «آقانوروزعلی تاجر کتابفروش» در همین صفحه ارائه شد، به تفصیل توضیحاتی را ارائه دادیم. در این زمان آگهی‌دهندگان خراسان را افرادی تشکیل می‌دادند که هدفشان از درج آگهی، فعالیت اقتصادی نبود، بلکه در واقع می‌خواستند به عنوان اسپانسر روزنامه، بخشی از نیازهای مالی آن را تأمین کنند. نظیر این آگهی‌ها را در مورد روزنامه «حبل‌المتین» و کاروانسرای «سیگاری» شهر مشهد که محل فروش این نشریه بود، می‌توان در آرشیو روزنامه خراسان دوره مشروطه مشاهده کرد. طرح مشترکین هدفمند مشترکین هدفمند نیز، بخشی از طرح مدیران وقت روزنامه برای تأمین نیازهای مالی آن بود. از آن‌جا که روزنامه خراسان به صورت مخفی و زیرزمینی، در چاپخانه «طوس»، به مدیریت «میرمرتضی موسوی» منتشر می‌شد، ارسال نسخه‌های آن برای مشترکان، بسیار سخت و دشوار بود. با این حال، روزنامه موزعانی داشت که این کار را به صورت منظم انجام می‌دادند و طالبان روزنامه، می‌توانستند به موقع آن را دریافت کنند. در این‌باره گزارشی در شماره هفت روزنامه، به تاریخ 24 ربیع‌الاول 1327 (26 فروردین 1288) وجود دارد که در آن، دست‌اندرکاران جریده از تأخیر موزعان و دیر رسیدن روزنامه به دست مشترکین شهر مشهد، عذرخواهی کرده‌اند. اما موضوع مشترکین هدفمند، یک زاویه ندیده دیگر هم داشت و آن مربوط به مشترکین ساکن دیگر شهرهای ایران و بلکه سراسر جهان بود. می‌دانیم که در این دوره تاریخی، جمع زیادی از مشروطه‌خواهانِ گریزان از استبداد صغیر، از ایران فرار کرده‌بودند و در مکان‌هایی مانند هندوستان، عشق‌آباد، اروپا و به ویژه عثمانی، عموماً به صورت ناشناس روزگار می‌گذراندند؛ افرادی که در میان آن‌ها، آدم‌های متمول یا آدم‌هایی که با افراد ثروتمندِ دوستدار مشروطه ارتباط داشتند، کم نبود. به همین دلیل، روزنامه خراسان با در نظر گرفتن این موقعیت، به ارسال جریده برای این افراد هم اقدام می‌کرد و عمداً روی سر برگ روزنامه، مبلغ اشتراک را به چاپ می‌رساند تا این افراد، مبلغ مذکور را به روش‌های مختلف، برای روزنامه ارسال کنند. بدیهی بود که پس از وصول اولین وجه اشتراک، روزنامه به صورت مداوم برای آن‌ها ارسال می‌شد. در سربرگ تمامی نسخه‌های خراسان دوره مشروطه، هزینه اشتراک سالانه درج شده‌است؛ «مشهد مقدس 2 تومان / سایر بلاد ایران 25 قران / ممالک عثمانی 3 مجیدی / روسیه و ترکستان 7 منات / سایر بلاد خارجه 17 فرانک». نگاهی به این هزینه اشتراک‌ها، می‌تواند ارزش حدودی پول کشور را در این بازه تاریخی نشان دهد. شاید بد نباشد که بدانید، هر تومان معادل 10 قران بوده‌است؛ یعنی اشتراک سالانه روزنامه برای شهروندان سایر نقاط کشور دو و نیم تومان آب می‌خورد. طبق آن‌چه در مدارک جمع‌آوری‌شده تاریخ شفاهی روزنامه خراسان در دست است و در آینده منتشر خواهد شد، ظاهراً مبلغ اشتراک سالانه روزنامه در شهرهای خراسان نیز، همان دو تومان بوده است. با این حال، نباید از یاد برد که ماجرای روزنامه خراسان دوره مشروطه و اشتراک آن، به سال نکشید و در تابستان 1288 متوقف شد و ادامه اشتراک آن، به احتمال زیاد، به روزنامه «طوس» انتقال یافت. هرچند که با پیروزی مشروطه‌خواهان و فتح تهران، دیگر نیازی به اجرای طرح آگهی و مشترکین هدفمند نبود.
سایر اخبار این روزنامه
آمارهای عجیب از حقوق کارمندان دولت
متخصص منفی‌های دوست‌داشتنی!
زندگی تکان‌دهنده 2 کودک در یک چاله!
راز خوشبختی؛ شستن ظروف!؟
زندگی در روستای آلزایمری‌ها
زنگ خروج نظامیان خارجی به صدا درآمده است
نسخه درمان عدلیـه
آوار سیـاه برف!
نسخه‌های روزنامه خراسان به مقصد عثمانی و روسیه تزاری!
معمای تَله تاکسی های اینترنتی !
مانع تراشی جدید آمریکا در مسیر خرید واکسن
توفان،برف را از مشهد گرفت
لاکچری بازی بعدازساعت 21
