روزنامه خراسان

تغییر تاکتیک در دشت تشنه مشهد

مسعود حمیدی/ خشک‌تر شدن اقلیم‌ها، محدودیت منابع آب تجدید پذیر را در پی داشته و افزایش جمعیت منجر به کاهش سرانه آب تجدید پذیر شده است، محدودیت منابع آب تجدید پذیر همزمان با رشد جمعیت باعث افزایش هزینه‌های کلان تأمین آب متعارف شده است. در چنین شرایطی یکی از منابع مهم آب در دسترس در محدوده شهرها، فاضلاب شهری است که از لحاظ کمی می‌تواند این کسری را جبران کند بنابراین  تصفیه و بازچرخانی فاضلاب باید به‌عنوان یک منبع آب غیرمتعارف در کنار منابع آبی متعارف مورد استفاده قرار بگیرد. بازچرخانی و تصفیه آب تنها مربوط به جبران کسری منابع آبی نیست زیرا کشورهای پیشرفته و با سرانه آب تجدید پذیر بالا خود پیشگام این کار بوده‌اند؛ اما در کشورهایی مانند ایران که در اقلیم خشک واقع‌شده‌اند؛ تغییر اقلیم و کمبود آب دو عامل اصلی برای استفاده از پساب است. استان خراسان رضوی و به خصوص دشت مشهد بیش از 50 سال است که دشت ممنوعه معرفی‌شده است و میزان کسری آبخوان‌های دشت مشهد به حدی زیاد است که نشست 22 سانتی‌متری سالیانه این دشت از یک سو و قرار گرفتن کلان‌شهر مشهد در وضعیت بحرانی آب طی سال‌های اخیر از سوی  دیگر آثار این تغییر اقلیم و کسری مخازن آبی در اثر کاهش منابع آبی تجدیدشونده است؛ اما مهم‌ترین مصرف‌کننده این منابع آبی حوزه کشاورزی است که بنا بر آمارها بیش از 85 درصد منابع آبی استان و دشت مشهد است. درواقع چاه‌های کشاورزی هم به‌صورت مجاز و غیرمجاز و مازاد، در حال برداشت از آبخوان دشت مشهد هستند و گراف نمود این آبخوان چندین دهه است که به سمت پایین رفتن گرایش دارد؛ اما روی دیگر ماجرا کلان‌شهر مشهد است که افزایش جمعیت آن طی چند دهه اخیر روندی بسیار سریع به خود گرفته و توسعه نامتوازن این کلان‌شهر بدون توجه به شرایط آمایش سرزمینی و توان و ظرفیت جغرافیایی آن باعث شده است امروز شهر مشهد به شهری با بالاترین درصد جمعیت حاشیه‌نشین تبدیل شود و سالیانه بیش از 40 میلیون زائر حرم مطهر امام هشتم (ع) نیز به این کلان‌شهر مشرف می‌شوند. نتیجه این وضعیت تولید سالیانه حدود 200 میلیون مترمکعب فاضلاب است که بخشی از آن به حوضه رودخانه کشف رود می ریزد  و عامل اصلی آلودگی خاک و زیست محیط منطقه شده است. با در نظر گرفتن تمام این شرایط دولت برای سامان دهی وضعیت فاضلاب، تأمین آب و مهم‌تر از آن ایجاد منبع جدید آبی برای کلان‌شهر مشهد از دهه  70احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در  این شهر را آغاز کرد و در سال 76طرحی با عنوان « تأمین آب مشهد از طریق جایگزینی پساب تصفیه‌شده با آب کشاورزی» در لوایح سالیانه بودجه کشور گنجانده شد و بنا بر این طرح قرار بود در افق سال 1402 معادل 117 میلیون مترمکعب آب به‌صورت سالیانه از طریق جایگزینی پساب با آب کشاورزی برای کلان‌شهر مشهد تأمین شود.  متولی این طرح شرکت آب منطقه‌ای است. معاون طرح و توسعه این شرکت که طی چند سال اخیر متولی اصلی این برنامه بوده است در گفت وگو با خراسان رضوی درباره سرانجام این طرح خاطر نشان می کند: این طرح در سال 76 شروع   و در سال 86 پساب تصفیه‌شده با «حقابه» کشاورزان از سدهای کارده و طرق به میزان 19 میلیون مترمکعب از طریق تصفیه‌خانه «پرکندآباد 2» و «اولنگ» جایگزین شد. حسین علیمیرزایی می‌افزاید: به دلیل این که پساب شهرک‌های صنعتی به تصفیه‌خانه «پرکندآباد2» منتقل می‌شد و خود تصفیه‌خانه هم مشکلاتی داشت و کیفیت پساب پایین آمده بود سال گذشته بخشی از این پساب را از طریق تصفیه‌خانه«پرکندآباد1 » و تصفیه‌خانه «خین عرب» جایگزین «پرکندآباد2» در سد کارده و تصفیه‌خانه «التیمور» را در سد طرق جایگزین«اولنگ» کردیم.  وضعیت تصفیه خانه های مشهد معاون آب منطقه‌ای استان درباره آخرین وضعیت تصفیه‌خانه‌های مشهد می‌گوید: تصفیه‌خانه «پرکندآباد1» هم اکنون 6 میلیون مترمکعب در سال پساب تصفیه‌شده وارد مدار می‌کند. هم اکنون  یک بخش از تصفیه‌خانه«پرکند آباد2»نیز  تعطیل  است و بخش دیگری از آن هم سالیانه حدود 6 میلیون مترمکعب ( 200 لیتر بر ثانیه) فاضلاب را وارد «کشف رود» می‌کند. البته این تصفیه‌خانه(پرکندآباد2) اگر به‌روزرسانی شود ظرفیت تصفیه سالیانه 30 میلیون مترمکعب پساب را دارد که برای به روز رسانی  آن حداقل 600 میلیارد تومان اعتبار نیاز است. وی ادامه می‌دهد: تصفیه‌خانه «خین عرب» که به‌صورت «بیع متقابل یا BOT » احداث‌شده است با ظرفیت سالیانه 30 میلیون مترمکعب فاضلاب هم اکنون بین 15 تا 20 میلیون مترمکعب فاضلاب را تصفیه می کند و به غرب دشت مشهد می‌برد که بخش عمده آن برای کشاورزی مصرف می‌شود. تصفیه‌خانه«التیمور» نیز دارای ظرفیت 30 میلیون مترمکعب در سال است اما هم اکنون حدود 15 تا 30 میلیون مترمکعب آن استحصال می‌شود. تصفیه‌خانه «سیدی» نیز در اختیار شهرداری مشهد برای فضای سبز است که سالیانه حدود 8 میلیون مترمکعب فاضلاب را می‌تواند تصفیه کند. وی می‌افزاید: اگر تصفیه‌خانه‌های «اولنگ» و «طبرسی» وارد مدار شوند ما سالیانه 110 میلیون مترمکعب پساب خواهیم داشت. 35 میلیون متر مکعب؛ همه پساب برداشته از تصفیه خانه ها معاون آب منطقه‌ای استان درباره میزان برداشت و تخصیص پساب تصفیه‌خانه‌های مشهد می‌گوید: هم اکنون حدود 35 میلیون مترمکعب پساب تصفیه‌شده از تصفیه‌خانه‌های مشهد برداشت می‌شود که 20 میلیون مکعب آن جایگزین حقابه کشاورزان از سدهای کارده و طرق می‌شود و 15 میلیون مترمکعب دیگر بنا بر توافق انجام‌شده در احداث تصفیه‌خانه‌ها در اختیار سرمایه‌گذار قرار گرفته است که در اختیار شهرداری، نهادهای مختلف و بخش کشاورزی (به‌صورت مازاد) و بنا بر تصمیم به سرمایه‌گذار داده می‌شود. پسابی جایگزین چاه های کشاورزی غرب مشهد نشده است وی در پاسخ به این سؤال که هم اکنون پسابی به کشاورزان غرب دشت مشهد داده ‌شده است که در قبال آن چاه‌های آن‌ها مسدود یا به آب مشهد واگذار شود؟ می‌گوید: فعلاً فقط 20 میلیون پساب با حقابه کشاورزان از سدهای کارده و طرق جایگزین شده است. انتقادها به آبفا و فاضلاب رها شده در کشف رود پیشتر از این علایی مدیرعامل آب منطقه‌ای و همچنین کامران داوری استاد دانشگاه فردوسی و دبیر همیاران آب مشهد درباره ورود پساب به رودخانه کشف رود انتقادهایی به آبفای مشهد کرده و معتقد بودند شرکت آب و فاضلاب مشهد باید معادل ظرفیت تصفیه‌خانه‌های خود فاضلاب شهری را وارد شبکه جمع‌آوری فاضلاب می‌کرد. علیمیرزایی معاون آب منطقه‌ای استان درباره میزان پساب واردشده به کشف رود می‌گوید: هم اکنون حدود 700 لیتر بر ثانیه ( سالیانه 20 میلیون مترمکعب) پساب و فاضلاب وارد کشف رود می‌شود. مدیرعامل آب و فاضلاب مشهد درباره ظرفیت تصفیه‌خانه‌های مشهد به خراسان رضوی تصریح می کند: هم اکنون پنج تصفیه‌خانه در مشهد وجود دارد که ظرفیت تصفیه روزانه 263 هزار مترمکعب فاضلاب را دارا هستند ( یعنی حدود 96 میلیون مترمکعب در سال). 35 هزار مترمکعب آن به دلیل انجام عملیات ارتقا در تصفیه‌خانه «پرکندآباد2» از مدار خارج می‌شود. امروز حدود 250 هزار مترمکعب فاضلاب به‌صورت روزانه ورودی تصفیه‌خانه‌های مشهد است. حسین اسماعیلیان درباره وضعیت شبکه جمع‌آوری فاضلاب مشهد می‌گوید: هم اکنون 78 درصد شبکه جمع‌آوری فاضلاب مشهد احداث‌شده است ولی حدود 75 درصد مشترکین مشهد به این شبکه متصل شده‌اند. وی درباره سخنان معاون آب منطقه‌ای مبنی بر ورود 700 لیتر بر ثانیه (20 میلیون مترمکعب در سال) فاضلاب به کشف رود می‌گوید: ما پساب را تحویل آب منطقه‌ای می‌دهیم. می‌توان گفت به‌طور متوسط 30 تا 35 هزار مترمکعب در شبانه‌روز فاضلاب وارد کشف رود می‌شود. انتخاب بین بد و بدتر! مدیرعامل آبفای مشهد درباره انتقادهای داوری دبیر طرح همیاران آب مشهد از عملکرد آبفای مشهد در مدیریت فاضلاب این شهر و این که باید معادل شبکه فاضلاب ایجادشده تصفیه‌خانه در این شهر ایجاد می‌شد،خاطر نشان می کند: اگر شبکه جمع‌آوری فاضلاب مشهد ایجاد نمی‌شد، با توجه به توسعه افقی شهر و افزایش جمعیت شهروندان دچار مشکلات عدیده‌ بهداشتی و زیست‌محیطی می‌شدند که نمونه فعلی آن حاشیه شهر مشهد است، علاوه بر این فاضلاب تهدیدی برای آب‌های زیرزمینی این شهر می‌شد. این اشتباه است که ما بگوییم؛ اول تصفیه‌خانه بسازیم و سپس شبکه فاضلاب ایجاد کنیم زیرا اعتباری وجود ندارد. ایده آل این است که به‌اندازه شبکه جمع‌آوری تصفیه‌خانه داشته باشیم اما ما با توجه به شرایط باید بین بد و بدتر را انتخاب کنیم. چقدر اعتبار نیاز است؟ اسماعیلیان درباره میزان تصفیه‌خانه‌های مورد نیاز شهر مشهد می‌گوید: در افق 1420 ما نیازمند تصفیه‌خانه‌هایی با ظرفیت تصفیه 814 هزار مترمکعب فاضلاب در شبانه‌روز هستیم. در وضعیت موجود اگر همه شبکه فاضلاب مشهد احداث و همه مشترکین هم به این شبکه متصل شوند ما به تصفیه‌خانه‌هایی با ظرفیت تصفیه 540 هزار مترمکعب فاضلاب در شبانه‌روز حدود 198 میلیون مترمکعب در سال نیاز داریم. برای تکمیل تصفیه‌خانه‌های مشهد در افق 1420 ما حداقل به شش هزار میلیارد تومان اعتبار نیازمند هستیم. برای اتمام شبکه فاضلاب شهر مشهد نیز به هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم. آبی از چاه های کشاورزی داده نشده مدیرعامل آبفای مشهد درباره میزان مصرف آب شهر مشهد و میزان آبی که در قبال پساب برای مصارف آب شرب به مشهد داده می‌شود،تصریح می کند: مصارف شرب و بهداشت سالیانه شهر مشهد هم اکنون حدود 240 میلیون مترمکعب در سال است و آن چه  تاکنون در بحث جایگزینی پساب، اجرایی شده 20 میلیون مترمکعبی است که از سدهای طرق و کارده به مشهد داده می‌شود و آبی از چاه‌های کشاورزی به ما داده نشده است. آب آلوده ای که 12 سال به کشاورزان داده می شد مدیرعامل آب منطقه‌ای استان درباره طرح جایگزینی پساب با آب کشاورزی مشهد به خراسان رضوی می‌گوید: در این طرح چهار پروژه تعریف‌شده بود که یکی از آن‌ها جایگزینی پساب با حقابه کشاورزان از سدهای کارده و طرق است که در آن دوره یعنی از سال 86 تا سال 98 از تصفیه‌خانه پرکندآباد تامین می‌شد و پساب این تصفیه‌خانه «آلوده» بود و از سال گذشته با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی تصفیه‌خانه خین عرب راه اندازی شد که کیفیت بسیار مناسبی دارد  و آن را جایگزین پرکند آباد 2 در سد کارده کردیم. در سد طرق هم تصفیه‌خانه «اولنگ» کیفیت مناسب نداشت که  تصفیه‌خانه «التیمور» جایگزین آن شد. محمد علایی می‌گوید: ما قبول داریم که از سال 86 تا 98 پساب تصفیه‌خانه پرکندآباد2 و اولنگ را که «کیفیت خیلی خرابی» داشته است به کشاورزان می‌دادیم اما بر اساس مطالعه رسمی که محقق دانشگاه فردوسی مشهد انجام داده این پساب تبعات چندان منفی نداشته است. تغییر راهبرد بعد از 23 سال؛ چرا؟ وی  می‌افزاید: اصل طرح جایگزینی پساب با آب کشاورزی برای غرب مشهد بوده است که بنا بود با تصفیه‌خانه‌هایی که ایجاد خواهد شد 100 میلیون مترمکعب پساب به غرب دشت مشهد منتقل و جایگزین« آب چاه‌های کشاورزی» شود. این طرح حداقل چهار هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داشت. تاکنون 13 کیلومتر از این طرح اجرایی شده اما اصل طرح هنوز اجرایی نشده است. علایی ادامه می دهد: با توجه به این که اجرای این طرح اعتبارات سنگینی نیاز دارد و وضعیت دولت به‌گونه‌ای نیست که بتوانیم با پول دولت آن را اجرایی کنیم و از طرفی ما شاهد سرازیر شدن فاضلاب به کشف رود هستیم طرح مشترکی با آب‌های مشهد آماده کردیم که گردش مالی آن حدود چهار هزار میلیارد تومان خواهد بود؛ بر اساس آن در یک مرحله 34.5 میلیون مترمکعب پساب را تا سال 1425 در اختیار سرمایه‌گذار قرار خواهیم داد که هر کاری بخواهد با آن انجام دهد در قبال آن باید دو تصفیه‌خانه برای آبفای مشهد احداث کند که فاضلاب به کشف رود ریخته نشود و علاوه بر آن باید حداقل 35 میلیون مترمکعب آب از «خارج حوضه» برای مشهد تأمین کند که استقبال خوبی از این طرح‌شده است و چهار شرکت قدرتمند برای اجرای طرح اعلام آمادگی کردند. مدیرعامل آب منطقه‌ای استان درباره این که تاکنون چه میزان پساب جایگزین چاه‌های کشاورزی شده است،بیان می کند: تاکنون پسابی جایگزین آب چاه‌های کشاورزی نشده است. البته باید توجه داشته باشید که 20 میلیون مترمکعب پسابی که جایگزین حقابه کشاورزان از سدهای کارده و طرق شده با هدف تأمین آب مشهد بوده است و به‌هرحال به تغذیه آبخوان‌ها کمک می‌کند؛ یعنی اگر ما 20 میلیون  متر مکعب را جایگزین نمی‌کردیم مجبور بودیم برای تأمین آب مشهد به آبفا اجازه دهیم از منابع زیرزمینی برداشت کند. انتقاد به واگذاری پساب به سرمایه گذار مدیرعامل جمعیت ناجیان آب از منتقدان جدی طرح واگذاری پساب مشهد به سرمایه‌گذار بخش خصوصی است. مهدی جمشیدی در گفت وگو با خراسان رضوی خاطر نشان می کند: این که آبفا و آب منطقه‌ای به جای این که وظیفه قانونی خود را انجام دهند و با جذب اعتبارات از دولت تصفیه‌خانه‌های موردنیاز را احداث یا تکمیل کنند، پساب مشهد را حراج کنند تا بخش خصوصی وظیفه آن‌ها را انجام دهد و تصفیه‌خانه‌های مشهد را تکمیل کند هیچ کمکی به بازچرخانی و تغذیه آبخوان‌های دشت مشهد نمی‌کند. زیرا بدون شک سرمایه‌گذار برای پسابی که دریافت می‌کند مصارف جدید تعیین می‌کند. وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این این که گفته می‌شود سرمایه‌گذار آب از هزار مسجد به مشهد بیاورد امکان‌پذیر نیست زیرا این طرح مجوزهای زیست‌محیطی ندارد و چه کسی این موضوع را ضمانت می‌کند که سرمایه‌گذار آب از فراحوضه به مشهد بیاورد؟ مدیرعامل جمعیت ناجیان آب می‌گوید: شرکت آب منطقه‌ای و آب‌های مشهد بدون این که طرح را در کمیسیون همیاران آب استان مطرح کنند برای دریافت مجوز به مراجع بالادست داده و به‌نوعی همیاران آب را دور زده‌اند. صحبت از 100 میلیون مترمکعب پساب است که می‌خواهند به سرمایه‌گذار بدهند و در قبال آن 35 میلیون مترمکعب آبی که معلوم نیست اجرایی می‌شود یا نمی‌شود از فرا حوضه انتقال دهند. یعنی وظایفی  را که به طور قانونی هم در انتقال آب و هم ساخت تصفیه‌خانه بر عهده آب منطقه‌ای و آبفاست سرمایه‌گذار انجام بدهد و در مقابل 100 میلیون مترمکعب پسابی  را که باید بازچرخانی و به آبخوان بازگردد ببرد و مصارف جدید ایجاد کند. آبی که از بیلان خارج شده به سرمایه گذار می دهیم مدیرعامل آب منطقه‌ای در این‌ باره می‌گوید: صحبت ما با دوستان ناجیان آب این است که می‌گوییم آب‌های مشهد مثلاً 60 میلیون مترمکعب از تغذیه آبخوان مشهد کم کرده است که آن را تصفیه کند و تا سال 98 حدود 20 میلیون مترمکعب آن را بد تصفیه کرده و ما بین حقابه دو سد تقسیم کردیم و 40 میلیون مترمکعب دیگر آن را به کشف رود ریخته است. بنده آب منطقه‌ای باید برای این 60 میلیون مترمکعبی که از بیلان آبخوان مشهد خارج‌شده است تصمیم‌گیری کنم. به همین دلیل در مرحله اول در قالب احداث تصفیه‌خانه خین عرب 15 میلیون از 60 میلیون پساب را به سرمایه‌گذار دادم که 20 میلیون پساب آلوده‌ای  را که حقابه سدهای کارده و طرق بوده است استاندارد کند و به کشاورز بدهد. مدیرعامل آب منطقه‌ای تصریح می‌کند: آن چه ما می خواهیم به سرمایه‌گذار بدهیم فاضلابی است که به کشف رود ریخته  و از حوضه آبخوان مشهد خارج می‌شود و در قبال آن سرمایه‌گذار هم مکلف است تصفیه‌خانه برای مشهد بسازد و هم این که معادل پسابی که در اختیارش قرار می‌دهیم باید آب از فرا حوضه به مشهد بیاورد. درواقع ما می‌خواستیم پساب را به غرب دشت مشهد ببریم نتوانستیم و اکنون داریم این کار را می‌کنیم؛ یعنی سرمایه‌گذار باید 35 میلیون مترمکعب آب از فرا حوضه برای مصرف آب مشهد بیاورد وقتی این کار انجام شد ما میزان برداشت آب‌های مشهد از چاه‌های زیرزمینی را 35 میلیون مترمکعب کاهش می‌دهیم. وی می‌افزاید: در فاز دوم این طرح که افق 110 میلیون مترمکعب فاضلاب تصفیه‌شده است سرمایه‌گذار باید سه تصفیه‌خانه برای شهر مشهد احداث کند و حداقل 300 حلقه چاه در غرب دشت مشهد یا خریداری یا تعطیل شود. درواقع ما مسیر تعادل بخشی در دشت مشهد را تغییر دادیم ولی هدف همان است یعنی معادل پساب تصفیه‌شده‌ای که از دشت مشهد خارج می‌شود و سرمایه‌گذار از آن استفاده می‌کند باید آب از فرا حوضه جایگزین آن شود. 34 میلیون پساب چقدر؟ علایی ادامه می‌دهد: نرخ پایه‌ای که برای هر مترمکعب پساب برای سرمایه‌گذار مشخص کردیم 4500 تومان است؛ یعنی سرمایه‌گذار تا سال 1425 باید به این قیمت پساب از ما خریداری کند و معادل آن باید تصفیه‌خانه ساخته شود و هم آب وارد حوضه مشهد کند که افزایش نرخ هم خواهیم داشت  پساب تصفیه شده یا نشده کجا می رود؟ بنا بر گفته‌ مدیرعامل آبفای مشهد، روزانه 230 هزار مترمکعب معادل سالیانه حدود 84 میلیون مترمکعب فاضلاب وارد تصفیه‌خانه‌های مشهد می‌شود که از این میزان تنها 35 میلیون مترمکعب توسط آب منطقه‌ای به‌صورت حقابه به کشاورزان و سرمایه‌گذار داده می‌شود؛ یعنی حدود 50 میلیون مترمکعب پساب خروجی تصفیه‌خانه‌های مشهد بلاتکلیف است. مدیرعامل آب منطقه‌ای در واکنش به این موضوع می‌گوید: ما این میزان پساب نداریم. بحث جدی ما با آبفا این است که اگر شما فاضلاب را جمع‌آوری می‌کنید باید حتماً تصفیه شود و اگر بنا باشد بین جمع‌آوری و تصفیه انتخاب شود ما می‌گوییم فاضلاب جمع‌آوری نشود زیرا با این کار یک مرکز آلاینده 100 کیلومتری در کشف رود ایجاد خواهید کرد. علایی تأکید می‌کند: توجه داشته باشید همه فاضلاب جمع‌آوری‌شده وارد تصفیه‌خانه‌ها نمی‌شود بخشی از آن مستقیم وارد کشف رود می‌شود و کشاورزان از آن استفاده می‌کنند. وی در پاسخ به این سؤال که چرا آب منطقه‌ای به‌عنوان نماینده حاکمیت در حوضه آب استان اجازه می‌دهد فاضلاب جمع‌آوری‌شده به کشف رود ریخته شود، می‌گوید: بنده یک مسئول اجرایی هستم و باید درباره مسائلی صحبت کنم که قابلیت اجرایی داشته باشد، سال‌هاست که آب منطقه‌ای با آبفای مشهد سر این موضوع باهم درگیر بودند و هیچ اتفاقی هم رخ نداده است. در پایان باید اذعان کرد که اگرچه نمی‌توان شرایط مالی دولت را نادیده گرفت و باید اعتراف کرد که قطره‌چکانی اعتبارات پاسخ گوی نیاز مالی تکمیل طرح‌های آبی به خصوص تصفیه‌خانه‌های مشهد نیست اما نمی‌توان عملکرد بد آب‌های مشهد در توسعه شبکه جمع‌آوری فاضلاب بدون ساخت تصفیه‌خانه و در نتیجه رهاسازی فاضلاب در کشف رود و فاجعه‌های ایجادشده را نادیده گرفت و از سویی نمی‌توان روی بدعهدی آب منطقه‌ای و دادن پساب آلوده به کشاورزان طی 12 سال گذشته چشم بست. سؤالی که همچنان باقی است باوجود سابقه بد این دو شرکت در انجام تعهداتشان چه ضمانتی وجود دارد که با واگذاری پساب به سرمایه‌گذار، همزمان آب از فرا حوضه به دشت تشنه مشهد تزریق می‌شود؟  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
ناکامی گناه مبهم فرشته! (خراسان)ارشادِ گشت ارشاد (اعتماد) اسرائیل دوباره تحقیر شد (تجارت) حباب «ریزپرنده- غول‌رسانه» ترکید! (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
تغییر تاکتیک در دشت تشنه مشهد « هشتگ عصر جدید» با چاشنی پزشک و بیرانوند! نصرا...: ترور حاج قاسم پروژه اسرائیل، سعودی و آمریکا بود زیر پله ای های مدرن! ازش نپرس « می‌خوای چه کاره بشی؟» چالش نفتی بودجه ادامه حیات یا مرگ معجزه کویر؟ آمارهای تلخ از معیشت اتفاقات آبکی مینوی قلابی چالش جدید سرخابی و ناجی افغانستانی شهادت حضرت زهرا (س) را تسلیت می‌گوییم 3 میلیون دانش آموز آفلاین! ماجرای سیانور در بساط رمال! رسوم عجیب طایفه دزدان